Με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψή μας στη Βενεζουέλα, είχαμε την ευκαιρία για μιαν αναλυτική συνέντευξη με τον παλαίμαχο κομμουνιστή Χερόνιμο Καρέρα Ντάμας, Πρόεδρο του ΚΚ Βενεζουέλας, σήμερα 84 χρόνων και ακούραστο στρατιώτη, όπως λέει ο ίδιος, του κόμματος. Μπήκε στο κόμμα το 1947 και πήρε ενεργά μέρος στη διοργάνωση του 1ου Παγκόσμιου Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών στην Πράγα, και την ίδια περίοδο επισκέφτηκε τη βόρεια Ελλάδα και αρκετές Βαλκανικές χώρες.

Ετσι, με την υποσημείωση του ίδιου ότι τρέφει βαθιά συναισθήματα φιλίας για τους βαλκανικούς λαούς, ξεκινήσαμε μια μακρά συζήτηση, μέρος της οποίας παρουσιάζουμε σήμερα:

-Σύμφωνα με τη μακρά πείρα που έχει το Κομμουνιστικό Κόμμα της Βενεζουέλας, πώς εκτιμά την κατάσταση που σήμερα διαμορφώνεται στη χώρα, εννιά χρόνια μετά την επικράτηση των δυνάμεων που στηρίζουν τον Τσάβες;

- Θα έλεγα, και αυτό είναι μια ομόφωνη γνώμη μέσα στο κόμμα μας, ότι έχουμε μια πολύ θετική αξιολόγηση για όσα έχουν γίνει στη θητεία του. Προσφέρουμε μια διαρκή στήριξη εδώ και περίπου δέκα χρόνια. Προσωπικά, εγώ γνώριζα τον Ούγο Τσάβες από τις αρχές του 1997. Το 1998, όταν ανακοίνωσε την υποψηφιότητα, αμέσως το κόμμα μας προσέφερε στήριξη.

Οταν μιλούσα μαζί του, πάντα ήμουν επιφυλακτικός. Και του έλεγα «Ούγο, μην ξεχνάς ότι μιλάς με έναν κομμουνιστή». Μια μέρα με ρώτησε γιατί το λέω πάντα αυτό. Και του είπα ότι «κοίτα, εμένα από το ΚΚ δε θα με βγάλει κανείς». Γιατί ξέρω ότι ασκεί αυτή τη δύναμη της έλξης και κάνει πολλά άτομα να αλλάζουν γνώμη. Και είναι αυτό που τώρα προσπαθεί να κάνει. Προσπαθεί να προσελκύσει το κόμμα μας για να μπούμε σε ένα νέο κόμμα που ιδρύει ο ίδιος (σ.σ. εννοεί το Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα).

Αυτά τα είπα για να δείξω πως, από εκείνη την εποχή, έβλεπα σ' εκείνον την τάση, το σκοπό, να μας προσελκύσει για να τον συνοδεύσουμε. Εγώ εξακολουθώ να πιστεύω ότι η καλύτερη στήριξη που οι Βενεζουελάνοι κομμουνιστές μπορούμε να προσφέρουμε στον Ούγο Τσάβες είναι να διατηρήσουμε το κόμμα μας. Να δυναμώσουμε το κόμμα μας. Γιατί ως κόμμα μπορούμε να του δώσουμε μιαν εγγύηση, μια στήριξη, που δεν μπορεί να προσφέρει άλλη πολιτική δύναμη.

Και ειδικά όσον αφορά το διεθνή χώρο. Γιατί το Κομμουνιστικό Κόμμα στη Βενεζουέλα είναι το μοναδικό διεθνιστικό κόμμα. Το κόμμα βασίζεται στο διεθνισμό και έχουμε σχέσεις με όλα τα ΚΚ. Ποτέ δε διακόψαμε τις σχέσεις μας με άλλα κόμματα. Αυτή η μικρή αίθουσα μπορεί να δώσει μια μικρή ιδέα. Εδώ έχουμε τον Λένιν, εδώ έχουμε τον Χο Τσι Μινχ, τον Γερμανό σύντροφο Ερνεστ Τέλμαν που πέθανε στα χέρια των ναζί τη δεκαετία του '40. Πιστεύουμε πολύ στο διεθνισμό, για μας είναι κάτι πολύ βασικό.

