Ο παράνομος «Ριζοσπάστης» με την απόφαση της 12ης Ολομέλειας του ΚΚΕ το 1968

Πολλές φορές, στο πιο μακρινό παρελθόν το ΚΚΕ εκλαΐκευσε τις αποφάσεις της 12ης Ολομέλειας, οι οποίες έγιναν όπλο των κομμουνιστών στην ιδεολογικοπολιτική διαπάλη και στην οργανωτική ενίσχυση του ΚΚΕ, τόσο από το 1968 όσο και μετά το 1974, οπότε η νομιμοποίηση του Κόμματος αύξησε κατά πολύ τις δυνατότητες επαφής και δράσης του στην εργατική τάξη και στα λαϊκά στρώματα, στη νεολαία.

Η ανάγκη ύπαρξης του ΚΚ, στην Ελλάδα και διεθνώς, απέκτησε εκ νέου μεγάλη επικαιρότητα μετά την αντεπανάσταση του 1989 - 1991, αφού η ύπαρξή του βάλλεται από τους ιμπεριαλιστικούς και οπορτουνιστικούς μηχανισμούς ως αντίληψη και πρακτική ξεπερασμένη. Αυτό εκφράστηκε και στα χρόνια 1989 - 1991, οπότε επιχειρήθηκε η διάλυση του ΚΚΕ και η διάχυσή του στο Συνασπισμό.

Το εξαιρετικά επίκαιρο ζήτημα, λοιπόν, συνίσταται στο εξής: Η θεμελιώδης οργανωτική αρχή συγκρότησης ενός ΚΚ, ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση της επαναστατικής πολιτικής του. Συναρτημένη με αυτό είναι η συγκρότηση γερών κομματικών οργανώσεων, παντού, πρωταρχικά στους τόπους δουλειάς και ιδιαίτερα στους βασικούς κλάδους της καπιταλιστικής οικονομίας, αλλά και σε όλους τους χώρους, όπου ζουν και εργάζονται τα λαϊκά στρώματα, η νεολαία.

Παράνομος «Ριζοσπάστης», Φλεβάρης 1972

Η εγκατάλειψη των παραπάνω οδηγεί στον πλήρη αφοπλισμό της εργατικής τάξης, στην εγκατάλειψή της στην επιρροή των κομμάτων του κεφαλαίου και της οπορτουνιστικής ιδεολογίας ενσωμάτωσης στην καπιταλιστική κυριαρχία.

Ακριβώς εδώ βρίσκεται η ιστορική σημασία της 12ης Ολομέλειας της ΚΕ. Αφησε παρακαταθήκη ισχυρά κομμουνιστικά αντανακλαστικά, πολύ χρήσιμα στις δεκαετίες που ακολούθησαν.

Κατά πάσα πιθανότητα, θα ήταν διαφορετική η πορεία του ΚΚΕ, αν δεν είχε επέλθει η οριστική ρήξη στη 12η Ολομέλεια, ή αν είχε κυριαρχήσει τότε η αναθεωρητική ομάδα.

«Ολοι οι κομμουνιστές και οι συμπαθούντες πρέπει να μπούνε στην ΕΔΑ για να δουλέψουν μέσα στις γραμμές της, για να τη μετατρέψουν σε μαζικό κόμμα, ικανό να οργανώσει τις δυνάμεις και να καθοδηγήσει τον αγώνα της εργατικής τάξης, της αγροτιάς και των άλλων εργαζομένων στρωμάτων. Δεν πρέπει να επιδιώξουνε να οργανωθούνε οι κομμουνιστές ιδιαίτερα μέσα στην ΕΔΑ (...)».¹

Με την παραπάνω απόφαση ακυρωνόταν κάθε στοιχείο αυτοτελούς ύπαρξης και δράσης του ΚΚΕ. Επισφραγιζόταν η πλήρης υποκατάστασή του από την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ), ένα μη κομμουνιστικό κόμμα.

