Είναι γνωστό ότι ο κινηματογράφος δεν εκλαμβάνεται ως τέχνη από τα μονοπώλια και τα κράτη τους. Λόγω του στοιχείου της μαζικότητας που εμπεριέχει, χρησιμοποιείται κατά κόρον για προπαγάνδα με στόχο τη χειραγώγηση των λαών, αποφέροντας, ταυτόχρονα, τεράστια κέρδη στο κεφάλαιο του οπτικοακουστικού τομέα.

Η πιο παλιά χρήση του κινηματογράφου ως εμπορικού προϊόντος προκύπτει από τις ανάγκες της τουριστικής βιομηχανίας. Είναι, επίσης, γνωστός ο προσανατολισμός των ελληνικών κυβερνήσεων για μετατροπή της χώρας σε ένα μεγάλο και φθηνό «σκηνικό» για ξένες παραγωγές, στο όνομα της «προβολής» της. Αυτό δεν αποτελεί «αποκλειστικότητα» της εγχώριας κρατικής «κινηματογραφικής» πολιτικής. Εσχάτως, οι Αυστραλοί «αισιοδοξούν» πως η κρίση που διέρχεται ο τουρισμός τους ενδέχεται να «ξεπεραστεί» από μια κινηματογραφική ταινία, την «Australia» του Μπαζ Λούρμαν. «Η ταινία έχει γυριστεί σε πανέμορφες περιοχές της άγνωστης Αυστραλίας και ο Οργανισμός Τουρισμού Αυστραλίας ευελπιστεί ότι θα προβάλει τουριστικά τη χώρα διεθνώς», αναφέρει το τηλεγράφημα. Ο επικεφαλής του αυστραλιανού «ΕΟΤ» εκτιμά ότι η ταινία «θα κάνει για τον αυστραλιανό τουρισμό ό,τι έκανε και η ταινία "Κροκοδειλάκιας" το 1986, που αύξησε 20% τις αφίξεις».

Ο τουρισμός, όμως, δεν αποτελεί «μονοκαλλιέργεια» της αστικής μαζικής (υπο)κουλτούρας. Ενίοτε, συνδυάζεται και με άλλες παραμέτρους που άπτονται σοβαρότερων ζητημάτων, όπως αυτό της πολιτιστικής κληρονομιάς. Παράδειγμα, η τελευταία ταινία του γνωστού «ποπ-κορν» χολιγουντιανού «διδύμου» Σπίλμπεργκ και Λούκας, με την οποία «επανήλθε» το κινηματογραφικό «μπλογκμπάστερ» της 10ετίας του '80 «Ιντιάνα Τζόουνς», με τίτλο «Ο Ιντιάνα Τζόουνς και το βασίλειο του κρυστάλλινου κρανίου». Ο χολιγουντιανός «σταρ» Χάρισον Φορντ «ξαναφόρεσε» το καπέλο του «καθηγητή αρχαιολογίας» Ιντιάνα και αυτή τη φορά τα «βάζει» με τους «κακούς» Σοβιετικούς σε ένα «κρεσέντο» ψυχροπολεμικής προπαγάνδας, κατευθείαν βγαλμένο από το προπαγανδιστικό «οπλοστάσιο» του Μακάρθι και του Ρίγκαν.

