Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών έχει χάσει από καιρό τον «κινηματογραφικό» χαρακτήρα του, ο οποίος «καλύπτεται» από τη «λάμψη» των φωτογραφικών φακών που αποτυπώνουν τις αφιχθείσες, στο γαλλικό θέρετρο, διασημότητες της παγκόσμιας βιομηχανίας του θεάματος. Εκτός όμως από «σταρ», ατζέντηδες και λοιπούς «παρατρεχάμενους» των μονοπωλίων του οπτικοακουστικού τομέα, το φεστιβάλ «μαζεύει» και λιγότερο δημοφιλείς «επισκέπτες» που όμως παίζουν καταλυτικό ρόλο στο μέλλον αυτού του τομέα για την Ευρώπη και κυρίως για τα κράτη - μέλη της ΕΕ: Υπουργοί Πολιτισμού, εθνικά κέντρα κινηματογράφου, φορείς του οπτικοακουστικού χώρου, γραφειοκράτες των σχετικών κοινοτικών προγραμμάτων κ.λπ., «συνωστίζονται» στην «Κρουαζέτ», για να συμφωνήσουν στα χειρότερα δυνατά μέτρα για δημιουργούς και εθνικές κινηματογραφίες μέσα στην πλέον «πανηγυρική» ατμόσφαιρα.

Αυτό συνέβη και φέτος και συγκεκριμένα στις 19/5, οπότε υπουργοί Πολιτισμού και οπτικοακουστικών θεμάτων συγκεντρώθηκαν στις Κάννες μετά από πρόσκληση της Επιτρόπου, Βίβιαν Ρέντινγκ και του προέδρου του Φεστιβάλ, Ζιλ Ζακόμπ - παρουσία του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μπαρόζο - και «υιοθέτησαν» «Κοινή Δήλωση που υποστηρίζει δράσεις, με στόχο την οπτικοακουστική συνεργασία μεταξύ των Ευρωπαίων επαγγελματιών και εκείνων των τρίτων χωρών».

Ουσιαστικά, πρόκειται για εξειδικευμένη, στον κινηματογράφο, επεξεργασία της «πολιτικής δήλωσης για το ρόλο του πολιτισμού στην εποχή της παγκοσμιοποίησης», που παρουσιάστηκε τον Μάη του 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες, με την οποία «προτείνονταν» μια «κοινή πολιτιστική στρατηγική για την Ευρώπη και για τις σχέσεις της με τρίτες χώρες» (βλ. Ενθετο «Ρ» 20/5/2007). Η ουσία αυτής της στρατηγικής βρίσκεται στις αυξημένες ανάγκες και απαιτήσεις των ευρω-ενωσιακών μονοπωλίων του πολιτιστικού τομέα, στο πλαίσιο του ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού. Μπροστά στην ασφυκτική πίεση που ασκείται στην ευρωπαϊκή πολιτιστική «αγορά» από τους άλλους ιμπεριαλιστικούς πόλους - κυρίως τις ΗΠΑ - το «πολιτιστικό» κεφάλαιο της ΕΕ αναζητά διεξόδους, σε δυνάμει αγορές εκτός των συνόρων της, κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, στις λεγόμενες «χώρες ΑΚΕ (Αφρική, Καραϊβική, Ειρηνικός).

Τα πράγματα σε τέτοιου είδους συναντήσεις λέγονται με το «όνομά» τους. Η «Κοινή Δήλωση» των Καννών ξεκαθαρίζει ότι «ο οπτικοακουστικός τομέας εμπίπτει ακριβώς στους στόχους της της Λισαβόνας (σ.σ. για την ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου). Συμβάλλει στην ενίσχυση της κατάρτισης, της ευημερίας, της αύξησης της απασχόλησης. Αυτός ο ρόλος αποτελεί τη βάση της υποστήριξης που δίνεται από την Ευρωπαϊκή Ενωση στην οπτικοακουστική βιομηχανία».

