Αίτηση ασφαλιστικών μέτρων κατά της «ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ ΑΕ», κατέθεσε το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας. Αιτία,η τοποθέτηση εικαστικών έργων στο μετρό με απ' ευθείας ανάθεση, γεγονός που παραβιάζει το νόμο 2557/97 για την καλλιτεχνική διακόσμηση δημοσίων κτιρίων. Για τους λόγους της προσφυγής, αλλά και τις θέσεις του Επιμελητηρίου όσον αφορά στην αισθητική διαμόρφωση των μεγάλων έργων, μας μιλά η Πρόεδρος του ΕΕΤΕ Εύα Μελά.

- Ποιοι λόγοι οδήγησαν το ΕΕΤΕ να προσφύγει σε αίτηση ασφαλιστικών μέτρων;

«Το ΔΣ του ΕΕΤΕ προσέφυγε σε ασφαλιστικά μέτρα κατά της "Αττικό Μετρό ΑΕ", γιατί παρά τις προσπάθειές μας από το 1997, να ενημερώσουμε τη διοίκησή της για τις διαδικασίες που έπρεπε να ακολουθήσει, η "ΑΜ" αποφάσισε να προχωρήσει αυθαίρετα, με αποτέλεσμα - όπως προκύπτει από επιβεβαιωμένα δημοσιεύματα - "απ' ευθείας αναθέσεις" σε αριθμό καλλιτεχνών».

-Τα δημοσιεύματα επιβεβαιώθηκαν από τον υπουργό ΥΠΕΧΩΔΕ;

«Το Επιμελητήριο μετά από άκαρπες προσπάθειες μηνών να συναντηθεί με τους υπουργούς Πολιτισμού και ΠΕΧΩΔΕ για τα δημόσια καλλιτεχνικά έργα, συναντήθηκε στις 8/2/2000 (ορίστηκε μονομερώς από το ΕΕΤΕ) με τον Κ. Λαλιώτη. Το αξιοσημείωτο και περίεργο είναι ότι εκεί ακούσαμε από τον ίδιο τον υπουργό και τον Γενικό Γραμματέα του ΥΠΕΧΩΔΕ, επιβεβαίωση των δημοσιευμάτων για απ' ευθείας αναθέσεις, παρότι το Νοέμβρη ο Γενικός Γραμματέας μάς είχε διαβεβαιώσει ότι δε θα προβεί το ΥΠΕΧΩΔΕ σε έγκριση απ' ευθείας αναθέσεων, ενώ ο πρόεδρος της "ΑΜ" Λ. Κίκηρας μάς απάντησε εγγράφως στις 18/2/2000 ότι δεν έχει γίνει καμιά ανάθεση και ότι θα γίνουν διαγωνισμοί(!!!)».

-Εκπρόσωποι του Επιμελητηρίου συμμετέχουν στην επιτροπή που συστάθηκε;

«Η επιτροπή που συνέστησε η "Αττικό Μετρό ΑΕ" το Μάη του '98, με τη συμμετοχή και εκπροσώπων του ΕΕΤΕ, παύτηκε τον Ιούλη του '98, καταλήγοντας σ' ένα "πόρισμα" γενικό. Στη νέα επιτροπή, την οποία συνέστησε η "Αττικό Μετρό ΑΕ", δεν υπήρχαν εκπρόσωποι του ΕΕΤΕ, όπως προβλέπει ο νόμος 2557/97».

-Τι ακριβώς προβλέπει ο νόμος 2557/97;

«Ορίζει πως το 1% της συμβατικής δαπάνης των δημοσίων κτιρίων θα διατίθεται για την καλλιτεχνική τους διακόσμηση. Αυτό σημαίνει - εφόσον εφαρμοστεί - αισθητική αναβάθμιση κάθε κτιρίου. Η κυβέρνηση δεν έχει όμως εκδώσει την υπουργική απόφαση που προβλέπει ο Νόμος αυτός, όπου θα ορίζει "τους όρους, τις διαδικασίες και τις προϋποθέσεις", με αποτέλεσμα να μένει μετέωρο το πώς θα τοποθετούνται εικαστικά έργα στα κτίρια και να επικρατεί ασυδοσία ».