Αν και ανιχνεύσιμη, ωστόσο δεν είναι του παρόντος να αναλυθεί η προπαγανδιστική ανάγκη του ιμπεριαλισμού να «ρίξει στη δουλειά» τον χοντροκομμένο αντικομμουνισμό του. Οταν, όμως, στα μέσα του περασμένου Μάη έγινε γνωστό ότι το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ έχρισε μέλος της τον πρωταγωνιστή με το αιτιολογικό ότι ο Χ. Φορντ «έχει διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στην υποκίνηση του ενδιαφέροντος του κοινού για την αρχαιολογική εξερεύνηση»(!) τα πράγματα άρχισαν να έχουν λιγότερο «πλάκα». Γιατί αποκαλύπτεται το πόσο «χωμένη» στην ιμπεριαλιστική μηχανή είναι η αστική επιστήμη και το πού μπορεί να φτάσει η πρόσδεσή της αυτή, σφραγίζοντας με το «ακαδημαϊκό» της «κύρος» ένα κινηματογραφικό σκουπίδι. Αφήνεται ακόμη ίσως να εννοηθεί ότι αυτό είναι τελικά το «μοντέλο» του «αρχαιολόγου» που θέλει ο ιμπεριαλισμός: Ενός - ενσωματωμένου φυσικά στους στρατούς κατοχής - καθηγητή «σούπερ ήρωα» που στο επίκεντρό του δε θα είναι η ανάγνωση και προστασία της ανθρώπινης μνήμης, αλλά η αρπαγή της με όρους «κυνηγιού του θησαυρού». Φαίνεται πως δεν μπορούν να τα κάνουν όλα οι πεζοναύτες, όπως στο Μουσείο της Βαγδάτης...

Θα έλεγε κάποιος πως οι Αμερικανοί δεν έχουν απλώς όρια στη διαχρονική αναζήτηση της προσωπικής «μυθολογίας» τους. Οτι αυτή η πράξη αντανακλά την ατομικιστική δομή της συλλογικής τους συνείδησης. Το πρόβλημα σε αυτήν την οπτική είναι ότι παραβλέπει το γεγονός της δυνατότητας του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού να καθιστά παγκόσμιες τις «αξίες» του. Και η πιο πρόσφατη απόδειξη γι' αυτό είναι ότι εκτός του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ, ο «Ιντιάνα Τζόουνς» «υιοθετήθηκε» και από την ΟΥΝΕΣΚΟ!

Στις αρχές Ιούνη, στην ιστοσελίδα της ΟΥΝΕΣΚΟ για την παγκόσμια κληρονομιά, ανακοινώθηκε ότι οι «Φίλοι της παγκόσμιας κληρονομιάς» (σ.σ. ένας φορέας που έχει «στηθεί» από τον ΟΗΕ, την ΟΥΝΕΣΚΟ κ.ά.) «συντονίστηκαν» με την παγκόσμια διανομή της ταινίας στις αίθουσες και «ένωσαν τις δυνάμεις τους με τον Ιντιάνα Τζόουνς» σε μια «εκστρατεία» και έναν διαδικτυακό διαγωνισμό «για να προωθήσουν την εκπαίδευση στην παγκόσμια κληρονομιά»! Διότι οι κινηματογραφικές περιπέτειες του «καθηγητή» (τρεις συνολικά) από τη 10ετία του '80 μέχρι την πρόσφατη, έχουν συνδεθεί με περισσότερες από 12 τοποθεσίες που βρίσκονται στον κατάλογο της παγκόσμιας κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ, μεταξύ αυτών η Πέτρα της Ιορδανίας και η κοιλάδα του Κατμαντού στο Νεπάλ! Το «παιχνίδι» - διαγωνισμός θα επικεντρώνεται ακριβώς σε αυτές τις περιοχές και οι νικητές θα βραβεύονται με ταξίδια σε αυτές.

Ετσι, ένας διεθνής οργανισμός, που υποτίθεται ότι είναι «ταγμένος» στην «προστασία» της παγκόσμιας κληρονομιάς, αναδεικνύει σε «πρότυπο» της νεολαίας τον άρπαγα - και εσχάτως και αντικομμουνιστή - «Ιντιάνα Τζόουνς» και τον χρησιμοποιεί (σ.σ. με το, εμμέσως, αζημίωτο βέβαια για τα ταμεία των αιθουσών) για «εκπαιδευτικό παιχνίδι»! Τι αντίληψη για την πολιτιστική κληρονομιά και την αρχαιολογία θα διαμορφώσουν οι πιτσιρικάδες;

Μερικές, έστω «άοσμες» και «άχρωμες», πτυχές αυτής της στρέβλωσης δίνουν μερικοί Αμερικανοί αρχαιολόγοι, δηλώσεις των οποίων δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν»: «Υπάρχουν ηθικοί κώδικες στην αρχαιολογία και δε νομίζω ότι θα ήταν μέρος τους (σ.σ. ο «Ιντιάνα Τζόουνς»). Οχι στην καλή πλευρά τους τουλάχιστον», λέει ο Μαρκ Ρόουζ, στέλεχος μάλιστα του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αμερικής.

