Πόση ώρα μπορεί να χρειαστεί κανείς για να διανύσει οδικώς περίπου 90 χιλιόμετρα; Πιθανώς λιγότερο από μία ώρα. Βέβαια, θα σπεύσει να συμπληρώσει κάποιος λίγο πιο πονηρεμένος, εξαρτάται πολύ και από το δρόμο. Και αυτό αποδεικνύεται αληθινό πέρα για πέρα στο Λίβανο. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η απόσταση ανάμεσα στη Βηρυτό και στο Μπιντ Τζμπάιλ, στα σύνορα με το Ισραήλ, δε διαρκεί περισσότερο από 45-50 λεπτά, καθώς η εθνική οδός είναι μια άνετη ευθεία, με εξαίρεση τα τελευταία λίγα χιλιόμετρα.

Εντούτοις, τα πράγματα δεν είναι έτσι πλέον. Η απόσταση για μας, που επισκεφθήκαμε την περιοχή στο πλαίσιο της επίσκεψης αντιπροσωπείας του ΚΚΕ, με επικεφαλής την ΓΓ της ΚΕ, Αλέκα Παπαρήγα, διήρκεσε περισσότερο από 2 ώρες. Και ήταν κάθε άλλο παρά μια απέραντη ευθεία. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό να δει κανείς με τα ίδια του τα μάτια ότι πράγματι δεν έχει μείνει ούτε μία γέφυρα, στον κεντρικό οδικό άξονα που συνδέει τη Βηρυτό με το νότο, που να μην έχει καταστραφεί από τις ισραηλινές βόμβες.

Ολες φέρουν μία ή δύο τεράστιες τρύπες που χάσκουν στο μέσο τους και τις καθιστούν αδιάβατες. Οι εργασίες αποκατάστασης συνεχίζονται, αλλά δεν έχουν ολοκληρωθεί και σε ορισμένα σημεία μια κάποια λύση δίνουν τα προγεφυρώματα που έχει στήσει ο στρατός.

Αναγκαστικά, λοιπόν, όποιος θέλει να φτάσει στο νότο, πραγματοποιεί ένα αδιάκοπο ζιγκ - ζαγκ. Βγαίνει και μπαίνει στην εθνική, ανά μερικές δεκάδες χιλιόμετρα. Στα ενδιάμεσα διαστήματα εισέρχεται στους επαρχιακούς ή ακόμη και αγροτικούς δρόμους, όπου η κατάσταση είναι απερίγραπτη.

Κάθε λίγες εκατοντάδες μέτρα υπάρχει οδόφραγμα του λιβανικού στρατού, που για πρώτη φορά αναπτύχθηκε στο νότο μετά το πέρας της ισραηλινής εισβολής και του πολέμου, με βάση την απόφαση 1701 του ΟΗΕ. Αφού περάσει κανείς τα φυλάκια του λιβανικού στρατού, με τις σχετικές διατυπώσεις, θα περάσει δίπλα και από τα φυλάκια που έχει στήσει η δύναμη του ΟΗΕ.

Στους στενούς επαρχιακούς δρόμους, που διασχίζουν χωριά και κωμοπόλεις, συνωστίζονται, κατά συνέπεια, λιβανικά στρατιωτικά οχήματα, στρατιωτικά οχήματα του ΟΗΕ, φορτηγά, τα αυτοκίνητα των ντόπιων, τα αγροτικά τους μηχανήματα και τα αυτοκίνητα των περαστικών. Το αποτέλεσμα είναι μάλλον χαοτικό, ακόμη και σε μέρες που δεν παρατηρείται ιδιαίτερη κίνηση, ενώ πεζοί και διάφορα ζώα κατά διαστήματα πετάγονται στο οδόστρωμα.

Βγαίνοντας κανείς από τη Βηρυτό, προς το νότο, αντιλαμβάνεται αμέσως πως ό,τι θα δει από εκεί και στο εξής μάλλον δε θα έχει καμία σχέση με το - τύπου ευρωπαϊκής μητρόπολης - πολυτελές κέντρο της πρωτεύουσας. Η εικόνα θυμίζει περισσότερο ελληνική επαρχία περασμένων δεκαετιών και η αίσθηση αυτή γίνεται ολοένα εντονότερη όσο πιο νότια φθάσεις. Η εικόνα αυτή δεν αλλάζει ιδιαίτερα ούτε όταν ο δρόμος, αναγκαστικά, σε φέρει μέσα στη Σιδώνα και στην Τύρο.