Και όπως έχουμε σχέσεις με αδελφά κόμματα, αυτό προωθεί στήριξη για τον Ούγο Τσάβες και την μπολιβαριανή επανάσταση, παγκόσμια. Είμαστε το μοναδικό πολιτικό κόμμα, η μοναδική πολιτική δύναμη στη Βενεζουέλα, που, δημόσια, στηρίζει τις FARC, της Κολομβίας. Η κυβέρνηση της Βενεζουέλας, είναι λογικό, πρέπει να προσέχει τις σχέσεις της με την κυβέρνηση της Κολομβίας. Δεν μπορεί να κάνει κάτι που θα γίνει αιτία διακοπής των σχέσεών της με την Κολομβία ή θα τη φέρει σε δύσκολη θέση μέσα στον ΟΗΕ. Μέσα από την εφημερίδα μας προσφέρουμε αλληλεγγύη στις FARC. Αν το ΚΚ δεν υπάρχει, αυτή η αλληλεγγύη με τους επαναστάτες της Κολομβίας πρακτικά θα εξαφανιστεί.

Πιστεύω, λοιπόν, ότι είναι πολύ σημαντικό, το ΚΚ να συνεχίσει την πολιτική που έχει εδώ και δέκα χρόνια, της στήριξης προς τον Πρόεδρο Τσάβες.

Αλλά είναι μία στήριξη ανεξάρτητη. Εμείς δεν είμαστε ένα κόμμα της κυβέρνησης. Υπάρχουν σύντροφοι που έχουν ευθύνες σε κυβερνητικά πόστα, συμπεριλαμβανομένου ενός υπουργού. Ο υπουργός Νταβίδ Βελάσκες ήταν, πριν 2-3 χρόνια, ηγετικό στέλεχος της ΚΝ, σήμερα είναι υπουργός. Και το ίδιο συμβαίνει και μ' άλλους συντρόφους, που έχουν διάφορες ευθύνες.

Τα στελέχη μας, που η κυβέρνηση τα χρειάζεται για συγκεκριμένα καθήκοντα, είναι διαθέσιμα. Το κόμμα θεωρεί ότι αυτό είναι το σωστό. Αλλά δεν μπορούμε να εξαφανιστούμε. Τουλάχιστον αυτό μας συμβουλεύει η διεθνής πείρα.

Θυμόμαστε την περίπτωση της Αιγύπτου, με τον Νάσερ που ίδρυσε ένα κόμμα της Σοσιαλιστικής Ενότητας, στο οποίο μπήκαν οι κομμουνιστές. Ο Νάσερ πέθανε και εξαφανίστηκε το κόμμα. Το ΚΚ συνέχισε να είναι παράνομο στην Αίγυπτο. Η ίδια περίπτωση επαναλήφθηκε και σε άλλες χώρες.

Στην Αλγερία, συνέβη το ίδιο. Το ίδιο επαναλήφθηκε με πιο επίπονο τρόπο στην Αιθιοπία. Οταν ο συνταγματάρχης Μεγκίστου κατέλαβε την εξουσία με μια ομάδα στρατιωτικών, έφτιαξε ένα επαναστατικό κόμμα στο οποίο εντάχθηκαν οι κομμουνιστές. Ξαφνικά, αυτό το κόμμα εξαφανίστηκε και οι κομμουνιστές πέρασαν στην παρανομία.

