Κώστας Μάντζιος

«Επιτάφιος», «Ρωμιοσύνη», «Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας», «Οι γειτονιές του κόσμου», τα τέσσερα κορυφαία έργα του Γιάννη Ρίτσου, μελοποιημένα από τον Μίκη Θεοδωράκη, θα πλημμυρίσουν τον ιστορικό και αιματοβαμμένο χώρο του Σκοπευτηρίου στην Καισαριανή, αύριο Δευτέρα 19 Μάη, στις 20.30. Μια τριπλή τιμή από το Πολιτιστικό Τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ και την Κομματική Οργάνωση της Αθήνας, που τη μέρα αυτή τιμά τους ήρωες του Σκοπευτηρίου, τον ποιητή της Ρωμιοσύνης και τον συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη.

Αφηγητής ο Κώστας Καζάκος. Απαγγέλλουν η Βέρα Κρούσκα και ο Χρήστος Ασλανίδης. Παίζει η Ορχήστρα Νέας Ιωνίας με μαέστρο τον Στέφανο Ψαραδάκο και ερμηνεύουν: Καλλιόπη Βέττα, Κώστας Μάντζιος, Γιάννης Λάρδης, Γ. Λάμπρη, Ε. Κυριαζοπούλου, Σ. Μυλόβας και Μ. Μποτονάκης.

Με το έργο του, ο Γιάννης Ρίτσος προσέδωσε ποιητικότητα στην καθημερινότητά μας και ανέδειξε σε «ήρωα» το λόγο που εμπνέει και εμπνέεται από τους ήρωες. Ο βάρδος των λαϊκών αγώνων, ο «απαρηγόρητος παρηγορητής του κόσμου», στα ποιήματά του κατέγραψε σαν χρονικό, τις ηρωικές στιγμές, που με τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη μετουσιώθηκαν σε εγερτήρια άσματα, σε ύμνους ηρώων και ελεγεία. Και οι δύο κατάφεραν να συνδέσουν το έργο τους με τις κορυφαίες και «αιμάτινες» στιγμές της ελληνικής ιστορίας.

Γ. Ρίτσος - Μ. Θεοδωράκης

(...)

Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου, καρδούλα της καρδιάς μου,

πουλάκι της φτωχιάς αυλής, ανθέ της ερημιάς μου,

Πώς κλείσαν τα ματάκια σου και δε θωρείς που κλαίω

και δε σαλεύεις, δε γροικάς τά που πικρά σου λέω;

(...)

Μέρα Μαγιού μού μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω,

άνοιξη, γιε, π' αγάπαγες κι ανέβαινες απάνω

στο λιακωτό και κοίταζες και δίχως να χορταίνεις

άρμεγες με τα μάτια σου το φως της οικουμένης (...)

(...)

Γλυκέ μου, εσύ δε χάθηκες, μέσα στις φλέβες μου είσαι.

Γιε μου, στις φλέβες ολουνών, έμπα βαθιά και ζήσε.

Το 1958 ο Μίκης Θεοδωράκης, στο Παρίσι, παίρνει στα χέρια του την επανέκδοση του «Επιταφίου» με την αφιέρωση του ποιητή: «Το βιβλίο τούτο κάηκε από τον Μεταξά στα 1938 κάτω από τους στύλους του Ολυμπίου Διός».

Η ιδιότητά του, του έντεχνου μουσικού δημιουργού, δεν εμπόδισε τον Μίκη Θεοδωράκη να μπει στην περιοχή της λαϊκής μας παράδοσης, «χωρίς», όπως ο ίδιος λέει, «να τη μεταχειριστώ σαν παρατηρητής που διαλέγει, ταξινομεί και επεξεργάζεται εν ψυχρώ το υλικό του. Θυμάμαι ότι έλαβα τον Επιτάφιο στο Παρίσι, από τον ίδιο τον Ρίτσο. Ευθύς μόλις τον διάβασα, άρχισα να γράφω τα τραγούδια, αυθόρμητα, δίχως καμιά ανάγκη, καμιά πρόθεση θα έλεγα. Και η μουσική βγήκε αυτή που βγήκε: λαϊκή. Γιατί, άραγε; Κατ' αρχήν νομίζω από την ανάγκη να παρακολουθήσω την ίδια διαδικασία με τον Ρίτσο, καθώς παίρνει τους αρμούς, τα δυνατά στοιχεία από τα μοιρολόγια και τη δημοτική μας ποίηση και - όντας πάντοτε Ρίτσος - θέλει να είναι συνάμα ο οποιοσδήποτε λαϊκός ποιητής, η οποιαδήποτε χαροκαμένη μάνα, η λαϊκή μούσα»!