«Εγινε μια διαρκής προσπάθεια από την "Αττικό Μετρό ΑΕ" να χειρίζεται το θέμα της καλλιτεχνικής διακόσμησης των σταθμών του Μετρό, εκτός νομοθεσίας για τα δημόσια καλλιτεχνικά έργα, σαν ιδιωτική επιχείρηση. Το ΥΠΕΧΩΔΕ τη στήριζε σ' αυτό. Ομως η "Αττικό Μετρό ΑΕ" είναι Εταιρία Δημοσίου Συμφέροντος, διαχειρίζεται δημόσιο χρήμα (μετοχές που ανήκουν στο ΥΠΕΧΩΔΕ), το έργο της αφορά στο δημόσιο χώρο. Δεν εξαιρείται της γενικότερης νομοθεσίας. Γι' αυτό και αναγκαστικά προχωρήσαμε με ένδικα μέσα. Οφείλουμε με κάθε τρόπο να περιφρουρήσουμε τις κατακτήσεις των αγώνων του κλάδου μας: τους ανοιχτούς πανελλήνιους καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς ».

-Ποια η θέση του ΕΕΤΕ ως προς τη διεξαγωγή πανελλήνιων καλλιτεχνικών διαγωνισμών;

«Το Επιμελητήριο υποστηρίζει τη διαδικασία πανελλήνιων καλλιτεχνικών διαγωνισμών. Γιατί, τα χρήματα με τα οποία γίνονται τα έργα είναι δημόσια, άρα πρέπει να τα διαχειριστεί κανείς με τον πλέον αξιοκρατικό τρόπο και με διαφάνεια. Ακόμη, τα έργα που θα μπουν στο Μετρό θα πρέπει να είναι έργα ειδικά σχεδιασμένα για τους χώρους του. Δεν αρκεί να είναι καλά έργα τέχνης. Πρέπει να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του κάθε χώρου. Μια τέτοια επιλογή δεν είναι δυνατό να προκύψει παρά μόνο από έργα ειδικά σχεδιασμένα για τους σταθμούς του Μετρό και η τελική επιλογή να προκύψει μέσα από σύγκριση προτάσεων, με στόχο το καταλληλότερο για το συγκεκριμένο χώρο ».

«Επίσης, πιστεύουμε πως πρέπει να εφαρμόζονται οι διαδικασίες εκείνες που ενθαρρύνουν το καλλιτεχνικό δυναμικό, ώστε να καταθέτει την πρότασή του, χωρίς αποκλεισμούς εκ των προτέρων. Να δίνονται ίσες ευκαιρίες για άμιλλα μεταξύ των καλλιτεχνών, έτσι ώστε συνολικά να ενθαρρύνεται η καλλιτεχνική δημιουργία. Πιστεύουμε ότι οι μεγάλοι καλλιτέχνες, με αδιαμφισβήτητο έργο δε μειώνονται από τη διαδικασία της σύγκρισης. Απεναντίας, η διαδικασία των διαγωνισμών επικυρώνει - αν θέλετε - την αξία τους. Αυτό το αναφέρω, απαντώντας σε μια νοοτροπία που θέλει οι "επώνυμοι" να μη συμμετέχουν σε διαγωνισμούς, διότι, δήθεν, "μειώνονται". Η ενδεχόμενη "αποτυχία" σ' ένα διαγωνισμό σημαίνει ότι υπάρχει κάποιο καταλληλότερο για τις προδιαγραφές του συγκεκριμένου χώρου».

« Ειδικά για τον μητροπολιτικό σιδηρόδρομο, το ΕΕΤΕ είχε προτείνει να καταγράφεται μ' έναν τρόπο η σύγχρονη Ελληνική Τέχνη. Με αυτή τη λογική προτείναμε σαν εξαίρεση, να τοποθετηθούν και έργα καλλιτεχνών που έχουν φύγει από τη ζωή, μα που το έργο τους σημάδεψε την ελληνική καλλιτεχνική δημιουργία. Από τους ζώντες προτείναμε σαν εξαίρεση τους Γ. Ζογγολόπουλο και Γ. Μόραλη θεωρώντας πως δε θα ήταν λογικό να έμπαιναν στη διαδικασία των διαγωνισμών».