Στη Λατινική Αμερική, επίσης, υπήρξαν διάφορες περιπτώσεις. Το ΚΚ του Μεξικού εξαφανίστηκε. Τώρα το ξαναστήνουν από την αρχή. Το ΚΚ της Δομινικανής Δημοκρατίας επίσης. Το ΚΚ του Ελ Σαλβαδόρ, που μπήκε στο Μέτωπο Φαραμπούντο Μαρτί, τώρα το ξαναφτιάχνουν.

Η μόνη περίπτωση που εμφανίστηκε θετική, ήταν αυτή της Κούβας. Στην Κούβα, πραγματικά, το παλιό ΚΚ που εκεί είχε πάρει το όνομα Σοσιαλιστικό Λαϊκό Κόμμα, αφού θριάμβευσε η επανάσταση της οποίας ηγείτο ο Φιντέλ Κάστρο, το 1959, ξεκίνησε μια διαδικασία που, μετά από κάποιο διάστημα, οδήγησε στη δημιουργία ενός νέου κόμματος, αλλά με το όνομα ΚΚ Κούβας, που είναι και αυτό που υπάρχει μέχρι σήμερα. Είναι μια πολύ εξαιρετική περίπτωση, που δεν είναι εύκολο να πιστέψει κανείς ότι μπορεί να επαναληφθεί. Και που κατέληξε έτσι, όχι μόνο γιατί ο Φιντέλ Κάστρο εξελίχτηκε, με τη θετική έννοια, προς την κομμουνιστική θεωρία, αλλά και γιατί όλοι οι επικεφαλής από τη Sierra Maestra έκαναν το ίδιο. Κι αυτό δεν ξέρουμε αν είναι πιθανό στη Βενεζουέλα.

Στην περίπτωση που ο Ούγο Τσάβες εξελιχτεί θετικά προς το μαρξισμό - λενινισμό, εντάξει, όλα καλά. Αλλά οι σύντροφοί του; Αυτό είναι ένα μεγάλο ζήτημα.

Οπως σίγουρα θα έχετε παρατηρήσει, γιατί είστε εδώ μερικές μέρες, γίνεται κουβέντα για το σοσιαλισμό, αλλά όχι με ακριβείς όρους. Λέγεται, για παράδειγμα, ότι ο Χριστός ήταν σοσιαλιστής. Εμείς δεν μπορούμε να το πούμε αυτό.

- Ο κόσμος στη Βενεζουέλα μιλά όλο και περισσότερο για το σοσιαλισμό. Ποιος ο σοσιαλισμός, που έχουν ανάγκη οι εργαζόμενοι;

- Εμείς πάντα πιστεύαμε και εξακολουθούμε να πιστεύουμε στις βασικές αρχές του μαρξισμού - λενινισμού. Δηλαδή πιστεύουμε ότι η επανάσταση που έχουμε ανάγκη είναι η προλεταριακή επανάσταση. Και η προλεταριακή επανάσταση μπορεί να γίνει μόνο με την καθοδήγηση της εργατικής τάξης. Μπορεί να ενώσει τμήματα του πληθυσμού και άλλες τάξεις, αλλά έχοντας στο επίκεντρο την εργατική τάξη. Στη Λατινική Αμερική υπήρξε μια φανερή ανάπτυξη της εργατικής τάξης, που ξεκίνησε από τις τοπικές ανάγκες της βιομηχανίας που γενικεύτηκαν στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο γιατί δεν έφταναν ευρωπαϊκά προϊόντα, δεν υπήρχαν θαλάσσιες μεταφορές και οι ΗΠΑ αφιέρωσαν όλη τη βιομηχανία στα όπλα. Ετσι σ' όλες αυτές τις χώρες εμφανίστηκαν μικρές βιομηχανίες, από το Μεξικό μέχρι την Αργεντινή. Κι αυτή η βιομηχανία συνεχίστηκε και μετά τον πόλεμο σύμφωνα με την κεϋνσιανή θεωρία.