Γιάννης Λάρδης

Εξι χρόνια αργότερα, μέσα σε μια μόλις βραδιά του Γενάρη του 1966, μετά από έναν άγριο ξυλοδαρμό του από την αστυνομία, ο Μίκης Θεοδωράκης συνθέτει στο σπίτι του, στη Ν. Σμύρνη, τη «Ρωμιοσύνη». Ο κύκλος τραγουδιών αφιερωμένων στην Εθνική Αντίσταση, όπως «Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό...», «Ολοι διψάνε», «Οταν σφίγγουν το χέρι», «Θα σημάνουν οι καμπάνες», ένωσε για άλλη μια φορά τον Μίκη Θεοδωράκη με την ποιητική δημιουργία του Γιάννη Ρίτσου.

«Ακούγοντας τη Ρωμιοσύνη του Μίκη Θεοδωράκη» - έγραψε ο Γιάννης Ρίτσος - «ένιωσα την ανάγκη να εκφράσω ανεπιφύλακτα και απροφύλακτα, όχι πια τη γνώμη μου, αλλά τον ενθουσιασμό, τη συγκίνηση, τη μέθη που μας δίνει ένα μεγάλο έργο τέχνης, ή σωστότερα ένα αληθινό έργο τέχνης - αυτή τη βαθιά, ανεξήγητη, ανεξέλεγκτη συγκίνηση, αυτή την ευφορία, τη μυστική ανανέωση της πίστης στις ανθρώπινες και ανθρωπιστικές δυνατότητες της τέχνης, την αναζωπύρωση μιας αόριστης εμπιστοσύνης στη γη, στον άνθρωπο, στη ζωή και ειδικότερα στη φυλή, στο έθνος, στο λαό μας»...

...«Ενιωσα ακόμα πως σ' αυτή τη σύνθεση του Θεοδωράκη η νεοελληνική μας μουσική (που την αποκαλούν με το δήθεν οξύμωρο: έντεχνη - λαϊκή) έχει ξεπεράσει το στάδιο της προσπάθειας για τη συντήρηση ορισμένων άξιων ελληνικών παραδόσεων (βυζαντινών, δημοτικών, λαϊκών), έχει ξεπεράσει το στάδιο της ηθελημένης αναπαραγωγής και συνειδητής απομίμησης καθιερωμένων και τυπικών μοτίβων ή και μορφών (αυτό που ονομάζουμε φιλολαϊκό ή λαϊκίστικο), έχει ξεπεράσει ακόμα το στάδιο μιας απλής από συνήθεια επιβίωσης μελωδικών τρόπων και κινείται στην περιοχή μιας απ' την αρχή κι από την αίσθηση αναβίωσης του ελληνικού χώρου, του λαϊκού χαρακτήρα σε ήθος και σε ύφος, πέρα απ' την έννοια μιας όποιας στατικής ηθογραφικότητας»...

Καλλιόπη Βέττα

(...)

Μικρός λαός και πολεμά δίχως σπαθιά και βόλια

για όλου του κόσμου το ψωμί, το φως και το τραγούδι...

(...)

Εδώ σωπαίνουν τα πουλιά, σωπαίνουν οι καμπάνες

σωπαίνει κι o πικρός Ρωμιός μαζί με τους νεκρούς του

Και πα στην πέτρα της σιωπής τα νύχια του ακονίζει

Και στο τέταρτο έργο των Ρίτσου - Θεοδωράκη εξυμνείται, δοξάζεται ένα ιστορικό γεγονός, κρατώντας ζωντανή, επίσης, στη συλλογική μνήμη, την ένοπλη επέμβαση των Βρετανών και της ντόπιας αστικής τάξης ενάντια στο ΚΚΕ, στο ΕΑΜ και το λαϊκό κίνημα, το 1944. Ο Γιάννης Ρίτσος, στην επική τοιχογραφία του «Οι Γειτονιές του Κόσμου», έχει αποτυπώσει ποιητικά την εποποιία της αντίστασης του λαού της Αθήνας, τον αιματοβαμμένο Δεκέμβρη του 1944.

Οι «Γειτονιές του κόσμου» γράφτηκαν από το Γιάννη Ρίτσο τη χρονιά της ήττας, στα 1949. Είναι η μεγάλη τοιχογραφία της Aντίστασης, του Δεκέμβρη και του αγώνα του ΔΣΕ στις πόλεις αλλά και στους τόπους εξορίας. Ο Μ. Θεοδωράκης μελοποίησε εκτεταμένα αποσπάσματα της μεγάλης αυτής ποιητικής σύνθεσης το 1978. Ενα χρόνο αργότερα κυκλοφόρησε ο δίσκος με ερμηνευτές τους Μαρία Φαραντούρη και Γιάννη Θωμόπουλο, με τη συμμετοχή της Χορωδίας της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου και απαγγελία του Γ. Ρίτσου.

