Κατασκευάστηκε μια εικόνα βιασμών, βανδαλισμών, βίας, εξευτελισμών μέσω κινητών, τα σχολεία «μετατράπηκαν» σε άντρα ακολασίας, ξεπήδησαν τα «θηρία» της διπλανής πόρτας. Οι βαρύγδουπες αναλύσεις από περισπούδαστους καθηγητές, μεγαλοδημοσιογράφους, περίσσεψαν: «Λείπουν οι θεσμοί», «απουσιάζει η πρόληψη από το δημόσιο σχολείο» κ.ά.

Χαρακτηριστικά είναι μια σειρά από δημοσιεύματα που εμφανίστηκαν στον αστικό Τύπο: Στην εφημερίδα «Απογευματινή» σε άρθρο με τίτλο «Βία και παραβατικότητα των ανήλικων» ¹ διαβάζουμε: «Μα τι θέλουν επιτέλους και φωνάζουν; Τι τα έπιασε και παρανομούν; Γιατί τόσοι πολλοί ανάμεσά τους γίνονται ανήλικοι εγκληματίες, τοξικομανείς, αλκοολικοί αυτόχειρες;».

Και συνεχίζει στο ίδιο άρθρο με «ανατριχιαστικά» στοιχεία από έρευνες που ήρθαν στο φως, έρευνες από έγκριτους καθηγητές Πανεπιστημίου, αλλά και από την Ασφάλεια Αττικής: «Το 12% των μαθητών μόνο στα λύκεια της Αθήνας ομολογεί ότι κάνει... εμπόριο ναρκωτικών. Το 7% σε λύκεια της χώρας βρέθηκε ότι ανήκει σε κάποια εγκληματική συμμορία που διαπράττει ένοπλες ληστείες. Περίπου 10% από τους δράστες βιασμών εις βάρος ανηλίκων είναι ανήλικοι. Το 39% των μαθητών δηλώνει ότι έχει ενοχληθεί σεξουαλικά μέσα στο σχολείο και 37% των παιδιών του δημοτικού ότι έχει υποστεί σωματική βία».

Ο ανώτατος αξιωματικός της Αστυνομίας Στέφανος Σκότης δηλώνει στην ίδια εφημερίδα: «Εχουμε πλέον την ανάπτυξη της κουλτούρας του δρόμου, που αντιτίθεται στην κουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμών»².

Ως αιτίες που εξηγούν αυτά τα φαινόμενα εντοπίζονται οι «προβληματικές διαπροσωπικές σχέσεις», η «ενδοοικογενειακή βία», οι «πολυάσχολοι και απόντες γονείς».

Ορισμένοι επικεντρώνουν το πρόβλημα στους γονείς που δε βάζουν και δε διδάσκουν όρια στα παιδιά. Σε άρθρο της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία», σε μια προσπάθεια να εξηγηθεί και να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, διαβάζουμε: «Αυτό που λείπει είναι να κατανοήσουν οι γονείς ότι μέσα στην εφηβεία το παιδί διαμορφώνει την προσωπικότητά του, αλλά κυρίως έχει να μάθει τα όρια που του βάζουν οι γονείς, οι δάσκαλοι, το σχολείο και ασφαλώς η πολιτεία», ενώ συνεχίζει: «Να ασχοληθούμε με τα παιδιά μας, να τους δείξουμε τον ρόλο μας, αλλά και τον δικό τους, να τους θυμίσουμε ότι είναι μαθητές που μαθαίνουν τη ζωή από εμάς, το σχολείο, την κοινωνία. Να οριοθετήσουμε αυτό που ίσως εμείς οι παλιότεροι είχαμε, με υπερβολικό τρόπο, δεχτεί από την παλιά Ελλάδα: την πειθαρχία»³.