Αλλά το 1980 σημειώθηκε μια αλλαγή στη στρατηγική του ιμπεριαλισμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Οταν οι Συντηρητικοί πήραν την εξουσία στην Αγγλία, με την Μάργκαρετ Θάτσερ και την επόμενη χρονιά οι Ρεπουμπλικάνοι καταλαμβάνουν την προεδρία στις ΗΠΑ με τον Ρόναλντ Ρίγκαν, έγινε μια ολοκληρωτική αλλαγή της οικονομικής σκέψης του ιμπεριαλισμού. Και περνά από τις κεϋνσιανές θέσεις, που εφαρμόζονταν για δεκαετίες, στις νεοφιλελεύθερες θέσεις που θα αλλάξουν εντελώς την οικονομική και πολιτική κατάσταση στις χώρες μας. Αυτές οι θέσεις σημαίνουν ένα φρένο στη βιομηχανοποίηση. Από το Μεξικό μέχρι την Αργεντινή υπήρξε συρρίκνωση της βιομηχανίας, μεγάλη αύξηση της ανεργίας και εμφάνιση της παραοικονομίας. Υπάρχει επίσης μια μεγάλη μάζα παρανόμων, που η δουλιά τους είναι να ληστεύουν, να οργανώνουν κομπίνες, να πουλάνε ναρκωτικά, είναι η πορνεία, ο τζόγος.

Το συνδικαλιστικό κίνημα βρίσκεται σε ύφεση σ' αυτήν την ήπειρο. Και στη Βενεζουέλα, σχεδόν μπορεί να πει κανείς ότι δεν υπάρχει συνδικαλιστικό κίνημα. Αυτό που υπάρχει είναι εργαλεία πολύ μικρά. Πριν 30-40 χρόνια, είχαμε δυνατό συνδικαλιστικό κίνημα. Αυτό εξαφανίστηκε.

Ετσι, αναρωτιόμαστε: Είναι δυνατόν να φτάσουμε μέσα από αυτή τη διαδικασία στο σοσιαλισμό με μια κοινωνία της οποίας το χαρακτηριστικό είναι η ανεργία; Οπου η εργατική τάξη μειώνεται, αριθμητικά και ποιοτικά; Εγώ υποστηρίζω ότι αυτό δε γίνεται. Γι' αυτό μπήκα σε αντιπαράθεση, δημόσια, ακόμα και με τον Πρόεδρο. Δεν του αρέσει του Προέδρου. Αλλά αυτή είναι η αλήθεια.

Ο καπιταλισμός σε κρίση αντανακλάται σ' αυτές τις χώρες όπου περιορίζεται η βιομηχανική ανάπτυξη. Οπου την ίδια στιγμή υπάρχει μια πολύ μεγάλη δημογραφική αύξηση. Η δημογραφική έκρηξη εκφράζεται στη Βενεζουέλα στο ότι έχει σήμερα το δεκαπλάσιο πληθυσμό από αυτόν που είχε στις αρχές του 20ού αιώνα. Τώρα, πώς μπορείς να χειριστείς όλον αυτόν τον κόσμο; Σταματήσαμε να είμαστε αγροτική χώρα. Γιατί το πετρέλαιο άλλαξε την οικονομία της Βενεζουέλας. Και ο αγροτικός πληθυσμός ήρθε στις πόλεις.

Ο Πρόεδρος Τσάβες ανακοινώνει πολλά σχέδια για την επιστροφή στην ύπαιθρο. Αλλά κανείς δε θέλει να επιστρέψει στην ύπαιθρο. Ο πληθυσμός που μπήκε στις πόλεις δε θέλει να φύγει, ακόμα κι αν ζει στις συνθήκες φτώχειας, όπως φαίνεται εδώ στο Καράκας. Πάνω από το μισό του πληθυσμού στο Καράκας κατοικεί σε σπίτια πολύ πρωτόγονα. Χειρότερα από αυτά που είχε στην ύπαιθρο. Η μόνη διαφορά είναι ότι εδώ φτάνει στο σπίτι το ηλεκτρικό ρεύμα. Και δεν το πληρώνουν. Συνδέονται με τις υπηρεσίες ηλεκτρικού ρεύματος παράνομα. Κι η κυβέρνηση το ξέρει, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να το εμποδίσει. Σ' αυτά τα σπίτια έχουν τηλεόραση. Και ο κόσμος βλέπει τηλεόραση. Κι η τηλεόραση που βλέπουν είναι γεμάτη έγκλημα, ενσωμάτωση στο σύστημα. Ακόμα και η κρατική τηλεόραση είναι χαμηλής στάθμης.

