Ανάμεσα στις δαιδαλώδεις σωληνώσεις και στα καζάνια, μπροστά και πάνω σ' ένα βουνό από βωξίτη, από τα χαράματα και μέχρι και 24 ώρες μετά, με μιαν υπόκωφη βοή μόνιμα στ' αυτιά σου, βλέπεις φιγούρες ανθρώπων να κινούνται αδιάκοπα. Μέσα σε φορτηγά και μπουλντόζες, πάνω σε καράβια και γερανούς, με το ορυκτό στο χρώμα της σκουριάς να σκεπάζει τις παλάμες τους, τις φόρμες της δουλιάς, το πρόσωπο.

Πάνω από 1.000 μόνιμοι εργάτες και 400 ακόμα συνάδελφοί τους στις εργολαβίες δουλεύουν καθημερινά στις εγκαταστάσεις της ΠΕΣΙΝΕ στα Ασπρα Σπίτια Βοιωτίας. Είναι αυτοί που με τον ιδρώτα τους παράγουν έναν ασύλληπτο πλούτο, που μόνο το 2006 καταμετρήθηκε σε 106.546.000 ευρώ. Οσα ήταν τα κέρδη της «Αλουμίνιον της Ελλάδας», της επιχείρησης που από το Μάρτη του 2005 πέρασε στα χέρια του Ομίλου Μυτιληναίου.

Πώς, όμως, δημιουργούνται αυτά τα δυσθεώρητα κέρδη; Οι εργάτες στην εργολαβική «Κόλιας», που από την περασμένη Πέμπτη βρίσκονται σε επίσχεση εργασίας στην πύλη του εργοστασίου, αναλαμβάνουν με απλά λόγια να εξηγήσουν τον τρόπο με τον οποίο ο εργοδότης στύβει ανθρώπους και βγάζει ευρώ.

«Ο μισθός δεν ξεπερνάει για τους περισσότερους τα 700 ευρώ. Αν βάλεις και τις "μαύρες" υπερωρίες που δουλεύουμε χωρίς να τις πληρωνόμαστε, τότε δουλεύουμε τζάμπα. Ο προηγούμενος εργολάβος, ο Ματθαίου, έφυγε τον περασμένο Φλεβάρη. Οι περισσότεροι που δουλεύαμε στα συνεργεία του υπογράψαμε οικειοθελή αποχώρηση. Μετά από 6 χρόνια δουλιάς, χάσαμε αποζημιώσεις μέχρι και 48.000 ευρώ για να κερδίσουμε ένα μεροκάματο.

Μας έλεγαν ότι ο νέος εργολάβος έχει υπογράψει σύμβαση για 5 χρόνια. Και η διοίκηση της ΠΕΣΙΝΕ, μας έλεγε να τον εμπιστευτούμε, γιατί ήτανε, λέει, "φερέγγυος". Ο διευθυντής της ΜΕΤΚΑ, μας καλούσε να τον στηρίξουμε. Αυτός ο "φερέγγυος" εργολάβος δεν είχε ούτε άδεια για τα μηχανήματα που δουλεύαμε.

Θες συνθήκες δουλιάς; Μέσα στη σκόνη όλη μέρα, 16 και 24 ώρες πολλές φορές. Δουλιά τη νύχτα και ξανά την άλλη μέρα πρωινός. Το δώρο του Πάσχα το πήραμε καθυστερημένα. Ο Κόλιας μάς χρωστάει δεδουλευμένα του Αυγούστου και του Σεπτέμβρη και πλέον είναι εξαφανισμένος. Τα χρέη τρέχουν, τα δάνεια μεγαλώνουν και μεροκάματο πουθενά»...

Αυτή είναι με λίγα λόγια, λόγια δικά τους, η κατάσταση που βιώνουν εδώ και μια βδομάδα περίπου οι 30 εργάτες, οδηγοί, χειριστές και εργάτες καθαριότητας, στην εργολαβική εταιρεία «Κόλιας». Μια από τις 15 περίπου εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ΠΕΣΙΝΕ σε τομείς όπως η συντήρηση, η μεταφορά πρώτων υλών και η καθαριότητα. Μέχρι τώρα τουλάχιστον. Γιατί η επέκτασή τους και στη γραμμή της παραγωγής δε φαίνεται να είναι πολύ μακριά. Το γενικό πρόσταγμα το έχει η γνωστή εταιρεία ΜΕΤΚΑ, θυγατρική στον όμιλο Μυτιληναίου, που από το Γενάρη του 2006 υπογράφει τις συμβάσεις με τους εργολάβους.