Μάλιστα σε έρευνα του Παντείου Πανεπιστημίου που παρουσιάστηκε στην εφημερίδα «Το Βήμα», το προφίλ του Ελληνα μαθητή φαίνεται να είναι: «ξενόφοβος, κοινωνικά τρομαγμένος και αμήχανος απέναντι στα μεγάλα προβλήματα της εποχής»⁴.

Διαμορφώνεται ή κατασκευάζεται λοιπόν μια εικόνα εφήβων που δε θέλουν όρια, παραβαίνουν το νόμο, εμφανίζονται να απειλούν την κοινωνική συνοχή. Η προσπάθεια αυτή έχει προφανώς μεγαλύτερο βάθος και επιδιώξεις από τη συκοφάντηση των κινητοποιήσεων. Στοχεύει στην ερμηνεία με όρους εγκληματολογίας και ψυχοπαθολογίας της κοινωνικής συμπεριφοράς της νεολαίας και ιδιαίτερα των τάσεων αγωνιστικότητας, ριζοσπαστισμού και συλλογικότητας που διαμορφώνονται στα παιδιά της εργατικής τάξης ως αποτέλεσμα των αδιεξόδων που αντιμετωπίζουν στο σχολείο, στην εργασιακή προοπτική κλπ. Στοχεύει στην άσκηση πίεσης σε γονείς, καθηγητές να συναινέσουν σε μέτρα καταστολής.

Το άρθρο φιλοδοξεί να συμβάλει στο να δοθεί απάντηση από τη σκοπιά της μαρξιστικής θεωρίας σε αυτή την κατασκευασμένη φιλολογία, να αποκαλυφθούν οι πολιτικές επιδιώξεις.

Α. ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΛΕΓΟΜΕΝΗ «ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ»

Ολη η φιλολογία για τους «παραβατικούς έφηβους» είναι καθαρό ότι επιχειρεί να μεγεθύνει, να διογκώσει τέτοια φαινόμενα συμπεριφοράς νέων ανθρώπων πέρα από τις πραγματικές τους διαστάσεις, προκειμένου να δημιουργήσει το άλλοθι της καταστολής. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάτω από τους πηχυαίους τίτλους περί «νεανικής εγκληματικότητας» και «παραβατικότητας» συσκοτίζεται πολλές φορές η αλήθεια, δημιουργώντας κλίμα εντυπωσιασμού. Ετσι είναι χαρακτηριστικό ότι στις αντίστοιχες έρευνες, το 66,6% των καταδικαστικών αποφάσεων του Δικαστηρίου ανηλίκων Αθηνών το διάστημα 2004-2005 αφορά παραβάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, ενώ το 10% την παράβαση του νόμου περί μετανάστευσης, δηλαδή αφορά νέους μετανάστες που ήρθαν «λαθραία» στη χώρα μας ⁵ κλπ.

Ταυτόχρονα δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η άρχουσα τάξη σπρώχνει, κατευθύνει και προσπαθεί να ομαδοποιήσει, να οργανώσει τη λεγόμενη «παραβατική συμπεριφορά» της νεολαίας και μετά έρχεται δήθεν να την αντιμετωπίσει.