Ακριβώς η αύξηση των κερδών αυτής της βιομηχανίας εις βάρος κάθε έννοιας δημιουργικότητας και πολιτιστικής πολυμορφίας, εις βάρος, τελικά, των εθνικών κινηματογραφιών, βρίσκεται στο επίκεντρο όλων των επικουρικών κοινοτικών οπτικοακουστικών προγραμμάτων (πρόγραμμα MEDIA, «γεωγραφικά στοχοθετημένες πρωτοβουλίες», όπως τα ευρωμεσογειακά οπτικοακουστικά προγράμματα και το πρόγραμμα «υποστήριξης για τον κινηματογράφο και τα οπτικοακουστικά μέσα στις χώρες ΑΚΕ» κ.ά.).

Η «Κοινή Δήλωση» εκτιμά ότι «τέτοιες πρωτοβουλίες, εντούτοις, δεν είχαν ως σκοπό να εξετάσουν πλήρως τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που εμφανίστηκαν από την αυξανόμενη διεθνοποίηση των οπτικοακουστικών αγορών». Αρα, «αυτή η κατάσταση πρέπει να βελτιωθεί, στο μέτρο που η πιο στενή συνεργασία και οι βαθύτερες ανταλλαγές με τις τρίτες χώρες θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού οπτικοακουστικού τομέα». Διότι, αυτή η «ενισχυμένη συνεργασία θα παραγάγει τη σημαντική προστιθέμενη αξία από την άποψη της βελτιωμένης προώθησης, της καλύτερης πρόσβασης στην αγορά και της μεγαλύτερης έκθεσης των ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών εργασιών στις τρίτες χώρες. Επομένως, η εξωτερική διάσταση της οπτικοακουστικής πολιτικής λαμβάνει αυξάνουσα σημασία». Πιο απλά: «Ορμάτε στις νέες - για τον ευρωενωσιακό πολιτιστικό ιμπεριαλισμό - αγορές»!

Φυσικά, τέτοιου είδους «μπίζνες» δε γίνονται χωρίς οφέλη και με το κεφάλαιο των τρίτων «εταίρων». Αυτό φροντίζει να το ξεκαθαρίσει η δήλωση για να μην υπάρχουν «παρερμηνείες» ως προς το σε ποιους απευθύνονται οι ...«πολιτιστικές συνεργασίες»: Ετσι, οι υπουργοί «χαιρετίζουν» την «πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη διεθνή προπαρασκευαστική δράση MEDIA (...) για να ενισχύσει την οπτικοακουστική συνεργασία μεταξύ των επαγγελματιών της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και των επαγγελματιών της βιομηχανίας στις τρίτες χώρες (...) για το αμοιβαίο όφελος όλων των συμμετεχόντων».

Ο λόγος εδώ γίνεται για το πρόγραμμα «MEDIA MUNDUS», που «θα βοηθούσε τους επαγγελματίες των οπτικοακουστικών μέσων από την Ευρώπη και τους ομολόγους τους εκτός ΕΕ να επιτύχουν αμοιβαία βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους, μέσω της καλύτερης εκμετάλλευσης του δυναμικού για κοινά σχέδια, όπως η δημιουργία, διανομή και προώθηση οπτικοακουστικών έργων». Για το 2008 θα παρθούν μέτρα «διαρκούς κοινής εκπαίδευσης», για «κοινές εκστρατείες προώθησης της εμπορικής διανομής κινηματογραφικών έργων» κλπ.

Πάντως, το «μητρικό» ευρωπαϊκό πρόγραμμα «MEDIA», που υπάρχει από το 1991, υποτίθεται για να βοηθά τους δημιουργούς, ουσιαστικά είναι προσανατολισμένο στη χρηματοδότηση της οπτικοακουστικής βιομηχανίας. Δηλαδή, με δημόσιο (κοινοτικό) χρήμα πριμοδοτείται η ιδιωτική παραγωγή. Μάλιστα, το σχετικό ποσό που έχει προϋπολογιστεί για το διάστημα 2007 - 2013 ανέρχεται στα 755 εκατομμύρια ευρώ «στη βιομηχανία οπτικοακουστικών παραγωγών».