Η εφημερίδα εκτιμά ότι «σε μια σταδιοδρομία που εκτείνεται 27 χρόνια και τρεις ταινίες, ο "Ιντυ" είναι ευλογία και πληγή για το μουχλιασμένο κόσμο της αρχαιολογίας» και «αερίζει το ενδιαφέρον για τον τομέα αυτό, πέρα από τους ακαδημαϊκούς κύκλους»! Πώς το κάνει αυτό; Στην ταινία του 1989 «Ιντιάνα Τζόουνς και η τελευταία σταυροφορία», ο «καθηγητής» λέει στους σπουδαστές ότι το 70% της αρχαιολογίας λαμβάνει χώρα στη βιβλιοθήκη και τους συμβουλεύει «να ξεχάσετε οποιεσδήποτε ιδέες έχετε για χαμένες πόλεις και εξωτικά ταξίδια (...) Δεν ακολουθούμε τους χάρτες στο θαμμένο θησαυρό (...)». Στη συνέχεια, όμως, ο «καθηγητής» βγάζει το ακαδημαϊκό κοστούμι, βάζει το δερμάτινο καπέλο και το σακάκι, αρπάζει το μαστίγιο και αρχίζει να «κατατροπώνει» ναζί... διαλύοντας αρχαίους τάφους, χρησιμοποιώντας ως όπλο αρχαίους σκελετούς και βρίσκοντας τον «θησαυρό».

Η αρχαιολογία, όμως, «δεν είναι μια περιπέτεια με μαστίγιο που χαράσσει τους κακούς τύπους ψάχνοντας το θησαυρό», λέει ο αρχαιολόγος Μπράιαν Γουντ. «Εργάζεστε επί ενός τόπου πιθανώς για πολλά, πολλά χρόνια, επεξεργάζεστε τα ευρήματα και κάνετε αρχαιολογικές δημοσιεύσεις. Αλλά αυτός που θα ξόδευε το 70% του χρόνου του στις βιβλιοθήκες σίγουρα δε θα έκανε για μια πολύ καλή ιστορία...»

Το πόσο στρεβλά επιδρά στην επιστήμη η «Ιντιο-μανία» προκύπτει και από τα λεγόμενα του Πολ Ζιμάνσκι, καθηγητή αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Παρατήρησε μια «έκρηξη» σε νέους σπουδαστές αρχαιολογίας στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν δίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης. «Εάν ρωτούσατε αυτούς τους ανθρώπους γιατί γίνονταν αρχαιολόγοι, θα άρχιζαν πάντα με τον Ιντιάνα Τζόουνς», λέει ο πραγματικός καθηγητής, θέλοντας τον «Ιντιάνα» να είναι ένα «ρεαλιστικότερο πρότυπο», έναν αρχαιολόγο που... θα κρατά σημειώσεις και θα κάνει επιστημονικές δημοσιεύσεις. Η δε Τζέιμι Αουε, διευθύντρια του Τμήματος Αρχαιολογίας στο Μπελίζ παρουσιάζει στους φοιτητές του τον «Ιντιάνα Τζόουνς» ως παράδειγμα για αυτά που δεν πρέπει να κάνουν.

Ο Μπομπ Μουρογουίκ, καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, λέει ότι ταινίες όπως ο «Ιντιάνα Τζόουνς», η «Μούμια» και η «Λάρα Κροφτ»... ωφελούν την αρχαιολογία(!) γιατί κάνουν «το ευρύ κοινό να σκέφτεται και να συζητάει για τον αρχαίο κόσμο». Αμέσως μετά όμως προσθέτει ότι «δίνουν έμφαση στην τυμβωρυχία, αφήνοντας την εντύπωση ότι τα αρχαία αντικείμενα είναι εκεί για να τα πάρει όποιος σκοντάψει πρώτος πάνω τους»...