Με όχημα την ΕΚΕ, πολυεθνικές - με τη στήριξη των ΜΚΟ - εισβάλλουν σαν καλοί «Σαμαρείτες» σε κάθε πτυχή της ζωής. Στο μέλλον, ενδεχομένως και σαν επενδυτές...

Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι μια ιδέα, σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες ενσωματώνουν κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη επί εθελοντικής βάσης. Σύμφωνα με αυτήν, οι επιχειρήσεις είναι - υποτίθεται - ηθικά υποχρεωμένες (και όχι νομικά) να επιστρέφουν στο κοινωνικό σύνολο μέρος της προστιθέμενης αξίας που κέρδισε η εταιρεία από το σύνολο.

Οι μεγάλες εταιρείες της Ελλάδας σήμερα διαθέτουν τμήματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης που λειτουργούν πάνω σε συγκεκριμένες στρατηγικές και προσπαθούν κάθε φορά να εκπληρώσουν συγκεκριμένους στόχους. Μεταξύ άλλων, η όλο και μεγαλύτερη σημασία που δίνουν οι επιχειρηματικοί όμιλοι στην υπόθεση της ΕΚΕ αποδεικνύει πόσο πιστά και στοχοπροσηλωμένα υπηρετεί αυτή η πρακτική τα καπιταλιστικά συμφέροντα. Γι' αυτό και οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν ξεκάθαρο, ότι η ΕΚΕ δεν είναι τίποτε άλλο από ένα ακόμα «δόλωμα» κοινωνικής συναίνεσης, στο οποίο δεν πρέπει να «τσιμπήσουν». Οτι είναι μια ακόμη επιχειρηματική πρακτική, η οποία καθόλου δεν αφορά στα συμφέροντα, στις ανάγκες και στις επιδιώξεις των εργαζομένων και των άλλων λαϊκών στρωμάτων, αντίθετα προωθεί την ύπνωσή τους και τη συναίνεσή τους στο λαϊκό «ξεζούμισμα».

Η έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, σύμφωνα με τους εκπροσώπους των επιχειρήσεων στον τομέα αυτό, αλλά και σύμφωνα με οικονομικούς αναλυτές, αφορά στο «ανθρώπινο πρόσωπο» του κεφαλαίου, στις «ευαισθησίες» των επιχειρήσεων προς τους εργαζόμενούς τους, στη θετική τους συμβολή για την επίλυση μιας σειράς κοινωνικών προβλημάτων. Πιο συγκεκριμένα, αφορά στις σχέσεις μιας εταιρείας:

• Με τους εργαζόμενούς της (περιβάλλον ασφάλειας και υγιεινής, κλίμα σταθερότητας και εξασφάλισης εισοδήματος, πολιτική ίσων ευκαιριών, δημιουργικότητα, κ.λπ.).
• Με τους πελάτες της (αξιοπιστία, σωστή ποιότητα προϊόντων, ικανοποιητικές υπηρεσίες μετά την πώληση, κ.λπ.).
• Προς τις τοπικές κοινωνίες (προστασία στο περιβάλλον, στήριξη σε τοπικούς φορείς, κ.λπ.)
• Προς ειδικές ομάδες πληθυσμού (άτομα με ειδικές ανάγκες, υποτροφίες σε αριστούχους μαθητές - φοιτητές, πολύτεκνες οικογένειες, κ.λπ.).
• Πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες, χορηγίες διάφορες, κλπ.

Κοινή διαπίστωση των εμπλεκόμενων με την ΕΚΕ είναι ότι «μέσω της ΕΚΕ οι επιχειρήσεις αφ' ενός ανταποδίδουν μέρος του οφέλους που κερδίζουν από το κοινωνικό σύνολο, ενώ παράλληλα αμβλύνουν τις όποιες διαφορές τους με τις τοπικές κοινωνίες, ανυψώνουν το κύρος τους στο κοινωνικό σύνολο».