Με τις κάσμπα τους (τις παλιές πόλεις) σε πρώτο φόντο, όπου κυριαρχούν τα εγκαταλειμμένα ή μισοκατεστραμμένα κτίσματα και τα υπολείμματα του τείχους τους, τα υπόλοιπα κομμάτια των δύο αυτών ιστορικών πόλεων, όπως τα αντικρίζει κανείς από την παραλιακή «εθνική οδό», δεν έχουν τίποτε από την αίγλη και τον εντυπωσιασμό της κεντρικής Βηρυτού. Πρόκειται μάλλον για συνοικίες με πολυώροφες άχρωμες εργατικές κατοικίες, μέτριας ή κάκιστης αισθητικής, ενώ τα σημάδια της φτωχής οικονομικής ανάπτυξης είναι έντονα παντού και δεν μπορούν να παραγκωνιστούν από τα λιγοστά πολυτελή κτίσματα ή καταστήματα που φιλοξενούνται στα, κατά κύριο λόγο, τουριστικά σημεία.

Μετά την Τύρο, το γεωγραφικό τοπίο αλλάζει. Τα χωράφια και τις καλλιέργειες διαδέχονται οι αλλεπάλληλοι λόφοι, με τους φιδίσιους παραμελημένους, γεμάτους λακκούβες, από τη χρήση και από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς, δρόμους, ενώ το έδαφος μοιάζει να παράγει μόνο πέτρες. Η απόσταση από τα σύνορα πλέον είναι ελάχιστη. Η φτώχεια γίνεται πολύ περισσότερο ορατή στο είδος των κτισμάτων, στην εμφάνιση των ντόπιων, στα λιγοστά οχήματα, αλλά και στο είδος του. Εμφανέστατα είναι και τα ίχνη της καλοκαιρινής εισβολής στα κτίσματα, ακόμη και στο χώμα.

Διασχίζοντας κανείς τα τελευταία χωριά που τον χωρίζουν από το τελικό σημείο στο λιβανικό χάρτη πριν από τα σύνορα, το Μπιντ Τζμπάιλ, έχει πλέον για τα καλά την αίσθηση ότι βρίσκεται σε επαρχία αραβικής χώρας, μιας κάποιας αραβικής χώρας που δεν είναι απαραίτητα ο Λίβανος. Στους φανοστάτες που περιστοιχίζουν τους στενούς και σκονισμένους δρόμους, ανάμεσα σε καταστήματα κάθε είδους με ελάχιστες πινακίδες, κρέμονται πορτρέτα νεαρών ανδρών, κυρίως. Γενειοφόρων ή όχι, με στρατιωτικά ρούχα ή πολιτικά. Είναι οι «μάρτυρες» του κάθε χωριού. Τα παλικάρια του που χάθηκαν στον πόλεμο του καλοκαιριού.

Η εικόνα τους κάνει διαρκή την παρουσία τους και τον πόνο για το χαμό τους υπόθεση όλου του χωριού και όχι μόνο της οικογένειας. Η εικόνα τους, εκεί, πάνω από την καθημερινότητα των κατοίκων, θυμίζει, ακόμη και όπου δεν υπάρχουν συντρίμμια, ότι έγινε μια εισβολή και κάποιοι πολέμησαν και χάθηκαν ώστε να την απωθήσουν. «Είναι τιμή», μας λένε πολλοί, να υπάρχει η εικόνα ενός δικού σου στην καρδιά όλου του χωριού, κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Ανάμεσα στις μορφές τους, στους φανοστάτες, στους τοίχους, στα μπαλκόνια, παντού, σχεδόν ολόγυρα, μία ακόμη μορφή: Αυτή του Σαγιάντ Χασάν Νασράλαχ, του ηγέτη της «Χεζμπολάχ», κυρίως ως προσωπογραφία. Ορισμένες φορές πλαισιωμένος από εικόνες «μαρτύρων», άλλες από εικόνες άλλων στελεχών της οργάνωσης.

Ενίοτε, στο ενδιάμεσο, η μορφή του επικεφαλής της ισλαμικής επανάστασης στο Ιράν, Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, και πολύ λιγότερο η εικόνα του νυν θρησκευτικού ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Πιθανώς αναμενόμενη η παρουσία δύο ηγετικών μορφών της μοναδικής αμιγώς σιιτικής χώρας, σε μια περιοχή που κατοικείται επίσης αμιγώς από σιίτες και αυτό αντικατοπτρίζεται και στην αυστηρά συντηρητική εμφάνισή τους, κυρίως των γυναικών.

