Motion Team

Τι ενοχλεί την αστική τάξη, τα φερέφωνά της και τον οπορτουνισμό; Οτι το ΚΚΕ με αυτές τις Θέσεις, συνέχεια των προηγούμενων του 1995, συμβάλλει στην αναζωογόνηση του κομμουνιστικού οράματος. Ενοχλεί ότι το ΚΚΕ πλουτίζει το πρόγραμμά του με τα διδάγματα από την αντεπανάσταση, ενώ αναδείχνει και την προσφορά του σοσιαλισμού, που ο ταξικός εχθρός θέλει να αμαυρώσει.

Δίχως έπαρση και με πλήρη επίγνωση των αδυναμιών μας, οφείλουμε να δούμε την ιδεολογική υπεροχή του ΚΚΕ. Υπεροχή που κατάκτησε το Κόμμα μας σε μία σκληρή και βασανιστική πορεία 18 χρόνων. Υπεροχή απέναντι στις διάφορες εκφράσεις της αστικής και οπορτουνιστικής ιδεολογίας και πολιτικής γραμμής.

Η ιδεολογική φτώχεια εχθρών και αντιπάλων θα αποδειχθεί και αυτή τη φορά περίτρανα, για τον πρόσθετο λόγο ότι η «σταλινολογία», ως αιχμή του αντίπαλου δόρατος, αλέθεται καθημερινά στις αντιφάσεις του καπιταλιστικού συστήματος, ενώ θα γίνουν θρύψαλα οι προσδοκίες - όσων τις έχουν - πως η αστική και οπορτουνιστική πίεση θα οδηγήσει το ΚΚΕ σε υποχώρηση από τις κατακτημένες ιδεολογικές θέσεις, τις αρχές του και την πολιτική του.

Το κρίσιμο ζήτημα, λοιπόν, παραμένει: Τα μέσα παραγωγής θα μείνουν στην καπιταλιστική ιδιοκτησία ή θα κοινωνικοποιηθούν; Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα, που κανείς δεν μπορεί να το αποφύγει, όσο και αν προσπαθήσει. Η λύσσα των αστικών μηχανισμών και των υπό τη δούλεψή τους, η λύσσα των οπορτουνιστών, εδώ ακριβώς έχει την αφετηρία και την εξήγησή της. Γι' αυτό και αποσιωπούν τις αναλύσεις των Θέσεων, την ουσία τους, τη συλλογική δράση να οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός, και επικεντρώνουν συκοφαντικά στον ηγέτη του ΚΚ Μπολσεβίκων και της ΕΣΣΔ, τον Στάλιν, για να χτυπήσουν συλλήβδην το πρωτόγνωρο άλμα της ανθρωπότητας προς την πραγματική ελευθερία. Η καπιταλιστική ιδιοκτησία είναι το μέλημά τους. Ολα τα άλλα αποτελούν προφάσεις εν αμαρτίαις.

Στο Πρόγραμμα που ψήφισε το 15^ο Συνέδριο, καθώς και η παραπέρα επεξεργασία από το 16^ο και το 17^ο Συνέδριο του περιεχομένου της στρατηγικής «λαϊκή εξουσία - λαϊκή οικονομία», τεκμηριώνεται η ανάγκη της κοινωνικοποίησης των βασικών και συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, η υπαγωγή τους στον κεντρικό σχεδιασμό με εργατικό και λαϊκό έλεγχο, καθώς και η δημιουργία - δίπλα στον κοινωνικοποιημένο τομέα - του παραγωγικού συνεταιρισμού των μικρομεσαίων αγροτών και των αυτοαπασχολούμενων και επαγγελματιών.

Αλλος δρόμος δεν υπάρχει. `Η ο σημερινός, με όσα συνεπάγεται για την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, ή ο δρόμος της σοσιαλιστικής ανάπτυξης.