Σαν μεγάλο «στοίχημα» για τη βιωσιμότητα και την κερδοφορία των επιχειρήσεων χαρακτηρίζεται ανοιχτά από στελέχη πολλών πολυεθνικών η υπόθεση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, ανεξάρτητα από τις εκφράσεις «αλτρουισμού» και «ανθρωπιάς» που συνοδεύουν συχνά την παραπάνω αλήθεια. Παρουσιάζεται σαν «αναγκαιότητα της εποχής». Αναγκαιότητα που έχει να κάνει με τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, για να γίνουν πιο ανταγωνιστικές, για να αυξηθεί άμεσα και μακροπρόθεσμα η κερδοφορία τους και το κύρος τους στα λαϊκά στρώματα. Σε αυτή τους την προσπάθεια, οι επιχειρήσεις δεν είναι μόνες. Σύμμαχοί τους είναι οι κυβερνήσεις, η ΕΕ, οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.

Οπως αναφέρεται σε σχετική ιστοσελίδα για την προώθηση της ΕΚΕ, «η Πολιτεία δραστηριοποιείται στην προώθηση της έννοιας της "επιχειρηματικής αριστείας", μέσω του επιχειρησιακού προγράμματος "Ανταγωνιστικότητα", του Γ' ΚΠΣ και μέσω της επιβράβευσης της περιβαλλοντικής μέριμνας και της Επιχειρηματικής Κοινωνικής Ευθύνης στους τομείς της ενέργειας, του τουρισμού, της μεταποίησης, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της έρευνας».

Ο Νίκος Αναλυτής, πρόεδρος του Ελληνικού Δικτύου για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είπε χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του τον Ιούνη του 2006: «Κατά τη Σύνοδο της Λισαβόνας, τον Μάρτιο του 2000, οι ηγέτες της ΕΕ έθεσαν τους στόχους της Ευρώπης για το 2010. Μέσα στους στόχους αυτούς είναι και η ανάδειξη της Ευρώπης ως της πιο ανταγωνιστικής και δυναμικής οικονομίας, προσφέροντας περισσότερες θέσεις απασχόλησης, καλύτερες συνθήκες εργασίας και μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή. Εκτοτε έχουν γίνει αρκετά βήματα εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πρόσφατα, ανακοινώθηκε η δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Σύμπραξης για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη...».

Οπως υπογραμμίζουν δύο τραπεζικοί όμιλοι, «για την Alpha Bank η ανταγωνιστικότητα, αλλά και η διαρκής επιτυχία μίας επιχείρησης, εξαρτώνται άμεσα από την κοινωνική υπευθυνότητά της» και «για τον όμιλο Eurobank EFG, η ΕΚΕ αποτελεί στρατηγικό στόχο, ο οποίος συμβάλλει στη μακροπρόθεσμη επιτυχία του και τη βιώσιμη ανάπτυξή του».

Ειδικότερα, όπως εκτιμούν οι επιχειρηματικοί όμιλοι, μερικά από τα κυριότερα οφέλη της ΕΚΕ είναι:

• Αύξηση των πωλήσεων και του μεριδίου αγοράς.
• Ενδυνάμωση του brand (του εμπορικού σήματος).
• Καλύτερη εταιρική εικόνα.
• Προσέλκυση, υποκίνηση και διατήρηση εργαζομένων.
• Μειωμένο λειτουργικό κόστος.
• Θετική εικόνα στους επενδυτές και τους αναλυτές.

Πριν από ένα χρόνο περίπου, τον Οκτώβρη του 2006, στα πλαίσια της ενίσχυσης της ΕΚΕ, παρουσιάστηκε στην κυβερνητική επιτροπή από τον τότε υπουργό Πολιτισμού, Γ. Βουλγαράκη το θεσμικό πλαίσιο των χορηγιών στον τομέα του πολιτισμού. H κυβερνητική επιτροπή ενέκρινε ομόφωνα το νομοσχέδιο που για πρώτη φορά θεσπιζόταν στην Ελλάδα, ανοίγοντας το δρόμο, για να χορηγηθούν φορείς που ασκούν πολιτιστική δραστηριότητα και με ιδιωτικά κεφάλαια.

