Στις εξαγγελίες του υπουργού Πολιτισμού, Γ. Βουλγαράκη, αναφέρεται το ανοιχτό Υπόμνημα του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας. Στα τέλη Απρίλη, σε ειδική συνέντευξη Τύπου, ο υπουργός ανακοίνωσε θεσμούς, υποδομές και δράσεις, με στόχο «να συγκροτηθεί μια ολοκληρωμένη πολιτική του ΥΠΠΟ για τα εικαστικά». Ουσιαστικά, όμως, η πολιτική αυτή - και πάλι - άφησε απ' έξω τους συλλογικούς φορείς και άλυτα τα ζωτικά προβλήματα των εικαστικών.

Χωρίς απαντήσεις και θέσεις του ΥΠΠΟ, παραμένουν το συνταξιοδοτικό - ασφαλιστικό, οι τιμητικές συντάξεις, η επιχορήγηση του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών, βασικά θέματα καλλιτεχνικής παιδείας. Αντίθετα, η κυβέρνηση προχώρησε πρόσφατα σε νομοσχέδιο που ουσιαστικά καταλύει το δικαίωμα των ανασφάλιστων καλλιτεχνών στη σύνταξη, αφού, μεταξύ άλλων, περιορίζει τον ετήσιο αριθμό τους σε μόλις 20 για πάνω από 35 κλάδους!

Προσωπικές γνωριμίες και χρηματοδότηση ιδιωτικών φορέων με δημόσιο χρήμα δίνουν το στίγμα της εικαστικής πολιτικής του ΥΠΠΟ, ενώ η επιλογή των καλλιτεχνών γίνεται με αδιαφανή κριτήρια, χωρίς ίσες ευκαιρίες για όλους τους καλλιτέχνες.

Συγκεκριμένα, στις προθέσεις του υπουργείου Πολιτισμού είναι «να εισάγει θεσμούς πανελλήνιας και διεθνούς εμβέλειας, με σκοπό την προβολή της εγχώριας καλλιτεχνικής δημιουργίας στο διεθνή χώρο των εικαστικών τεχνών...». Ετσι, ανακοινώθηκαν οι θεσμοί: 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Πανελλήνια Εκθεση Εικαστικών. 1η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής Αθήνας. Διεθνής Διαγωνισμός Σκίτσου. 1η Μπιενάλε της Αθήνας 2007. Στήριξη της έκθεσης «Αρτ Αθήνα» (διοργάνωση των γκαλερί). Ακόμη, το ΥΠΠΟ χρηματοδοτεί τις Μπιενάλε: Βενετίας (εκθέσεις Τέχνης και Αρχιτεκτονικής) και Σάο Πάολο.

Οπως αναφέρει το ΔΣ του ΕΕΤΕ στο Υπόμνημά του, «το Υπουργείο Πολιτισμού, εάν επιθυμεί να στηρίξει τον Ελληνικό Πολιτισμό και να προάγει την Τέχνη, θα έπρεπε να διαμορφώσει το περιβάλλον μέσα στο οποίο οι καλλιτέχνες θα εργάζονται και θα προωθούν το έργο τους ελεύθερα και χωρίς αποκλεισμούς. Η αναγκαιότητα ενίσχυσης της ανάπτυξης του πολιτισμού και της τέχνης συνολικότερα, είναι πολύ ευρύτερο θέμα από την περιορισμένη εμβέλεια και τους αποκλεισμούς, που μπορεί να έχουν κάποιες ιδιωτικές διοργανώσεις».

Για τη στήριξη εκθέσεων που εκπροσωπούν τη χώρα στο εξωτερικό, το ΕΕΤΕ επισημαίνει το αίτημα του εικαστικού χώρου, «οι εκπροσωπήσεις αυτές να γίνονται μέσα από τις διαγωνιστικές διαδικασίες, με ανοιχτές προσκλήσεις ενδιαφέροντος, με επιλογές μέσα από κριτικές επιτροπές στις οποίες να εκπροσωπείται το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος». Ομως, «το Υπουργείο Πολιτισμού παρακάμπτει το ΕΕΤΕ και, αντίθετα, αναθέτει την εκπροσώπηση της χώρας στις Μπιενάλε και γενικά στις εκθεσιακές διοργανώσεις στο εξωτερικό, σε ιδιώτες -"κομισάριους", χωρίς ανοιχτές διαδικασίες προσκλήσεων και επιλογής, χωρίς δημοσιοποιημένα κριτήρια επιλογής».