Αυτή η προσπάθεια που στοχεύει στην περιθωριοποίηση τμημάτων της νεολαίας αποτελεί στοιχείο της διαπάλης που αναπτύσσεται για το αν αντικειμενικές τάσεις ομαδοποίησης, συλλογικής δράσης που υπάρχουν στη νεολαία, ιδιαίτερα όσον αφορά νέους που προέρχονται από τα πιο φτωχά λαϊκά στρώματα της κοινωνίας, θα προσανατολιστούν στην κατεύθυνση της χειραφέτησης ή της ενσωμάτωσης. Επιδίωξη είναι να ενσωματώνεται η οργή και η αγανάκτηση που αναπτύσσονται στη βάση των δύσκολων συνθηκών ζωής σε μια εκτονωτική δραστηριότητα, σε μια δραστηριότητα που βάζει σαν στόχο «ψεύτικους εχθρούς» - άλλους εκτός από τους πραγματικούς - που είναι το αστικό κράτος και οι καπιταλιστές. Ετσι διαμορφώνονται τεχνητοί διαχωρισμοί και αντιπαραθέσεις, φταίνε οι μεγαλύτεροι, οι οπαδοί της άλλης ποδοσφαιρικής ομάδας, οι νέοι που ντύνονται με διαφορετικό τρόπο, που ακούν άλλο μουσικό ρεύμα, οι νέοι από τη διπλανή πόλη ή γειτονιά κλπ. Μέσα από τέτοιου είδους ομαδοποιήσεις διαμορφώνονται οι προσωπικοί στρατοί «χούλιγκανς» των καπιταλιστών ιδιοκτητών ποδοσφαιρικών ομάδων, τροφοδοτούνται ρατσιστικές οργανώσεις, προβοκατόρικοι μηχανισμοί κλπ.

Η χρήση του όρου «παραβατικότητα» δεν είναι τυχαία γιατί παραπέμπει απευθείας στο ζήτημα του σεβασμού της αστικής νομιμότητας. Με τον όρο «παραβατικότητα» επιχειρείται να συνδεθούν φαινόμενα όπως: οι βιασμοί, η διαπόμπευση μέσω κινητών, η χρήση ναρκωτικών κλπ. με τις κινητοποιήσεις, να δηλωθούν οι μεν και οι δε ως συμπεριφορές που έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Παράβαση του νόμου ο βιασμός - παράβαση του νόμου η κατάληψη, η απεργία, το κλείσιμο δρόμου κλπ.

Προφανώς το νομικό εποικοδόμημα σε κάθε κοινωνία ρυθμίζει μια σειρά κανόνες κοινωνικής συμβίωσης απαραίτητους για την ύπαρξη και λειτουργία της κοινωνίας. Το κύριο όμως στοιχείο και καθήκον κάθε νομικού εποικοδομήματος, το κριτήριο με το οποίο λειτουργεί είναι η υπεράσπιση των κυρίαρχων σχέσεων παραγωγής και στην προκειμένη περίπτωση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής: την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Η «παραβατικότητα» που φοβίζει την αστική τάξη δεν είναι αυτή που συνδέεται με μια συμπεριφορά που παραβιάζει κανόνες κοινωνικής συμβίωσης ή τείνει προς την εγκληματικότητα - χωρίς να σημαίνει ότι δεν ενδιαφέρεται και γι' αυτή. Είναι αυτή της αμφισβήτησης στην πράξη της αστικής νομιμότητας μέσα από το οργανωμένο εργατικό και λαϊκό κίνημα.

Η βία παρουσιάζεται ως κοινό στοιχείο όλων των θεωρούμενων και κατατασσόμενων ως «παραβατικών» συμπεριφορών. Ολη η αστική ιδεολογία αντιμετωπίζει τη βία γενικά με αφοριστικό τρόπο, χωρίς να γίνεται διάκριση ανάμεσα στη βία - που με τον έναν ή άλλο τρόπο - αποτελεί ακραία έκφραση τάσεων ανταγωνισμού, ατομισμού, θεμελιωδών αξιών του καπιταλισμού, την επίσημη κρατική βία του κράτους των εκμεταλλευτών που αποσκοπεί στη διαιώνιση της εκμετάλλευσης και τη βία των εκμεταλλευόμενων που δεν αποτελεί στοιχείο της σήψης και της παρακμής της αστικής κοινωνίας, αλλά έχει προοδευτικό χαρακτήρα στην κοινωνική ιστορική εξέλιξη. Ο αφορισμός της βίας συνοδεύεται από την επιχειρηματολογία υπέρ της ανάγκης συνεννόησης, διαλόγου, συναίνεσης, ως απαραίτητα στοιχεία για τη λειτουργία της κοινωνίας. Η αναγωγή είναι προφανής: έτσι όπως λογικά χρειάζεται να υπάρχει σεβασμός στην προσωπικότητα της ακεραιότητας του συνανθρώπου για να υπάρχει κοινωνική συμβίωση (η οποία κατά κανόνα αφορά τη συναναστροφή ανθρώπων της ίδιας τάξης), έτσι χρειάζεται και οι σχέσεις των κοινωνικών τάξεων να καθορίζονται από αλληλοσεβασμό, συνεννόηση που εξασφαλίζουν την κοινωνική συνοχή.