Σύμφωνα, λοιπόν με το νόμο 3525/07, «Το χρηματικό ποσό ή η αξία της παροχής μετά από χρηματική αποτίμηση αυτής από ειδική εκτιμητική επιτροπή, που προσφέρεται ως πολιτιστική χορηγία, σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου 3525, εκπίπτει εξ ολοκλήρου από το φορολογητέο εισόδημα του φορολογουμένου ή τα ακαθάριστα εισοδήματα της επιχείρησης που προσέφεραν τη χορηγία. Το αφαιρούμενο συνολικό ποσό δεν μπορεί να υπερβαίνει το 30% του συνολικού φορολογούμενου εισοδήματος ή των καθαρών κερδών που προκύπτουν από τα βιβλία της επιχείρησης που προσέφερε τη χορηγία».

Με αφορμή την ΕΚΕ, οι επιχειρήσεις εισβάλλουν σε κάθε πτυχή της ζωής, αποκομίζοντας πολλαπλά οφέλη. Η ύπαρξη των επιχειρήσεων ταυτίζεται με μια σειρά δραστηριότητες, όπως π.χ. πολιτισμός, αθλητισμός, εκπαίδευση κ.ά. Δημιουργείται η αίσθηση ότι οι επιχειρήσεις - το κεφάλαιο, ως κοινωνικοοικονομική σχέση - είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητες για την «προκοπή του τόπου». Για παράδειγμα, στα πλαίσια της ΕΚΕ, κάποιες επιχειρήσεις λειτουργούν χώρους φύλαξης για τα παιδιά των εργαζόμενων. Με το κλείσιμο της επιχείρησης ή την απόλυση των εργαζόμενων, τα παιδιά τους μένουν χωρίς παιδικό σταθμό.

Παράλληλα, ανοίγει και ο δρόμος - και μάλιστα συγκαλυμμένα, πίσω από ένα «φιλανθρωπικό» προσωπείο - για την ικανοποίηση των επενδυτικών τους ορέξεων, σε τομείς όπως π.χ. η ανακύκλωση, ο πολιτισμός, η παιδεία, η έρευνα κ.ά.

Η λογική της ΕΚΕ είναι ότι «όσο περισσότερα κέρδη έχει μια επιχείρηση, τόσο το καλύτερο για όλους, τόσο περισσότερα ψίχουλα θα πετά στην κοινωνία». Κάτι τέτοιο είναι για παράδειγμα το λεγόμενο ΑρGΟΟDάκι των Goody's, όπου αυξάνοντας θεαματικά τα κέρδη του μέσω των καταναλωτών, δίνει και ένα μικρό μέρος των κερδών της για τη θεραπεία παιδιών.

Ιδίως οι βιομηχανικές εταιρείες δίνουν μεγάλη έμφαση στην ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών, αφού η κερδοφορία των βιομηχανιών δημιουργεί τραγικές συνέπειες (σ.σ. μόλυνση περιβάλλοντος, υποβάθμιση της περιοχής, εργατικά ατυχήματα κλπ.) για την τοπική κοινωνία πρωτίστως, αλλά όχι μόνο. Ετσι, η στήριξη της τοπικής κοινωνίας είναι απαραίτητη και επιτυγχάνεται με τη δημιουργία πολιτιστικών χώρων και έργων αναβάθμισης της περιοχής, έως την ενίσχυση των τοπικών ποδοσφαιρικών ομάδων και τοπικών εκδηλώσεων (π.χ. ΤΙΤΑΝ).

Αλλο παράδειγμα «ανιδιοτελούς» προσφοράς στα πλαίσια της ΕΚΕ: Το Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) βάζοντας μέρος των συνολικών εξόδων για την αποκατάσταση και επανάχρηση παλιών βιομηχανικών κτιρίων αναλαμβάνει τη χρήση τους για τα επόμενα 50 χρόνια! Το ΠΙΟΠ λειτουργεί αντίστοιχα Μουσεία σε όλη την Ελλάδα (Μουσείο Μαρμαροτεχνίας Τήνου, Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου κ.ά). Οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) «βαφτίζονται» κοινωνική υπευθυνότητα και περιβαλλοντική ευαισθησία!