Σχετικά με το ίδιο ζήτημα, η 8η Ολομέλεια αποφάσισε:

«(...) Για την επεξεργασία της πολιτικής του κόμματος, για την εξασφάλιση της σύνθεσης μέσω ενός περιορισμένου αριθμού δοκιμασμένων συντρόφων με τα κομματικά στελέχη που δουλεύουν στην ΕΔΑ με σκοπό τον ιδεολογικό και πολιτικό τους προσανατολισμό είναι ανάγκη το συντομότερο να ιδρυθεί στην Ελλάδα στενό κομματικά κέντρο, μ' επικεφαλής κλιμάκιο της ΚΕ, που να διαθέτει τον απαραίτητο παράνομο τεχνικό μηχανισμό για να μπορεί να εκπληρώσει τον καθοδηγητικό του ρόλο».²

«... να προσαρμόσουμε τη θέση μας (...) που θα επισπεύσει και θα επιβάλει τελικά την ντε γιούρε ή ντεφάκτο, νόμιμη ή μισονόμιμη ύπαρξη και λειτουργία οργανώσεων του ΚΚΕ και ολόκληρου του Κόμματος».³

Επίσης:

«α) Τα κομματικά στηρίγματα, οι κομματικές ομάδες δηλαδή, να επεκταθούν και στις άλλες πόλεις, στις συνοικίες των μεγάλων πόλεων, σε βασικά εργοστάσια, σ' όλους τους βασικούς τομείς και κρίκους της δουλειάς του Κόμματος. Τα μέλη των κομματικών ομάδων, όπως και τώρα, θα είναι ταυτόχρονα και μέλη της ΕΔΑ...».⁴

Η παραπάνω απόφαση πάρθηκε σε σύγκρουση με απόψεις για τη μετατροπή της ΕΔΑ σε μαρξιστικό - λενινιστικό κόμμα σε μία πορεία. Οι τότε αναθεωρητές αντιτάχθηκαν στην επέκταση των κομματικών στηριγμάτων, ενώ δεν ήθελαν ούτε να ακούσουν για τη δυνατότητα (και κυρίως την ανάγκη) να επιβάλει το ΚΚΕ τη νομιμοποίησή του, ιδιαίτερα μετά το 1964, τότε που οι συνθήκες το επέτρεπαν όσο ποτέ άλλοτε. Δεν ήθελαν, επειδή είχαν επιλέξει την ΕΔΑ αντί του ΚΚΕ και όχι επειδή ήταν μαξιμαλιστικός, εξωπραγματικός, αυτός ο στόχος, αλλά και επικίνδυνος (!), όπως υποστήριζαν και υποστηρίζουν.

Η 8η Ολομέλεια του 1965, αν και επέμεινε στο θέμα της ντε φάκτο νομιμοποίησης του ΚΚΕ, δεν πήρε ταυτόχρονα και τα απαραίτητα μέτρα γι' αυτό το σοβαρό εγχείρημα. Το κυριότερο είναι ότι δεν αναθεώρησε την απόφαση του 1958, και δεν προχώρησε στην απόφαση δημιουργίας γερών παράνομων κομματικών οργανώσεων. Η επέκταση των κομματικών στηριγμάτων, σε καμία περίπτωση δεν απαντούσε στο πρόβλημα, ενώ ακόμα και αυτή υπονομεύτηκε στην πράξη από καθοδηγητικά στελέχη του Κόμματος, είτε δούλευαν στην ΕΔΑ είτε όχι.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η 10η Ολομέλεια της ΚΕ (25 Δεκέμβρη 1966 - 24 Γενάρη 1967) διαπίστωσε ότι:

«(...) την περίοδο μετά την 8η Ολομέλεια δημιουργήθηκαν σοβαρές πρόσθετες δυσκολίες στη δουλειά της Γραμματείας, του ΠΓ και της ΚΕ. Δύο μέλη του ΠΓ, που ήταν μέλη και της Γραμματείας, καθώς και δύο τακτικά και ένα αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ, που είτε είχαν διαφωνήσει, είτε είχαν διατυπώσει επιφυλάξεις, είτε είχαν συγχύσεις πάνω στην απόφαση της 8ης Ολομέλειας, (...) διατύπωσαν λαθεμένες απόψεις πάνω σε ορισμένες πλευρές της τακτικής και σε κομματικά ζητήματα, δεν πάλεψαν ικανοποιητικά για την εφαρμογή της στη ζωή. Παρόμοιο διαφορισμό διαπίστωσε η Ολομέλεια και στη στάση των συντρόφων απέναντι στην απόφαση της Ολομέλειας». «Η Ολομέλεια θεωρεί ότι οι σύντροφοι (...) έχουν σοβαρές ευθύνες».⁵

Επίσης, η 10η Ολομέλεια υπογράμμισε:

«Πρέπει να γίνεται συνεχής πάλη ενάντια σε κάθε μορφή αντιπαράθεσης του τμήματος εξωτερικού με τα τμήματα εσωτερικού της ΚΕ, των στελεχών και των μελών του κόμματος στο εσωτερικό με τα στελέχη και τα μέλη του κόμματος στο εξωτερικό».⁶

Είχε φουντώσει η αντιπαράθεση που πυροδοτούσαν στελέχη του ΚΚΕ, κάνοντας τον προβοκατόρικο διαχωρισμό ανάμεσα στους κομμουνιστές του «εξωτερικού» και στους άλλους του «εσωτερικού», που αργότερα εκφράστηκε με το όνομα που έδωσαν στο Κόμμα μας: «ΚΚΕ εξωτερικού», δηλαδή ξενοκίνητο! Ετσι, τροφοδότησαν την από χρόνια αντικομμουνιστική προπαγάνδα ότι το ΚΚΕ δεν έχει θέση στην ελληνική κοινωνία, ότι είναι όργανο δυνάμεων, που επιβουλεύονται τα συμφέροντα του ελληνικού λαού!

Στο χρονικό διάστημα που πραγματοποιήθηκε η 10η Ολομέλεια επρόκειτο να πραγματοποιηθεί το 3ο Συνέδριο της ΕΔΑ, το οποίο τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Και πολύ σωστά, όπως θα φανεί παρακάτω.

Η 11η Ολομέλεια, αν και δεν κατέγραψε αντικειμενικά την εσωκομματική διαπάλη που υπήρχε στην ΚΕ και στο ΠΓ και που είχε εκδηλωθεί με οξύτητα στην προηγούμενη Ολομέλεια, ωστόσο πήρε μία πολύ σημαντική απόφαση. Συγκεκριμένα:

«8. Η Ολομέλεια θεωρεί ότι άμεσο και πρωταρχικό καθήκον του Κόμματός μας είναι η αυτοτελής οργάνωση των κομμουνιστών σε οργανώσεις του ΚΚΕ πάνω στις αρχές της συνωμοτικότητας, της επαγρύπνησης και της αυστηρής αποκέντρωσης. Ολοι οι κομμουνιστές πρέπει να οργανωθούν στις παράνομες οργανώσεις του. Ζωτική ανάγκη για το κόμμα είναι η στρατολογία νέων μελών, ιδιαίτερα από τη νεολαία».⁷

Παρ' όλα αυτά, η κατάσταση στο καθοδηγητικό όργανο του Κόμματος ήταν αδύνατο να οδηγήσει σε δημιουργικό συμβιβασμό των δύο πλευρών, γεγονός που επιβεβαιώθηκε και πάλι στην πορεία, ενώ κορυφώθηκε ένα χρόνο αργότερα.

Στην Ολομέλεια πήραν μέρος 20 τακτικά, 14 αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ και 3 μέλη της Εξελεγκτικής Επιτροπής. Πήραν επίσης μέρος, με δικαίωμα ομιλίας και συμβουλευτικής ψήφου, 41 στελέχη του ΚΚΕ, τα περισσότερα εκλεγμένα από τις κομματικές οργανώσεις του Κόμματος στην καπιταλιστική και σοσιαλιστική Ευρώπη, για να συμμετάσχουν στη 12η Ολομέλεια. Δε συμμετείχαν τα μέλη που ήταν στην Ελλάδα και βρίσκονταν στη φυλακή, στην εξορία ή στην παρανομία.