- Ποια η συμβολή της τέχνης στα «μεγάλα έργα»;

«Τα "Μεγάλα Εργα" (Ολυμπιακές Εγκαταστάσεις, Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων, Μετρό κ.α.), απαιτούν αισθητική φροντίδα και καλλιτεχνική διακόσμηση. Αυτό προϋποθέτει να ενταχθούν και εικαστικά έργα σ' αυτά (όπως προβλέπει ο Νόμος 2557/97), καθώς και συνεργασία των εικαστικών καλλιτεχνών. Ομως, το μεγάλο "μείον" της κυβερνητικής αντίληψης είναι πως δεν εμφανίζεται διατεθειμένη να εντάξει έναν ολοκληρωμένο αισθητικό σχεδιασμό σ' αυτά ».

- Πώς βλέπετε τη «θέση» του εικαστικού δημιουργού, στο τμήμα του Μετρό που ήδη λειτουργεί;

«Υπάρχει εμφανώς η απουσία της φροντίδας του εικαστικού καλλιτέχνη: Ψυχροί χώροι, γυαλιστεροί, χωρίς ζεστασιά. Σαν πολυκατάστημα, σαν τα εμπορικά κέντρα. Με υλικά ακριβά που, ναι μεν "γυαλίζουν", αλλά δεν ομορφαίνουν το χώρο όπως τα παραδοσιακά υλικά, όπως τα ελληνικά υλικά. Σε πολύ λίγα χρόνια οι σταθμοί θα είναι μίζεροι οπτικά, φθαρμένοι. Ακόμα και χρωματικά αν το εξετάσουμε: Οι σταθμοί δεν έχουν τη διαύγεια και την απλότητα της ελληνικής παράδοσης. Είναι καταθλιπτικοί, ας γυαλίζουν. Ακόμα και σ' αυτούς που τοποθετήθηκαν εικαστικά έργα, ο τρόπος που εντάχθηκαν τα σύγχρονα καλλιτεχνικά έργα, είναι συζητήσιμος: Δεν αντιμετωπίστηκε συνολικά ο κάθε σταθμός σαν ένας χώρος, όπου θα ζει κόσμος, όπου θα περνάει ένα μέρος της ζωής του, όπου θα του δημιουργούνται συναισθήματα. Οι εκτεθειμένες αρχαιότητες είναι οι μοναδικές "οάσεις"».

«Γινόμαστε μάρτυρες μιας προσπάθειας περιορισμού της εμβέλειας του νόμου. Αμφισβητήθηκε το κατά πόσον οι κτιριακές εγκαταστάσεις που θα γίνουν στα "μεγάλα έργα" νοούνται σαν "κτίρια" (σταθμοί, αποβάθρες, φυλάκια, αθλητικές εγκαταστάσεις, ολυμπιακό χωριό) και το κατά πόσον ο Νόμος 2557/97 θα αφορά και στα κρατικά Μουσεία. Ο λόγος αυτών των "αμφισβητήσεων" είναι προφανής: Να μπορούν υπουργοί και διευθυντές ανεξέλεγκτα να καθορίζουν τι έργο θα γίνει. Να μην υπάρχει συμμετοχή του ΕΕΤΕ στις επιτροπές (όπως προβλέπει ο Νόμος) και να μην υπάρχουν περιορισμοί στις αμοιβές και έλεγχος στη διαχείριση των χρημάτων ».

«Για το κράτος, για την κυβέρνηση, οι καλλιτέχνες είναι λίγοι. Τόσοι όσοι επαρκούν για τη "βιτρίνα" του. Για μας, υπάρχουν 3.500 καλλιτέχνες που έχουν να δώσουν στην κοινωνία πολλά, να ομορφύνουν τη ζωή μας με το έργο τους. Γι' αυτό διεκδικούμε την ανεμπόδιστη καλλιτεχνική δημιουργία, θεσμούς που τους ενθαρρύνουν, όρους που τους επιτρέπουν πάνω απ' όλα να υπάρχουν και να δημιουργούν ».