Εύλογα, λοιπόν, «γεννώνται τα ερωτήματα: με ποια διαδικασία θα υλοποιήσει το Υπουργείο Πολιτισμού την εξαγγελία του για "την ενθάρρυνση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με αγορά έργων τέχνης"; Θα προχωρήσει σε αγορές από την Πανελλήνια Καλλιτεχνική Εκθεση του 2008, θα προχωρήσει μέσω ανοιχτής πρόσκλησης ενδιαφέροντος για κατάθεση προτεινόμενων έργων και επιλογή από κριτική επιτροπή στην οποία την πλειοψηφία θα έχουν καλλιτέχνες, με τη συμμετοχή του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος; Ή πάλι θα προχωρήσει η κυβέρνηση μέσω των επιλογών που έχει κάνει ήδη η "αγορά της τέχνης";».

Οσον αφορά στην Πανελλήνια Καλλιτεχνική Εκθεση, το ΕΕΤΕ επισημαίνει ότι η επαναφορά της Πανελληνίου είναι επίμονο αίτημά του. Η χρηματοδότησή της, όμως, με 600 χιλιάδες ευρώ «επιβεβαιώνει το γεγονός ότι το ΥΠΠΟ την αντιμετωπίζει ως μια υποβαθμισμένη διοργάνωση», αφού η Πανελλήνια του 1987 κόστισε 750.000 ευρώ και το «OUTLOOK», επίσημα, 1.300.000 ευρώ περίπου. «Μια Πανελλήνια Εκθεση το 2008, που αν θέλει να ανταποκριθεί στα μεγέθη του θεσμού θα στεγάσει πάνω από 600 καλλιτέχνες με πάνω από 2000 έργα», αναφέρει το ΕΕΤΕ, «κοστολογείται από το Υπουργείο με πολύ χαμηλότερο ποσό από τις προηγούμενες μεγάλες διοργανώσεις. Συγκριτικά, το ΥΠΠΟ προτίθεται να χρηματοδοτήσει εκπροσώπηση της Ελλάδας με ένα άτομο στην Μπιενάλε της Βενετίας με 400.000 ευρώ».

Το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας διεκδικεί την παρουσία του σ' αυτό το θεσμό, τόσο στην οργανωτική, όσο και στην κριτική επιτροπή, όπως άλλωστε συνέβη στην Πανελλήνια έκθεση του 1975, καθώς και στην Πανελλήνια του 1987. Μάλιστα, το 1975 η διοργάνωση είχε ανατεθεί εξ ολοκλήρου στους καλλιτέχνες. «Από ποια επιστημονική μεθοδολογία» επισημαίνει το ΔΣ του ΕΕΤΕ στο υπόμνημά του «προκύπτει ότι η Πανελλήνια αποτελεί μόνον "την επικοινωνία της εγχώριας καλλιτεχνικής παραγωγής με το ευρύ κοινό", ενώ η με "κλειστές" διαδικασίες επιλογή του ΥΠΠΟ για τη συμμετοχή στην Μπιενάλε της Βενετίας είναι "η προβολή του ιδιαίτερου στίγματος της ελληνικής σύγχρονης τέχνης, η κριτική επαναδιαπραγμάτευση της έννοιας της πολιτιστικής ταυτότητας και η ανάδειξη της ελληνικής σύγχρονης τέχνης μέσα σ' έναν διεθνή καλλιτεχνικό διάλογο";».

Το ΕΕΤΕ θεωρεί πως «μια Πανελλήνια είναι εξίσου ένα διεθνές γεγονός, όπως και μια διεθνής διοργάνωση. Διαφέρει από την τελευταία μόνο, στο ότι παρουσιάζει πιο διεξοδικά την πολυμορφία της τοπικότητας, πράγμα που δίνει μια πιο πλούσια εικόνα του ρόλου μας στη διεθνή εικαστική σκηνή. Η αντιπαράθεση της Πανελλήνιας στις διεθνείς διοργανώσεις είναι πλαστή, γιατί η Τέχνη από τη φύση της είναι, σε τελευταία ανάλυση, διεθνής. Εάν δούμε τα οικονομικά δεδομένα που το ΥΠΠΟ διαθέτει για την Πανελλήνια σε σύγκριση με των διεθνών διοργανώσεων και των επιγραμματικών ιδεολογικών που συνοδεύουν αυτές, σχηματίζεται η εντύπωση ότι η Πανελλήνια είναι ένα τοπικό φολκλόρ που τέλος πάντων χρειάζεται, γιατί ικανοποιεί κάποιους ιθαγενείς καλλιτέχνες και κοινό».