Οι εργαζόμενοι στους εργολάβους φαίνονται, αλλά δεν είναι τα μόνα θύματα των αναδιαρθρώσεων στην επιχείρηση. Το μόνιμο προσωπικό μειώνεται χρόνο με το χρόνο. Από 2.400 το 1987, έμειναν κάτι περισσότεροι από 1.000. Με την εργοδοσία να έχει βάλει άμεσο στόχο τους 800. Οι συμβάσεις που υπογράφουν όσοι προσλαμβάνονται δε διατηρούν κανένα από τα δικαιώματα των παλιότερων εργατοϋπαλλήλων.

Στην πλειοψηφία τους, είναι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, ακόμα και συμβάσεις έργου, με δελτίο παροχής υπηρεσιών, όπως στο Τμήμα της Πληροφορικής. Μια δωρεάν ασφάλεια που χρύσωνε το χάπι της τεράστιας φθοράς της υγείας μετά από 15 και πλέον χρόνια δουλιάς, τελείωσε για τους νεοπροσλαμβανόμενους.

Ο Δήμος Βλάχος, πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων στις εργολαβίες, εξηγεί πως πριν από δυο χρόνια, οπότε και ιδρύθηκε το σωματείο, το ΙΚΑ δεν ερχόταν για έλεγχο. Ξεκίνησε ύστερα από τις πιέσεις του νεοσύστατου συνδικάτου. Και όταν πέρασε την πύλη της ΠΕΣΙΝΕ, ανακάλυψε το απόλυτο χάος. Στις εργολαβίες είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις ακόμα και το ποιος δουλεύει «δηλωμένος» και ποιος όχι.

Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι είναι αμείλικτοι στον τρόπο που επιμερίζουν τις ευθύνες. Λένε πως κατά πρώτον φταίνε οι εργολάβοι και η διοίκηση της ΠΕΣΙΝΕ, που δουλεύουν όπως δουλεύουν για να τους κλέβουν περισσότερο. Κάθε δυο και τρία χρόνια αλλάζει ο εργολάβος κι αυτοί πάλι από την αρχή. Φταίει και το σωματείο των μόνιμων, που επιτρέπει μια τέτοια κατάσταση χωρίς να κάνει τίποτα. Μόνο «διαβουλεύσεις» και συζητήσεις με τη διοίκηση.

Φταίει και το Εργατικό Κέντρο που κάνει τα ίδια. Κι ας είναι ο πρόεδρός του ο παλιός γραμματέας στο σωματείο της ΠΕΣΙΝΕ. Αναγνωρίζουν, όμως, ευθύνες και στους ίδιους. Που όταν φτάσει ο κόμπος στο χτένι, όταν ο δικός τους εργολάβος τούς αφήσει απλήρωτους, τότε μόνον αγανακτούν και ξεσηκώνονται.

Αυτό που χρειάζεται πάνω απ' όλα είναι ο συντονισμένος αγώνας των μόνιμων και των εργαζομένων στις εργολαβίες, λέει ο Βασίλης Ζιάρας, εκπρόσωπος των ταξικών δυνάμεων στο σωματείο της ΠΕΣΙΝΕ. «Να καταλάβουν ότι όταν πρόκειται για το δίκιο μας είμαστε μια γροθιά. Αυτό είναι που δε θέλει όχι μόνον η εργοδοσία, αλλά και η πλειοψηφία στο σωματείο που ελέγχεται από την ΠΑΣΚΕ. Εμείς θα θέσουμε το θέμα στο σωματείο να σταματήσουμε την τροφοδοσία για να λυθεί το θέμα με τους εργαζόμενους στην εργολαβία που τώρα μένουν απλήρωτοι. Δε φτάνει, όμως, μόνον αυτό. Ο εργάτης πρέπει να καταλάβει ότι χωρίς τα δικά του χέρια, το εργοστάσιο είναι μόνο λαμαρίνες και βίδες. Αυτός έχει τη δύναμη και παράγει, σ' αυτόν ανήκει ό,τι παράγει».

Η αντηλιά στα σιλό και τις τσίγκινες σκεπές στην ηλεκτρόλυση κάνουν δύσκολο να φωτογραφήσεις το εργοστάσιο φεύγοντας ξανά προς τα Ασπρα Σπίτια. Το συνοικισμό που έχτισε πίσω στη δεκαετία του '60 η ΠΕΣΙΝΕ για να φιλοξενήσει τους πρώτους εργάτες που έβαλαν σε κίνηση τα μηχανήματά της. Οπως και τότε, έτσι και τώρα, αυτά τα ίδια μηχανήματα δουλεύουν χάρη στα χέρια και το μυαλό εκατοντάδων ανθρώπων. Είτε ανήκουν στο μόνιμο προσωπικό, είτε στο προσωπικό των εργολαβικών συνεργείων. Κι αν ένα πράγμα παραμένει σίγουρο, είναι ότι χωρίς τους εργολάβους και τον κάθε Μυτιληναίο, αυτό το απέραντο εργαστήρι μπορεί να δουλέψει ρολόι. Οχι, όμως, και χωρίς τους εργάτες. Αυτή είναι η δύναμή τους...