Από την πρώτη στιγμή των εργασιών της Ολομέλειας ήταν φανερό ότι το καθοδηγητικό όργανο είχε ήδη διασπαστεί. Η αντιπαράθεση επικεντρώθηκε βασικά στο δεύτερο θέμα, στο οποίο το ΠΓ εισηγήθηκε την καθαίρεση τριών μελών του (των M. Παρτσαλίδη, Ζ. Ζωγράφου και Π. Δημητρίου). Για τον Παρτσαλίδη η πρόταση προέβλεπε και τον αποκλεισμό του από τις συνεδριάσεις της ΚΕ και από κάθε υπεύθυνη κομματική δουλειά, μέχρι να αποφασίσει το πρώτο αντιπροσωπευτικό σώμα που θα συνέλθει. Η παραπάνω πρόταση υπερψηφίστηκε κατά πλειοψηφία.

Επίσης, υπερψηφίστηκε η παρακάτω πρόταση:

«Δεύτερο, κατά τη φραξιονιστική επίθεση εναντίον της ΚΕ αποκαλύφθηκε η χρησιμοποίηση εν αγνοία του Πολιτικού Γραφείου και για φραξιονιστικούς σκοπούς εγγράφων από τα απόρρητα αρχεία του Κόμματος, ενέργεια κομματικά απαράδεκτη και επικίνδυνη για το Κόμμα. Πρέπει γι' αυτό το Πολιτικό Γραφείο μετά από έρευνα που θα κάνει να φέρει σχετικό πόρισμα στην ΚΕ για όποιον αποκαλυφθεί ότι ευθύνεται και να αφαιρεθεί από αυτόν κάθε υπεύθυνη κομματική δουλειά ωσότου αποφασίσει για το πόρισμα η ΚΕ.

Τρίτο: Η ΚΕ καλεί τους συντρόφους: Λεωνίδα Τζεφρώνη, Μ. Βατουσιανό, Σταύρο Καρρά και Μιχάλη Τσάντη, αναλογιζόμενοι τις σοβαρές ευθύνες τους, να πειθαρχήσουν και να εφαρμόσουν στη ζωή μαζί με ολόκληρη την ΚΕ τις αποφάσεις του Κόμματος».⁸

Ο ισχυρισμός μελών της ΚΕ και του ΠΓ, ότι δεν υπήρξε και δεν υπάρχει φραξιονιστική δραστηριότητα, ήταν άνευ ουσίας και υποκριτικός, γιατί τα γεγονότα βοούσαν. Ενα παράδειγμα, όπως καταγγέλθηκε στη 12η Ολομέλεια και αφορούσε τον Μ. Παρτσαλίδη:

«Ο σ. Μ.Π. στη Δυτική Ευρώπη πρόβαλε στελέχη που είχαν απόψεις αντίθετες με τη γραμμή και τις αρχές του Κόμματος, που κρατούν αυθαίρετα δικές τους συνδέσεις με το εσωτερικό, εκθέτοντας σε σοβαρό κίνδυνο την παράνομη δουλειά (Δραγούμης), που πρωτοστατούν σε διασπαστική φραξιονιστική δουλειά στο Λονδίνο και στο Παρίσι κατά του ΚΚΕ και της ΕΔΑ (Δραγούμης, Φ. Ηλιού) που οργάνωσαν Διασπαστική Διάσκεψη της ΕΔΑ στο Παρίσι (Φ. Ηλιού κ.ά.) και στέλνουν φραξιονιστικά γράμματα προς διάφορες κατευθύνσεις».⁹

Εξάλλου, το πώς υλοποιούσαν τη συλλογική δημοκρατική λειτουργία, υπέρ της οποίας κόπτονταν, το δείχνει ένα ακόμα παράδειγμα, το οποίο καταγγέλθηκε στη 12η Ολομέλεια, σχετικά με τον Ζήση Ζωγράφο, μέλος του ΠΓ:

«Πήγε στη Συνεδρίαση του Συμβουλίου της Παγκόσμιας Αντίστασης και έγινε μέλος του Συμβουλίου χωρίς καν να ειδοποιήσει το ΠΓ»!¹⁰

Μεγάλο μέρος της φραξιονιστικής δραστηριότητας, που τότε απέκρυπταν, το ομολόγησαν αργότερα οι ίδιοι, όπως ο Τ. Μπενάς, μέλος της ΚΕ μέχρι και τη 12η Ολομέλεια. Εγραψε:

«Παραμένει σημαδιακό το γεγονός ότι στα τέλη του 1966 αντί να γίνει το προετοιμασμένο και καταστατικά υποχρεωτικό Γ΄ Συνέδριο της ΕΔΑ, συνήλθε - αντί τούτου! - η γνωστή Δέκατη ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ στο Βουκουρέστι (...) Ομως τα μέχρι σήμερα άγνωστα πολιτικά στοιχεία αυτού του Συνεδρίου, που δεν έγινε ποτέ, αποτελούν τον κυριότερο λόγο της ματαίωσής του. Διότι από το σύνολο αυτών των στοιχείων, μέσα από τη μελέτη των διασωθέντων Αρχείων της προδικτατορικής ΕΔΑ, προκύπτει με αναμφισβήτητο τρόπο ότι αν αφήνονταν να γίνει αυτό το Συνέδριο, με όσα συγκροτούσαν την έτοιμη πολιτική του προετοιμασία, τότε ασφαλώς η ηγεσία Κολιγιάννη θα είχε παραδεχτεί την οριστική της ήττα».¹¹

Να, ποια ήταν, λοιπόν, η ουσία του θέματος: Η επί χρόνια εδραιωμένη πεποίθηση και επιδίωξη να διαλυθεί το ΚΚΕ. Αυτή την επιδίωξη εξυπηρετούσε το γεγονός ότι η ΕΔΑ είχε μετατραπεί σε ενιαίο κόμμα, από συνασπισμός που ήταν όταν δημιουργήθηκε το 1951. Σε αυτήν την επιδίωξη ήταν προσαρμοσμένη και η τακτική τους, πάγια τακτική όλων των οπορτουνιστών κάθε εποχής: Να βάλλεται στην πράξη, όχι όμως και στα λόγια, ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός. Και η δήθεν αποδοχή του να συνοδεύεται με την ανάγκη διεύρυνσης της δημοκρατικής λειτουργίας, στο όνομα της ελευθερίας έκφρασης της ατομικής γνώμης. Είναι φυσικό να μην αντιμετωπίζει ο οπορτουνισμός την ανάγκη - όποτε αυτή υπάρχει - βελτίωσης της δημοκρατικής λειτουργίας, πάντα όμως στο πλαίσιο του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, της μόνης αρχής που ενισχύει τη συλλογικότητα στο Κομμουνιστικό Κόμμα, δηλαδή εκφράζει την ουσιαστική δημοκρατία.

Ετσι, η σύγκρουση υπήρξε απόλυτη και ήταν αποφασιστικής σημασίας.

Αμέσως μετά την Ολομέλεια, τα στελέχη που αποχώρησαν κατέλαβαν τον ρ/φ Σταθμό «Η φωνή της αλήθειας» στο Βουκουρέστι και μετέδωσαν το μήνυμά τους. Στη συνέχεια, έκλεψαν μεγάλο μέρος του Αρχείου του ΚΚΕ. Και ενώ μέχρι τότε υποβάθμιζαν έως και εξαφάνιζαν το ΚΚΕ υπέρ της ΕΔΑ, μετά τη 12η Ολομέλεια εγκατέλειψαν την ΕΔΑ και ίδρυσαν το λεγόμενο «ΚΚΕ εσωτερικού»!

