Με το χαμηλότερο ποσοστό εκλογικής συμμετοχής των τελευταίων πενήντα χρόνων η Σερβία απέκτησε τελικά το νέο της Πρόεδρο.

Τον προεδρικό θώκο κατέκτησε ο υποψήφιος της "Κεντροαριστεράς" Μιλουτίνοβιτς με 59,23% έναντι 37,57% του εθνικιστή Σέσελι. Το ποσοστό συμμετοχής μόλις και μετά βίας ξεπέρασε το απαραίτητο όριο, για να φτάσει τελικά στο 50,98%. Αυτό αποδεικνύει την απογοήτευση του κόσμου, τόσο από το πολιτικό κατεστημένο, όσο και από την άθλια οικονομική του κατάσταση, απόρροια του πολέμου, αλλά και της παλινόρθωσης του καπιταλισμού στη χώρα.

Ετσι, έστω και με το 30% του (συνολικού) εκλογικού σώματος που τελικά ψήφισε τον νέο πρόεδρο, αποφεύχθηκε νέα πολιτική κρίση, αν και χρειάστηκαν συνολικά τέσσερις εκλογές. Η επιτυχία των εκλογών μόνο ως έκπληξη μπορεί να χαρακτηριστεί. Οχι όμως και η νίκη Μιλουτίνοβιτς. Σχετικά νέος σε ηλικία, αλλά και στην πολιτική, σοβαρό προσόν για τα δεδομένα της Σερβίας, διατήρησε κάποια απόσταση από το παρελθόν του κόμματός του. Παράδειγμα η αναγνώριση του νέου Μαυροβούνιου Προέδρου Τζουγκάνοβιτς, σε αντίθεση με τον Μιλόσεβιτς. Στα μάτια του κόσμου φάνταζε ως εκείνος ο πολιτικός που "έχτισε" την ελληνοσερβική φιλία στα δύσκολα χρόνια του πολέμου, αλλά και μετέπειτα, ως υπουργός Εξωτερικών, κατάφερε να χειριστεί με επιτυχία μια σειρά θέματα, ιδιαίτερα τη σταδιακή επιστροφή της χώρας του στους διεθνείς οργανισμούς. Επίσης δεν παρέλειψε να γίνει "πολιτικός της εποχής του" και "να τη βγει" από δεξιά στον αντίπαλό του, όπως πχ στην ιδιωτικοποίηση της κρατικής και συνεταιριστικής γης που έχει εναπομείνει. Η αποτυχία του ακροδεξιού Σέσελι πρέπει να αναζητηθεί στην ουσία της πολιτικής του. Αποθρασυνόμενος από την παρά λίγο νίκη του στις προηγούμενες εκλογές πέρασε στην αντεπίθεση. Η θεραπεία - "σοκ" στην οικονομία, αλλά και τα εμετικά του κηρύγματα για εθνικές εκκαθαρίσεις των μειονοτήτων, όσο και η ιδέα του για τη μεγάλη Σερβία φόβισε τους εκλογείς. Ετσι, ουσιαστικά, αυτοί ψήφισαν κατά του Σέσελι και όχι υπέρ του Μιλουτίνοβιτς. Ταυτόχρονα έχασε την υποστήριξη της Δύσης, που φοβήθηκε για την ανατροπή των εύθραυστων ισορροπιών που οικοδομήθηκε στην περιοχή στα πλαίσια της Συνθήκης Ντέιτον.