Οσον αφορά στο Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας - δημόσιος συλλογικός φορέας 5.000 καλλιτεχνών - ανακοινώθηκε η επιχορήγησή του με 100.000 ευρώ για την υλοποίηση του προγράμματός του, τη στιγμή που από το 2003 υποχρηματοδοτείται και ήδη έως το 2005 είχαν συσσωρευτεί χρέη ύψους 200.000 ευρώ. Το 2006 και το 2007 η κρατική επιχορήγηση προς το ΕΕΤΕ ήταν στο μισό των ανελαστικών του δαπανών, 180.000 και 200.000 ευρώ αντίστοιχα, όσο δηλαδή το υπουργείο Πολιτισμού διαθέτει για μια διοργάνωση έκθεσης τεσσάρων ημερών.

«Το ποσό των 100.000 ευρώ που θα διαθέσετε για το ΕΕΤΕ, θα καλύψει αναγκαστικά μόνο ένα μικρό μέρος παλαιών χρεών», τονίζεται στο Υπόμνημα «και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να συμβάλει στην υλοποίηση του προγράμματός του». Από τις μελλοντικές διοργανώσεις του ΕΕΤΕ ενδεικτικά αναφέρουμε: Μεγάλη έκθεση Νέων Εικαστικών (τέλος 2007). Μεγάλη έκθεση Σύγχρονης Ελληνικής Χαρακτικής και συνεδρίου για τη χαρακτική (αρχή 2008). Περιοδεύουσα έκθεση Χαρακτικής στο εξωτερικό. Εκθεση Εικαστικών Τεχνών σε μεγάλες πόλεις της χώρας. Δημιουργία ηλεκτρονικού αρχείου και έκδοσης για την «Τέχνη της Αντίστασης», με στόχο την καταγραφή και την ανάδειξη των εικαστικών έργων που έγιναν στο πλαίσιο της Εθνικής Αντίστασης. Δημιουργία «ανοιχτού εργαστηρίου χαρακτικής» στην Αθήνα, που θα παρέχει την υποδομή, ώστε όλα τα μέλη του ΕΕΤΕ να μπορούν να κάνουν τα χαρακτικά τους έργα και παράλληλα στο χώρο αυτό, να δημιουργηθεί μια πινακοθήκη χαρακτικής τέχνης. Διοργάνωση συνεδρίου με θέμα «Η ανθρώπινη μορφή στις εικαστικές τέχνες». Διοργάνωση συνεδρίου με θέμα «Η Σύγχρονη Τέχνη στο Δημόσιο Χώρο» (άνοιξη 2008). Διαβαλκανικό Συμπόσιο Εικαστικής Δημιουργίας, στη Σαμοθράκη κ.ά.

Οσον αφορά την επιχορήγηση με 300.000 ευρώ για την «ολοκλήρωση των εργασιών» στην πολύπαθη στέγη του ΕΕΤΕ, στην οδό Βαλτετσίου 42, σημειώνεται ότι το ΥΠΠΟ χρωστά ήδη στην εργολήπτρια εταιρεία το ποσό των 700.000 ευρώ, για εργασίες που έχουν ήδη γίνει, ενώ για την ολοκλήρωσή τους απαιτούνται άλλες 450.000 ευρώ...