Οι απόψεις του σήμαιναν και σημαίνουν απόρριψη του ιστορικού ρόλου της εργατικής τάξης να ηγηθεί στην πάλη για την ανατροπή της αστικής εξουσίας. Σήμαιναν, δηλαδή, άρνηση της ύπαρξης νομοτελειών στην πάλη για το σοσιαλισμό, στο όνομα των «εθνικών ιδιομορφιών» κάθε χώρας. Ωστόσο, όλα τα ΚΚ του «ευρωκομμουνιστικού» ρεύματος εφάρμοζαν την ίδια σοσιαλδημοκρατική στρατηγική και τακτική σε όλες τις χώρες, είτε ήταν περισσότερο είτε λιγότερο αναπτυγμένες καπιταλιστικά. Ηταν η γραμμή της συνεργασίας με την αστική τάξη, σύμφωνα με το πρότυπο του «ιστορικού συμβιβασμού» του Μπερλιγκουέρ.

Πρώτα απ' όλα, το «ευρωκομμουνιστικό» ρεύμα αποτέλεσε έναν από τους μοχλούς ιδεολογικής διάβρωσης των ΚΚ εξουσίας, έναν από τους παράγοντες που οδήγησαν στην αντεπαναστατική ανατροπή, μαζί με την ιμπεριαλιστική υπονόμευση.

Εμφανίστηκε με τη σημαία της ανανέωσης του κομμουνιστικού κινήματος («σοσιαλισμός με δημοκρατία και ελευθερία»), δίνοντας έμπρακτα τη γραφή του: Κατασυκοφάντηση του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε και όχι - βεβαίως - κριτική, σκληρή κριτική για σοβαρά λάθη, που όμως θα συμβάλει στην αναζωογόνηση του κομμουνιστικού κινήματος. Πέταγμα στον κάλαθο των αχρήστων ακόμα και των όποιων συμβόλων τού είχαν τυπικά απομείνει. Συμμετοχή φορέων του στις ιμπεριαλιστικές κυβερνήσεις της κεντροαριστεράς, που καρατόμησαν και στοιχειώδη εργατικά δικαιώματα. Ανάχωμα στη ριζοσπαστικοποίηση των λαϊκών μαζών. Επιλογή και ένταξη στον ευρωπαϊκό ιμπεριαλιστικό πόλο, την ΕΕ, στη διαπάλη του με τις ΗΠΑ για κυριαρχία.

Μισό αιώνα μετά την ολοκληρωμένη του ωρίμανση, σε ποια χώρα υλοποιήθηκαν οι «ευρωκομμουνιστικές» διακηρύξεις περί σοσιαλισμού; Σε καμία. Διότι, εκτός από το σοσιαλδημοκρατικό τους περιεχόμενο, περιείχαν και την ουτοπία. Ο σημερινός συνεχιστής τους, ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, είναι ο πιο αψευδής μάρτυρας. Τα περί σοσιαλισμού με ελευθερία και δημοκρατία σημαίνουν εξωραϊσμό του καπιταλισμού.

Πραγματική - και όχι τυπική - ελευθερία και δημοκρατία υπάρχει, για την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, μόνο σε συνθήκες κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.

(Το δεύτερο μέρος την ερχόμενη Κυριακή)

1. «ΤΟ ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ», τόμος 8ος, σελ. 261.

2. Αρχείο ΚΚΕ, Η 8η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 61.

3. «ΤΟ ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ», τόμος 9ος, σελ. 505.

4. «ΤΟ ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ», τόμος 9ος, σελ. 507.

5. Αρχείο ΚΚΕ, Η 10η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 691.

6. Αρχείο ΚΚΕ, Η 10η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 692 - 693.

7. Αρχείο ΚΚΕ, Η 11η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 455.

8. Αρχείο ΚΚΕ, Η 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 622 - 623.

9. Αρχείο ΚΚΕ, Η 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 52.

10. Αρχείο ΚΚΕ, Η 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 509.

11. Τάκη Μπενά: ΕΝΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΠΟΤΕ, εκδόσεις ΔΕΛΦΙΝΙ, σελ. 9 - 10.