Η εκλογή Μιλουτίνοβιτς δε φαίνεται ότι θα επιφέρει ριζοσπαστικές αλλαγές στην ως τώρα πολιτική της Σερβίας. Κατ' αρχάς θα πρέπει να τονίσουμε ότι η χώρα είναι Προεδρική Δημοκρατία με τον Πρόεδρο να κατέχει την εκτελεστική εξουσία και το Κοινοβούλιο τη νομοθετική. Αυτό σημαίνει, με δεδομένο ότι κανένα κόμμα δεν έχει απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή, ότι ο νέος Πρόεδρος αναγκαστικά θα προβεί σε επιμέρους παραχωρήσεις στην αντιπολίτευση, κάτι που ίσως μελλοντικά επιφέρει νέα πολιτική κρίση. Στο σημείο που δε διαφωνούν Πρόεδρος και πολιτικά κόμματα, είναι η πλήρης ιδιωτικοποίηση και το ξεπούλημα της κοινωνικής ιδιοκτησίας. Απλά, η διαφορά του εστιάζεται στο πώς και πότε. Μάλιστα, αν υπολογίσουμε ότι ο Μιλουτίνοβιτς εκφράζει τη "ρεαλιστική" δεξιά πτέρυγα της συμμαχίας, βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι η καπιταλιστικοποίηση θα προχωρήσει γοργότερα σε όλους τους τομείς. Με το αποτέλεσμα των εκλογών σημαντικά ενισχυμένος βγαίνει και ο Μιλόσεβιτς. Αλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι στην πρώτη μετεκλογική δήλωση του Μιλουτίνοβιτς δεν παρέλειψε να πλέξει το εγκώμιο του Μιλόσεβιτς και ταυτόχρονα να υπενθυμίσει ποιος πραγματικά κινεί τα νήματα στο παρασκήνιο. Εδώ θα πρέπει να πούμε ότι η κεντροαριστερή συμμαχία ήταν η μόνη που άλλαξε υποψήφιο στις επαναληπτικές εκλογές και αυτό με προτροπή του Μιλόσεβιτς. Αρα μεγάλο μερίδιο στη νίκη πρέπει να καρπωθεί ο "γερόλυκος των Βαλκανίων", μάλιστα τώρα που βλέπει ότι ο δρόμος για τη συνταγματική μεταρρύθμιση, που τόσο επιθυμούσε, είναι σχεδόν ανοιχτός. Κανείς δεν μπορεί να τον φανταστεί επαναπαυμένο με τις λιγοστές αρμοδιότητες που του παρέχει το Σύνταγμα, όταν μάλιστα δεν έχει ξανά το δικαίωμα να θέσει υποψηφιότητα ούτε για Πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας, αλλά ούτε και της Σερβίας. Φυσικά τίποτα δεν είναι σίγουρο, αφού στο σενάριο αυτό περιπλέκονται τόσο εσωγενείς όσο και εξωγενείς παράγοντες. Πάντως, το πρώτο εμπόδιο που ακούει στο όνομα Μαυροβούνιο φαίνεται ότι αίρεται. Με τις προεκλογικές δηλώσεις Μιλουτίνοβιτς, για αναγνώριση της νίκης που τόσο αμφισβητήθηκε, του νέου Μαυροβούνιου Προέδρου Τζουγκάνοβιτς, ομαλοποιούνται οι σχέσεις των δύο Δημοκρατιών και σε πρώτη φάση απομακρύνονται τα όποια σενάρια για νέα διάσπαση της χώρας. Αλλωστε και οι δύο νέοι Πρόεδροι προέρχονται από τη δεξιά πτέρυγα του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Το μεγάλο "αγκάθι" που καλείται να βγάλει ο νέος Πρόεδρος, ακούει στο όνομα Κόσσοβο. Οι προεκλογικές του δηλώσεις μιλούσαν για διατήρηση του σημερινού "στάτους κβο". Τίποτα όμως δεν είναι σίγουρο. Οι Αλβανοί, μη αποδεχόμενοι την εξουσία του Βελιγραδίου, μποϊκοτάρισαν, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, τις εκλογές και προγραμματίζουν νέες διαδηλώσεις με στόχο την αυτονομία τους. Ταυτόχρονα έχουν την υποστήριξη της Δύσης, που υιοθετεί σχεδόν άκριτα τις θέσεις τους ή τους τις επιβάλλει, και μιλούν για λύση σύμφωνα με τη Συνθήκη Ντέιτον που τους παραχωρεί μερική αυτονομία. Ανεξάρτητα πάντως, από την όποια πολιτική εφαρμοστεί στην περιοχή, το μήνυμα των σερβόφωνων κατοίκων του Κοσσυφοπεδίου ήταν η ειρηνική συνύπαρξη των δύο εθνών. Αυτό φάνηκε με τη συντριπτικότατη καταψήφιση του "αλβανοφάγου" Σέσελι που αν εκλεγόταν και εφάρμοζε τις διακηρύξεις του σίγουρα η φωτιά θα επεκτεινόταν και εκτός των συνόρων της χώρας.