Στο Μπιντ Τζμπάιλ, το πρώτο πράγμα που αντικρίζει κανείς είναι σε περίοπτη θέση, στο κέντρο του δρόμου που σε οδηγεί στην κυρίως αστική του περιοχή, ένα ισραηλινό τεθωρακισμένο «Merkava». Είναι ένα από τα 8 άρματα μάχης που ο ισραηλινός στρατός έχασε, το περασμένο καλοκαίρι, σε αυτό ακριβώς το σημείο. Στο Μπιντ Τζμπάιλ, το οποίο ανακοίνωνε ότι καταλαμβάνει από τις πρώτες ώρες της εισβολής και ουσιαστικά μετά από μέρες κατάφερε να προσπεράσει.

Η άφιξή μας προκαλεί μια μικρή αναστάτωση. Αρκετός κόσμος συγκεντρώνεται στο χωματόδρομο, που θεωρητικώς είναι κεντρική οδική αρτηρία, και λόγω μιας σχετικής άνεσης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως αυτοσχέδια πλατεία, μπροστά στο δημαρχείο, δηλαδή ένα διώροφο απλό κτίσμα.

«Η πόλη μας έγινε πρωτεύουσα της λιβανικής αντίστασης» εξηγεί ο βουλευτής της περιοχής στο κοινοβούλιο εκ μέρους της σιιτικής «Αμάλ», Αλί Μπάζι. «Κάτοικοι και μαχητές, με το αίμα τους, σταμάτησαν εδώ τον ισραηλινό στρατό για μέρες, γι' αυτό και οι Ισραηλινοί ονόμασαν το Μπιντ Τζμπάιλ "καταραμένη πόλη", γιατί τους έδωσε ένα γερό μάθημα και είχαν πολλές απώλειες».

Και από αυτό το κεντρικό σημείο, μπορεί κανείς να διακρίνει πολλές συνοικίες στα περίχωρα της πόλης, οι οποίες έχουν σχεδόν ισοπεδωθεί. Μια κοντινότερη ματιά επιβεβαιώνει την αρχική εντύπωση με μία μικρή διόρθωση: Οι συνοικίες έχουν ισοπεδωθεί εντελώς από το ισραηλινό αεροπορικό σφυροκόπημα. Οι όγκοι των συντριμμιών είναι αυτοί που θυμίζουν ότι πιθανώς στο συγκεκριμένο σημείο να υπήρχε ένα σπίτι, μόνο που δεν έχει μείνει απολύτως τίποτε.

Σε ένα μεγάλο μέρος τα συντρίμμια έχουν απομακρυνθεί και έχει αρχίσει η οικοδόμηση νέων σπιτιών. Ανάμεσα στα χαλάσματα, πού και πού, ξεπροβάλλει κανένα σπίτι μισογκρεμισμένο. Από τις πλευρές του, όπου δεν υπάρχουν πια τοίχοι, μπορεί κανείς να δει τη ζωή στο εσωτερικό. Γιατί υπάρχει ζωή. Υπάρχουν οικογένειες που συνεχίζουν να ζουν σε ό,τι απέμεινε από το σπιτικό τους. Υπάρχουν νοικοκυρές που απλώνουν την μπουγάδα τους, μανάδες που μαλώνουν τα παιδιά τους και πιτσιρίκια που παίζουν ανάμεσα στα ερείπια.

Στο Μπιντ Τζμπάιλ ισοπεδώθηκαν περισσότερα από 3.500 σπίτια, στα οποία στεγάζονταν, κατά κύριο λόγο, πολυμελείς οικογένειες. Κάποιες έφυγαν προσωρινά, κάποιες φιλοξενούνται σε συγγενείς, προσπαθώντας, παράλληλα, να φτιάξουν πάλι το σπιτικό τους. Οπως μας ενημέρωσαν οι ντόπιοι, οι μάρτυρες της πόλης ήταν 45, άμαχοι και μαχητές.

Και όπως δήλωναν, δε σκοπεύουν να φύγουν από τον τόπο τους, παρά την καταστροφή και τις χιλιάδες ακόμη διάσπαρτες βόμβες διασποράς που σπέρνουν το θάνατο καθημερινά στους κατοίκους, αφού η διαδικασία εντοπισμού και εξουδετέρωσής τους είναι αργή και δύσκολη. «Οι διαρκείς παραβιάσεις της κατάπαυσης του πυρός από τον ισραηλινό στρατό, απλώς επιβεβαιώνουν ότι η λιβανική αντίσταση οφείλει να συνεχίσει να υπάρχει και έχει ανάγκη κάθε ηθικής και πολιτικής υποστήριξης», καταλήγει ο Αλί Μπάζι.