Πρόκειται για διαστρέβλωση της πραγματικότητας με προφανή στόχο να ασκηθεί πίεση στο εργατικό, λαϊκό κίνημα να περιορίσει την πάλη του στα όρια που καθορίζει η αστική νομιμότητα, να διαμορφωθεί η ιδεολογική βάση της σκληρής καταστολής. Τα παρακμιακά φαινόμενα «ακραίου ατομισμού» και της επιθετικότητας που τον συνοδεύει όμως αναπαράγονται μέσα σε συνθήκες «εύρυθμης» και αδιασάλευτης λειτουργίας του καπιταλισμού, σε συνθήκες που εγγυούνται τα σκληρά μέτρα κατασταλτικής βίας των εκμεταλλευτών ενάντια στη δράση του λαϊκού κινήματος, καθώς και στις συνθήκες του «κοινωνικού διαλόγου» και της «εργασιακής ειρήνης».

Η ιστορική πείρα έχει αποδείξει ότι είναι καταστροφικό για το κίνημα όταν καθορίζει τους στόχους του και τις μορφές πάλης του με βάση τον εκάστοτε πήχη της αστικής νομιμότητας.

Ετσι λοιπόν είναι λογικό με κριτήριο τον αστικό νόμο και την παραβίασή του, με κριτήριο την εύρυθμη λειτουργία του καπιταλισμού, να πρέπει να θεωρηθούν - από όλους αυτούς που θεωρούν «τον κόσμο μας, ως τον καλύτερο δυνατό κόσμο» - ως «παραβατικοί» που χρίζουν ψυχιατρικής θεραπείας και καταστολής όλοι όσοι σε τελική ανάλυση σηκώνουν κεφάλι απέναντι στην πολιτική του κεφαλαίου (π.χ. οι ναυτεργάτες που κουρέλιασαν την επιστράτευση, οι χιλιάδες διαδηλωτές που διαδήλωσαν στον ερχομό του Κλίντον στο κέντρο της Αθήνας, το αγροτικό κίνημα με τα τρακτέρ στους δρόμους, το λαϊκό κίνημα που ξεσηκώθηκε ενάντια στη Χούντα κλπ.), να χαρακτηριστούν ως έκλυτοι, αποκλίνοντες, απολωλότες, επικίνδυνοι για την κοινωνία.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Το άρθρο αναδημοσιεύεται από την «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», τεύχος 2 2007.

Σημειώσεις:

1. Εφημερίδα «Απογευματινή», 12.11.2006 σελ. 5.

2. Εφημερίδα «Απογευματινή», 12.11.2006 σελ. 7.

3. Εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», 13.11.2006 σελ. 49.

4. Εφημερίδα «Το Βήμα», 13.11.2006, σελ. A 59-61.

5. Εφημερίδα «Εθνος» 4.12.2006, ρεπορτάζ Μαίρη Μπενέα με τίτλο: «Εκρηξη στη βία ανηλίκων». Επίσης τέτοιου είδους στοιχεία υπάρχουν και στα υλικά της Ημερίδας που έγινε το Φλεβάρη του 2005 με θέμα: «Νομοθεσία και Ψυχική Υγεία» και οργανώθηκε από την Παιδοψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών (Δημοσιεύθηκαν στην «Ελευθεροτυπία», 9.4.2005).