Από την αρχή καθαρό ήταν ότι η Δύση σε μεγάλο βαθμό υποστήριξε την εκλογή Μιλουτίνοβιτς και αυτό για πολλούς λόγους. Πρώτα και κύρια γιατί ο Μιλουτίνοβιτς διακήρυττε σε όλους τους τόνους την πίστη του στη Συμφωνία Ντέιτον. Με τη Συνθήκη αυτή Αμερικανοί και Δυτικοευρωπαίοι ιμπεριαλιστές σταθεροποιούν την κυριαρχία τους στην περιοχή. Φοβούμενοι λοιπόν τις προεκλογικές κραυγές Σέσελι, για μεγάλη Σερβία και για απειθαρχία στη Συνθήκη Ντέιτον, προτίμησαν να υποστηρίξουν τους σοσιαλιστές. Αλλωστε δεν ήταν τυχαίο ότι κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη Βοσνία ο Κλίντον φάνηκε αρκετά αισιόδοξος για την πορεία αυτής της Συνθήκης. Στην ουσία άφησε το μήνυμά του, αφού κατανοητό είναι ότι αυτή δεν προχωρά χωρίς τη συγκατάθεση της Σερβίας. Ο Μιλουτίνοβιτς ήταν δοκιμασμένος, αφού ως υπουργός Εξωτερικών της χώρας προώθησε με επιτυχία αρκετά καθοριστικά άρθρα της Συνθήκης Ντέιτον. Ταυτόχρονα, όντως στη δεξιά πτέρυγα του Σοσιαλιστικού Κόμματος, και με δεδομένες τις διακηρύξεις του για ξεπούλημα της κοινωνικής ιδιοκτησίας, δεν ήθελε να χάσουν το πλιάτσικο που θα ακολουθήσει στη χώρα τα επόμενα χρόνια. Ο Σέσελι με τη θεραπεία - "σοκ" που πρότεινε σίγουρα θα ξεσήκωνε τις αντιδράσεις των εργαζομένων και ίσως σε ριζοσπαστική κατεύθυνση, κάτι που με τον Μιλουτίνοβιτς είναι αρκετά δύσκολο, αφού έχει εγκλωβίσει τους εργαζόμενους με τις δήθεν αριστερές καταβολές του. Με άλλα λόγια παγιώνει την εργασιακή ειρήνη, κάτι που είναι απαραίτητο για την εισβολή του ξένου κεφαλαίου στη χώρα.

Σε σχέση με το Κόσσοβο καθαρό ήταν ότι η ενδεχόμενη εκλογή Σέσελι θα δημιουργούσε πολλαπλούς πονοκεφάλους με τις κραυγές του για εθνική καθαρότητα. Η Δύση βιάζεται να λύσει το πρόβλημα στο άμεσο μέλλον και οι πιέσεις που θα ασκηθούν στη Σερβία θα είναι μεγάλες και τα αποτελέσματά της σίγουρα θα είναι θετικότερα με τον Μιλουτίνοβιτς στο "τιμόνι" της χώρας. Γεγονός είναι πάντως ότι η υποστήριξη Μιλουτίνοβιτς πρόκειται ουσιαστικά περί λυκοφιλίας. Η Δύση ποτέ δε συγχώρεσε το Σοσιαλιστικό Κόμμα και τον Μιλόσεβιτς για κάποιες επιλογές τους την εποχή του πολέμου. Ισως ακόμη και να βλέπουν σκεπτικιστικά την επιρροή Μιλόσεβιτς στο νέο Πρόεδρο. Το σχέδιό τους όμως για "μπανανοποίηση" της χώρας προχωρεί αργά, σταθερά και με ήδη ορατά αποτελέσματα...

Φώτης - Αγγελος ΜΠΕΛΕΡΗΣ

Ο Μ. Μιλουτίνοβιτς με τον Μ. Κράισνικ