Βέβαια, η ΕΕ «φροντίζει», ταυτόχρονα, να ξεκαθαρίσει και το εσωτερικό τοπίο της οικονομικής ενίσχυσης του κινηματογράφου, προς όφελος πάντα του κεφαλαίου. Τον περασμένο Μάη, πάλι, οι επίτροποι για τον «Ανταγωνισμό» και της «Κοινωνίας Της Πληροφορίας», Νίλι Κρόες και Β. Ρέντινγκ, αντίστοιχα, «ανήγγειλαν την πρόθεσή τους να προτείνουν παράταση τριών ετών στο υπάρχον κοινοτικό σύστημα των κρατικών ενισχύσεων στον κινηματογραφικό τομέα μέχρι το 2012». Το σύστημα αυτό καθιερώθηκε το 2001 «μετά την Ανακοίνωση της Επιτροπής για τον Κινηματογράφο και παρατάθηκε δύο φορές το 2004 και το 2007».

Ουσιαστικά, δόθηκε μια «παράταση» σε μια, όπως όλα δείχνουν, «ρύθμιση» της κρατικής χρηματοδότησης στις εθνικές κινηματογραφίες, ίσως κατά τα πρότυπα των ΔΕΚΟ (σ.σ. υπενθυμίζουμε ότι το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου υπάγεται ήδη στο νόμο περί ΔΕΚΟ). Η «αναγγελία» των δύο Επιτρόπων έγινε με αφορμή την πρόσφατη δημοσίευση μελέτης που παρήγγειλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή «σχετικά με τον οικονομικό και πολιτιστικό αντίκτυπο του όρου της "εδαφικότητας" στα σχέδια υποστήριξης ταινιών». Αν και η Επιτροπή «πρέπει ακόμα να εξετάσει τα λεπτομερή συμπεράσματα της μελέτης», ωστόσο «γνωρίζουμε ότι πολλοί στον ευρωπαϊκό κινηματογραφικό τομέα θέλουν έντονα να ξέρουν τι έχει κατά νου η Επιτροπή για το μέλλον των κανόνων κρατικής βοήθειας στον κινηματογράφο».

Οι δύο Επίτροποι δεν καθησυχάζουν ως προς αυτό. Αν και δηλώνουν πως «οποιαδήποτε κρατική βοήθεια» στον κινηματογράφο «πρέπει να έχει πολιτιστικό στόχο» και να «εκφράζονται οι εθνικοί και περιφερειακοί πολιτισμοί στα οπτικοακουστικά μέσα», ωστόσο, «πρέπει επίσης να στοχεύει σε έναν βιώσιμο ευρωπαϊκό κινηματογραφικό τομέα». Δηλαδή, να καθιερωθεί το κριτήριο του κέρδους. Εξάλλου, η Επιτροπή πρέπει «να ελέγξει τα σχέδια που μπορούν να διαστρεβλώσουν τον ανταγωνισμό ή να έχουν μια επίδραση στο εμπόριο μεταξύ των κρατών - μελών».

Γίνεται, λοιπόν, όλο και πιο φανερό πως δεν τίθεται θέμα «μονοδιάστατης», οικονομικής, προσέγγισης της ΕΕ στην ανάπτυξη του κινηματογράφου, όπως ακόμη και καλών προθέσεων κινηματογραφιστές διαπιστώνουν. Στην πραγματικότητα, η αντίληψη του καπιταλισμού για τον πολιτισμό δε χωρά άλλη «διάσταση» από αυτήν του κέρδους, γεγονός που προϋποθέτει την πλήρη μετατροπή της δημιουργίας, από κοινωνικό αγαθό, σε εμπόρευμα.