Αυτά είναι πράγματα που λέω, γιατί, ως επαναστάτης, ως κομμουνιστής, έτσι μιλάω σε όλη μου τη ζωή και δεν μπορώ να σταματήσω να μιλάω έτσι, επειδή τώρα στηρίζουμε τον Πρόεδρο Τσάβες.

Θεωρώ τον Πρόεδρο Τσάβες προσωπικό μου φίλο. Και πιστεύω ότι η καλύτερη στήριξη που μπορούμε να προσφέρουμε είναι να επισημαίνουμε αυτά τα προβλήματα, να μιλάμε γι' αυτά. Να προσπαθούμε να αλλάξει η πολιτική της πολιτείας στα οικονομικά ζητήματα. Που εξακολουθεί να είναι μια οικονομία βασισμένη στο περιεχόμενο της χριστιανικής ποιότητας. Γι' αυτό γίνεται λόγος για το χριστιανικό σοσιαλισμό. Που βασίζεται στην προσφορά βοήθειας στους φτωχούς. Αυτό το λέει η Καθολική Εκκλησία, που λέει δώστε τροφή στον πεινασμένο, δώστε να πιει ο διψασμένος, επισκεφτείτε τους αρρώστους, δηλαδή περιεχόμενο που είναι σε μεγάλο βαθμό βέβαια βασισμένο στην ανθρώπινη αλληλεγγύη, αλλά δε λύνει τα προβλήματα.

Εμείς λέμε όχι. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να βάλουμε αυτόν τον πληθυσμό να δουλέψει. Να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας. Να αναπτυχθεί η βιομηχανία. Η Βενεζουέλα έχει μεγάλες βιομηχανικές δυνατότητες και, αν αναπτύξουμε αυτήν τη βιομηχανία, αυτός ο κόσμος θα δουλέψει και θα λαμβάνει ένα συγκεκριμένο, επαρκή, σταθερό μισθό. Που θα επιτρέψει να ανέβει το ίδιο το επίπεδο της ζωής. Δε χρειάζεται να προσφέρεται φιλανθρωπικά τίποτα.

Ο σοσιαλισμός δεν προσφέρει, δε δωρίζει τίποτα. Σοσιαλισμός είναι το δικαίωμα που αποκτά ο εργαζόμενος με την προσπάθειά του, στη μικρή του ηλικία η πολιτεία του δίνει μόρφωση, τον προετοιμάζει να εργαστεί. Κι όταν φτάσει σε μια συγκεκριμένη ηλικία, αρχίζει να εργάζεται κι επιστρέφει στην πολιτεία αυτό που του είχε δώσει νωρίτερα. Κι όταν φτάσει σε συγκεκριμένη ηλικία και αποσύρεται, λαμβάνει πάλι μια βοήθεια ή σύνταξη, όπως θέλουν να το λένε, που του επιτρέπει να ζει με αξιοπρέπεια, όχι όμως γιατί του δωρίζεται, αλλά γιατί ήδη έχει εργαστεί.

Μ' αυτήν τη δουλιά του η πολιτεία, με την εγκαθίδρυση της Κοινωνικής Ασφάλισης, έχει κρατήσει ένα τμήμα του μισθού του για να μπορεί να του δώσει αυτήν τη σύνταξη. Η υγεία, η εκπαίδευση, οι κοινωνικές υπηρεσίες δεν είναι δωρεάν στο σοσιαλισμό. Αλλά ο κόσμος τα παίρνει με τη δουλιά του. Αυτό είναι πολύ διαφορετικό από το χριστιανικό σοσιαλισμό.