«Στο σκεπτικό του προγράμματος του ΥΠΠΟ για τα Εικαστικά», αναφέρει το ΔΣ του ΕΕΤΕ, «είναι διάχυτη η αντίληψη ότι την εκπροσώπηση και τη συμμετοχή της εικαστικής δημιουργίας της χώρας μας την αναλαμβάνουν έμμεσα και άμεσα κάποιοι ιδιωτικοί παράγοντες a priori γνώστες για το τι από την Τέχνη στην Ελλάδα εμπίπτει στις διεθνείς προδιαγραφές. Επειδή, όμως, δεν υπάρχουν τέτοιες προδιαγραφές - όπως παραδέχονται και αυτοί που τις επικαλούνται - αυτό που απομένει, είναι η ένταξη στο επικρατέστερο μοντέλο, που προβάλλεται κάθε φορά από τα διεθνή κέντρα, το ιδεολογικό franchise. Βέβαια, η υιοθέτηση τέτοιων ανορθολογικών θεωριών από το ΥΠΠΟ, γίνεται με μόνο κριτήριο το κατά πόσον αυτό βοηθάει στη δημιουργία του "Mall" του πολιτισμού, που θα κάνει την Αθήνα τουριστική ατραξιόν, και ενδεχομένως θα την εντάξει στον άξονα shopping της Σύγχρονης Τέχνης».

Οπως επισημαίνεται στο Υπόμνημα «Σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία αυτοί οι στόχοι είναι καταστροφικοί, γιατί μας εντάσσουν στους καταναλωτές προϊόντων και υποπροϊόντων που έρχονται από τα κέντρα. Οπως έχουν αποδείξει οι μέχρι τώρα δραστηριότητες διαφόρων ιδιωτικών ιδρυμάτων (η TV είναι ένα καλό παράδειγμα "πολιτισμού" λαϊκότερης κατανάλωσης), γινόμαστε καταναλωτές διεθνών προϊόντων και καταστρέφουμε κάθε τοπική δημιουργικότητα. Το μεταπρατικό πνεύμα, και στον πολιτισμό, που κρατούσε σε απομόνωση το ιδιαίτερο στίγμα της Τέχνης στην Ελλάδα τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, το μεταλλάσσει σήμερα σ' ένα εικαστικό greeklish, που υποτίθεται ότι κάνει διεθνή διάλογο. Δεν είναι τυχαίο που το προβαλλόμενο ως "Σύγχρονη Τέχνη" έργο, είναι αυτό που μπορεί να διατυπωθεί με την αισθητική της φόρμα, του βιομηχανικού προϊόντος (ready made) και τη γλώσσα των ηλεκτρονικών μέσων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση της διαφοράς ανάμεσα στα καλλιτεχνικά προϊόντα ατομικής κατανάλωσης των Εφαρμοσμένων Τεχνών και της εικαστικής δημιουργίας. Προκειμένου το "μεταπρατικό πνεύμα" να φτιάξει το "Mall" του πολιτισμού, όπου ο επισκέπτης - τουρίστας θα κάνει και το shopping του, θα πρέπει να στήσει και εκθέσεις - βιτρίνες, που να τον κάνουν "to feel at home" ή ότι αγοράζει κάτι από Ευρώπη. Μια τέτοια διαδικασία μόνο τον εισαγωγέα - έμπορο ευνοεί και καταστρέφει τους δημιουργούς. Εφόσον το έργο Τέχνης γίνεται εμπόρευμα, θα υποστεί και τις ίδιες επιπτώσεις που έχει υποστεί και κάθε άλλη παραγωγή στην Ελλάδα προς όφελος του εισαγωγέα - μεταπράτη».

«Οι εξαγγελίες» καταλήγει το ΔΣ του ΕΕΤΕ στο Υπόμνημά του «δεν απαντούν στα μεγάλα προβλήματα του κλάδου των εικαστικών τεχνών, στο ασφαλιστικό, στο συνταξιοδοτικό - που ακόμα παραμένει άλυτο - στο τεράστιο πρόβλημα των "τιμητικών συντάξεων", που δε δίνονται από το 2002 στους καλλιτέχνες που έχουν αναγνωρισμένα προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο... Οι εξαγγελίες δεν απαντούν στην έλλειψη καλλιτεχνικής παιδείας στον κορμό της βασικής και μέσης εκπαίδευσης. Στα τρία χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία η σημερινή κυβέρνηση, το ΕΕΤΕ έθεσε απ' την αρχή και κατ' επανάληψη μπροστά της όλα τα μεγάλα θέματα που εμποδίζουν την ανάπτυξη των Εικαστικών Τεχνών. Δυστυχώς, παρά τις υποσχέσεις, τίποτε δεν προχώρησε. Τελικά μήπως οι εξαγγελίες για τα εικαστικά εντάσσονται στο γενικότερο προεκλογικό κλίμα που διανύουμε;».