Επόμενη στάση της σύντομης επίσκεψής μας στο νότο, η Κάνα. Ο τόπος, που πρωτοέγινε γνωστός το 1996, όταν ο τότε πρωθυπουργός του Ισραήλ («φιλειρηνιστής») Σιμόν Πέρες εξαπέλυσε την επιχείρηση «Σταφύλια της Οργής», σε μια προσπάθεια να κερδίσει την ισραηλινή κοινή γνώμη και τις μετέπειτα εκλογές «τιμωρώντας» τη δράση της λιβανικής αντίστασης στην, τότε, κατεχόμενη ζώνη του Νοτίου Λιβάνου. Στο πλαίσιο της επιχείρησης, ισραηλινό αεροσκάφος βομβάρδισε βάση του ΟΗΕ, στην πόλη, όπου είχαν αναζητήσει καταφύγιο γυναικόπαιδα από τα γύρω χωριά. Σκοτώθηκαν με φρικτό τρόπο τουλάχιστον 60 άτομα, κυρίως μανάδες με τα παιδιά τους, αλλά και ηλικιωμένοι, όπως και κυανόκρανοι.

Φαίνεται ότι η πόλη, όπως λένε οι αραβικές παραδόσεις, έχει «κισμέτ» (σ.σ. μοίρα) να γίνεται τόπος μαρτυρίου αμάχων. Γιατί και το καλοκαίρι του 2006, δέκα χρόνια μετά, κατά τη διάρκεια της ισραηλινής εισβολής, βομβαρδίστηκε κτίριο όπου είχαν καταφύγει επίσης γυναικόπαιδα, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν περίπου 100 άτομα, κυρίως παιδιά. Το πλήγμα στην Κάνα και οι εικόνες απόλυτης φρίκης που έκαναν το γύρο του κόσμου με τους διασώστες, τους πολίτες, αλλά ακόμη και τους δημοσιογράφους να παρατούν τις κάμερες και τα μικρόφωνα και να προσπαθούν να ανασύρουν θύματα ή να κρατούν διαμελισμένα κορμάκια, έγινε σύμβολο της ισραηλινής βαρβαρότητας το περασμένο καλοκαίρι.

Τώρα, οι τοπικές αρχές, μετά από τη διαρκή έκθεση φωτογραφίας - που λειτουργεί σε κεντρικό κτίριο της πόλης - από τη σφαγή του 1996, έφτιαξαν άλλο ένα μνημείο. Στην ύπαιθρο αυτή τη φορά, όπου φιλοξενούνται οι τάφοι κάποιων από τα θύματα του βομβαρδισμού του περασμένου καλοκαιριού, στην πλειοψηφία τους παιδιών. Στο τοιχίο που περιβάλλει το μνημείο βρίσκονται μικρά πλακάτ με φωτογραφίες των παιδιών και τα ονόματά τους. Οταν φτάσαμε, δύο μικρά κορίτσια μόλις άφηναν ένα μπουκέτο λουλούδια σε έναν από τους τάφους.

Μας κοίταξαν περίεργα, και μόλις αντιλήφθηκαν, παρά το εμπόδιο της γλώσσας, ότι ήρθαμε να δούμε το μνημείο προς τιμήν των φίλων τους και πιθανώς να πούμε κάτι γι' αυτούς, πλησίασαν και απλώς μας χάρισαν ένα χαμόγελο. Παρά την έντονη ζέστη, ανάλογα μπουκέτα με φρέσκα λουλούδια βρίσκονταν πάνω σε αρκετούς από τους μικρούς τάφους. Οπως φαίνεται, κανείς δεν ξεχνά.

Αλλωστε, η καταστροφή που άφησε πίσω του ο ισραηλινός στρατός είναι τέτοιας έκτασης, που είναι αδύνατο να ξεχαστεί στην καθημερινότητα του οποιουδήποτε κατοίκου του νότου. Των ανθρώπων αυτών, που παρά την απόλυτη ισοπέδωση και τον πόνο του χαμού, γύρισαν κατά δεκάδες χιλιάδες στη γη τους, λίγα 24ωρα μετά τον τερματισμό της επίθεσης, αρνούμενοι να εγκαταλείψουν τα ανύπαρκτα πλέον σπίτια τους και την εικόνα των μαρτύρων τους, που σηκώνοντας το ανάστημά τους νίκησαν έναν από τους ισχυρότερους στρατούς στον κόσμο, στην ερήμωση και στη λήθη. Οχι μόνο τη δική τους, αλλά και τη δική μας.