Ο δικός μας σοσιαλισμός βασίζεται στο διαλεκτικό υλισμό. Δεν έχει να κάνει σε τίποτα με τη θρησκεία ή με τη μυθολογία κανενός τύπου. Επομένως υπάρχει μια μεγάλη διαφορά με το σοσιαλισμό που σήμερα προτείνεται στη Βενεζουέλα.

Νομίζω ότι είμαστε σε μια πολύ σημαντική φάση, που είναι η αντιπαράθεση με τον ιμπεριαλισμό. Και συγκεκριμένα, με τους Αμερικάνους ιμπεριαλιστές, αν και υπάρχουν και οι Αγγλοι, οι Γάλλοι ιμπεριαλιστές, αλλά με αυτούς η αντιπαράθεση είναι πολύ μικρότερη. Η αληθινή αντίπαλη δύναμη για μας είναι οι Αμερικάνοι ιμπεριαλιστές, ο ιμπεριαλισμός, τα μονοπώλια των ΗΠΑ.

Πρέπει να σπάσουμε την εξάρτηση από αυτά τα μονοπώλια, να δημιουργήσουμε μιαν άλλη οικονομία. Εχουμε μια πετρελαϊκή οικονομία, που, σχεδόν μοιραία, εξαρτάται από αυτούς. Είναι πολύ δύσκολο να τη σπάσουμε (αυτήν την εξάρτηση). Γιατί η Βενεζουέλα καταναλώνει πολύ λίγο πετρέλαιο. Το δικό μας πετρέλαιο είναι για εξαγωγή και αυτή η εξαγωγή πηγαίνει στην αγορά που ελέγχεται από αυτούς.

Αν μπορέσουμε να κατακτήσουμε αληθινά μια πλήρη ανεξαρτησία, να σπάσουμε την κυριαρχία των ιμπεριαλιστών, αν μπορέσουμε να φτάσουμε σε μια δεδομένη στιγμή που θα έχουμε μια εργατική τάξη επαρκώς προετοιμασμένη, τότε ναι, να μιλήσουμε σοβαρά για σοσιαλισμό.

Αλλά, κατά την κρίση μου, το να μιλάμε σήμερα για σοσιαλισμό, δεν είναι ώριμο. Πρώτα χρειαζόμαστε να ανακτήσουμε τον έλεγχο της οικονομικής ζωής της χώρας που δεν τον έχουμε ανακτήσει ακόμα. Εξακολουθούμε να είμαστε εξαρτημένοι όσον αφορά τις εξαγωγές μας, που αφορούν κύρια το πετρέλαιο... αλλά είμαστε εξαρτημένοι όσον αφορά και τις εισαγωγές. Ακόμα και ένα σημαντικό μέρος προϊόντων καθημερινής κατανάλωσης, όπως για τη διατροφή, τα εισάγουμε. Πώς να μιλήσει κανείς για σοσιαλισμό, μ' αυτές τις συνθήκες;

- Σχετικά με τη συζήτηση στη χώρα για το πώς θα αναπτυχθεί η Μπολιβαριανή Διαδικασία. Ποιες είναι οι προτάσεις των κομμουνιστών;

- Ηδη, σας είπα ότι αν κάποιοι σύντροφοι πιστεύουν ότι μπορούν να προσφέρουν περισσότερο εκεί, έχουν πλήρη ελευθερία να το κάνουν.