Σκέψου η ζωή να τραβάει το δρόμο της, και συ να λείπεις,

να 'ρχονται οι Ανοιξες με πολλά διάπλατα παράθυρα, και συ να λείπεις..

(...)

Να λείπεις - δεν είναι τίποτα να λείπεις.

Αν έχεις λείψει για ό,τι πρέπει,

θα 'σαι για πάντα μέσα σ' όλα εκείνα που γι' αυτά έχεις λείψει,

θα 'σαι για πάντα μέσα σ' όλο τον κόσμο.

Αναδρομική έκθεση έργων του Βασίλη Καζάκου (1945 - 2006), φιλοξενείται στο Πολιτιστικό Κέντρο «Λ. Κανελλόπουλος» (Δραγούμη 37 - παραλία Ελευσίνας). Ο Β. Καζάκος ανήκει στις σημαντικότερες μορφές της σύγχρονης ελληνικής χαρακτικής. Μιας τέχνης, που επί σειρά ετών υπηρέτησε με σεμνότητα ως καθηγητής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (Β' Εργαστήριο Χαρακτικής). Η γενέτειρά του - τα Γιάννενα - με το τοπίο και τα μνημεία της, υπήρξε σε όλη την καλλιτεχνική του δημιουργία πηγή έμπνευσης και σημείο αναφοράς. Πιο γνωστή δουλειά του, η χαρακτική ενότητα με τα ποδήλατα. Στα έργα του, με θέματα παραδοσιακούς οικισμούς, εσωτερικούς χώρους και νεκρές φύσεις επανέρχεται συνεχώς το θέμα του ποδήλατου, είτε με τη μορφή των μηχανολογικών του εξαρτημάτων, είτε με φτερά ως σύμβολο παιδικών προσδοκιών και ανάμνηση ανέμελων εποχών. Ο δημιουργός εκφράζεται με παραλλαγές των ίδιων θεμάτων σε διαφορετικούς χρωματικούς τόνους και μεταδίδει πάντα μιαν ατμόσφαιρα που βρίσκεται μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας.

Ο Β. Καζάκος πήρε τα πρώτα μαθήματα σχεδίου και ζωγραφικής κοντά στον πατέρα του Γεώργιο Καζάκο και τον Πάνο Σαραφιανό. Σπούδασε χαρακτική με δασκάλους τον Κωνσταντίνο Γραμματόπουλο και τον Νίκο Νικολάου στην ΑΣΚΤ, ενώ ταυτόχρονα, παρακολούθησε μαθήματα σκηνογραφίας στο εργαστήριο του Βασίλη Βασιλειάδη. Το 1968 απέσπασε το τρίτο βραβείο ζωγραφικής νέων του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός».

Το παραστατικό και αφηγηματικό έργο του δημιουργού χαρακτηρίζεται από συναισθηματική έμπνευση και άρτια τεχνική εκτέλεση. Η ονειρική ατμόσφαιρα, τα παιχνίδια και ο φωτισμός, καθώς και οι συμβολικές παραπομπές, οι άυλες μορφές των έργων του, μας ταξιδεύουν σε κόσμους μακρινούς και οικείους, σε γνώριμα βιώματα και συναισθηματικές διαδρομές. Στο πλαίσιο της δημιουργικής σχέσης που είχε ο Β. Καζάκος με την τέχνη του, δεν έπαψε ποτέ να δοκιμάζει, να ερευνά και να ανακαλύπτει. Παρέμεινε πάντα εραστής τόσο της ζωγραφικής, όσο και της χαρακτικής, όπως μαρτυρούν τα έργα του, οι δεκάδες υδατογραφίες, τα εκατοντάδες σχέδια, τα πάμπολλα λάδια και τα άπειρα χαρακτικά. Δημιουργίες του υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, σε Πινακοθήκες Δήμων (Αθηναίων, Ρόδου, Ιωαννίνων, Φλώρινας), ενώ έργα του παρουσιάστηκαν σε πολλές ομαδικές και ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα τελευταία δύο χρόνια, πριν φύγει από τη ζωή, ο Β. Καζάκος ετοίμαζε μια καινούργια σειρά έργων με βασικό άξονα το τρισδιάστατο μοντέλο ενός αργαλειού από χαρτόνι. Η έκθεση στο Πολιτιστικό Κέντρο στην Ελευσίνα θα διαρκέσει ως τις 12 Ιούνη. Θα είναι ανοιχτή από Τρίτη έως Κυριακή (10π.μ. - 2μ.μ. και 6μ.μ. - 10μ.μ.). Δευτέρα κλειστά.