Δυναμώνουμε την ιδεολογική δουλιά. Το Κόμμα δημιούργησε το Ινστιτούτο Μπολίβαρ - Μαρξ, είναι ένα ινστιτούτο ανοιχτό σε όποιον θέλει να μελετήσει. Εχει αυτό το όνομα, γιατί εδώ και χρόνια η ιδέα είναι να γίνει ένας συνδυασμός της μπολιβαριανής σκέψης που έρχεται στις αρχές του 19ου αιώνα, δηλαδή πριν τον Μαρξ και το μαρξισμό, που έρχεται μερικά χρόνια μετά. Αυτή η ιδέα λέει ότι χρειαζόμαστε δύο βασικές προϋποθέσεις για να μπορέσουμε να φέρουμε σε πέρας αυτόν το σκοπό:

Η μία είναι η εφαρμογή της πολυπολικότητας, ζούμε σε έναν πολυπολικό κόσμο. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα μας πρέπει να έχει σχέσεις ελεύθερα με χώρες άλλων ηπείρων, και όχι μόνο της Ευρώπης, αλλά και της Αφρικής και της Ασίας. Η Ασία γίνεται κάθε μέρα όλο και πιο σημαντική ήπειρος. Ο Πρόεδρος Τσάβες έκανε, στην πράξη, ένα μεγάλο άνοιγμα στις ασιατικές χώρες, όχι μόνο στην Κίνα, αλλά και στην Ιαπωνία, στην Κορέα, στο Βιετνάμ, στην Ινδία, με όλες τελικά αυτές τις χώρες, και με αφρικάνικες χώρες. Αυτή η πολιτική της πολυπολικότητας είχε μεγάλη επιτυχία και θα προχωρήσει.

Βασισμένη στην μπολιβαριανή σκέψη είναι η ιδέα της εθνικής κυριαρχίας. Είναι πολύ συγκεκριμένη η ιδέα της ένωσης των λατινοαμερικάνικων λαών σε μία μεγάλη συνομοσπονδία, η ιδέα του Μπολίβαρ μοιάζει πολύ με αυτό που έθεσε σε πράξη ο Λένιν μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση, με την ένωση πρώην διαφορετικών κρατών σε μία μόνο χώρα, την ΕΣΣΔ.

Για πολλά χρόνια γινόταν λόγος για επαναστάσεις εθνικής απελευθέρωσης, αυτό δεν είναι πια δυνατόν. Σήμερα, μια επανάσταση απελευθέρωσης πρέπει να ανέβει κλίμακα. Γι' αυτό πιστεύουμε ότι πρέπει να είναι μια μπολιβαριανή επανάσταση. Ο Μπολίβαρ επίσης εφάρμοσε αυτήν την ιδέα, ότι η επανάσταση θα ερχόταν από το Μεξικό, περνώντας από όλες αυτές τις χώρες, μέχρι το Νότο, μέχρι την Παταγονία. Δηλαδή, αν την ίδια στιγμή, συγχρόνως, όλοι αυτοί οι λαοί σπάνε την ιμπεριαλιστική κυριαρχία των ΗΠΑ, αν το κάνουμε χωριστά, θα αποτύχουμε. Υπήρξαν πολλές αποτυχίες στη Λατινική Αμερική, η αποτυχία του Φαραμπούντο Μαρτί στο Ελ Σαλβαδόρ, του Σαντίνο στη Νικαράγουα, του Αλιέντε.

Η μοναδική περίπτωση, πολύ εξαιρετική, ήταν αυτή της Κούβας. Αλλά στην Κούβα αυτό έγινε με τη στήριξη της Σοβιετικής Ενωσης. Χωρίς τη σοβιετική στήριξη, η Κουβανική Επανάσταση θα ήταν μία από τις τόσες μικροαστικές επαναστάσεις που μετά από κάποιο καιρό θα αποτελούσαν ένα ακόμα στρώμα της πλουτοκρατίας, όπως έγινε με τη Μεγάλη Μεξικάνικη Επανάσταση του 1911, όπως με τις επαναστάσεις σε πολλά μέρη του κόσμου. Εδώ πιστεύουμε ότι πρέπει να αναπτυχθεί ένα κίνημα γενικά, συγχρόνως, από τους διάφορους λαούς, για να έχει επιτυχία η επανάσταση.