Τι σημαίνουν όλα τα παραπάνω;

α) Οτι οι καπιταλιστές και το κράτος τους θα προσπαθήσουν να αντιδράσουν με κάθε δυνατό τρόπο, ακόμα και αν το ατσάλινο χέρι του λαού τούς καθηλώσει. Θα ήταν ανοησία να πιστεύει κανείς ότι η αστική τάξη θα σεβαστεί τη λαϊκή θέληση, στο όνομα της πλειοψηφίας. Αυτά τα φληναφήματα περί πλειοψηφίας και μειοψηφίας, στο πλαίσιο των δημοκρατικών κοινοβουλευτικών και άλλων διαδικασιών, η αστική τάξη τα έχει ως κουτόχορτο για τους αφελείς. Οταν σε δημοσιογραφικά συγκροτήματα και σε άλλα κέντρα βυσσοδομούν τώρα κατά του ΚΚΕ, ας φανταστεί καθένας τι θα κάνουν τότε, που θα χάνεται και η περιουσία και η εξουσία τους.

β) Πρακτικά οι εξεγερμένοι εργάτες, αγρότες και τα άλλα λαϊκά στρώματα θα πάρουν μέτρα. Να το πούμε με απλά λόγια: Θα καταλάβουν τα καράβια οι ναυτεργάτες, τα εργοστάσια και τις επιχειρήσεις οι εργάτες, τους δημόσιους οργανισμούς οι άλλοι εργαζόμενοι. Και πάει λέγοντας... Με ηρωισμό, δίχως την παραμικρή ταλάντευση, με αυτοθυσία, με έκρηξη όλων των οργανωτικών και των άλλων αρετών του επαναστατικού κινήματος. Και μόνο ένα βήμα πίσω από αυτή τη δράση, θα είναι καταστροφικό.

γ) Υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν έτσι; Η απάντηση προκύπτει και μόνο από το ότι οι εργάτες ματώνουν και για μια στοιχειώδη αύξηση του μεροκάματου, πολλές φορές δίχως επιτυχία. Από το ότι χάνονται ζωές και υπάρχει άρνηση από το κράτος, τις κυβερνήσεις και τους εργοδότες να πάρουν ακόμα και κάποια μέτρα ασφαλείας.

δ) Δεν υπάρχει ανερχόμενη τάξη στην ιστορία που να μη συνάντησε τη λυσσώδη αντίσταση της παλιάς τάξης, τότε που η τελευταία έφευγε από το ιστορικό προσκήνιο. Γι' αυτό και η αστική τάξη, για παράδειγμα, τότε που αγωνιζόταν να ανατρέψει τη φεουδαρχία, αξιοποίησε τις δικές της δυνάμεις και τις λαϊκές αγροτικές και εργατικές μάζες ακριβώς με επαναστατικό τρόπο.

Ακόμα πιο δύσκολα είναι τα πράγματα για τη σοσιαλιστική επανάσταση. Η μεγαλύτερη δυσκολία πηγάζει από το γεγονός ότι ο σοσιαλιστικός τρόπος παραγωγής, σε αντίθεση με τους προηγούμενους (τον καπιταλιστικό κλπ.), δεν μπορεί να οικοδομηθεί στο πλαίσιο της παλιάς κοινωνίας. Μπορεί μόνο έξω από αυτό, δηλαδή μόνο όταν θα το ανατρέψει. Η αστική τάξη, ως φορέας του προοδευτικού τότε νέου τρόπου παραγωγής, του καπιταλιστικού, είχε και ανέπτυσσε την ιδιοκτησία της και τότε που το κράτος ήταν φεουδαρχικό. Η εργατική τάξη, αντίθετα, ακριβώς επειδή δεν είναι φορέας ενός άλλου εκμεταλλευτικού τρόπου παραγωγής, αλλά στοχεύει στην κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, ακριβώς γι' αυτό, λοιπόν, κτίζει το νέο σύστημα μόνο όταν γίνει κάτοχος των μέσων παραγωγής, άρα και όταν προηγουμένως εγκαθιδρύσει τη δική της εξουσία. Στα προηγούμενα κοινωνικά συστήματα η διαμόρφωση του νέου τρόπου παραγωγής προηγούνταν της κατάκτησης της εξουσίας. Στο σοσιαλιστικό, η κατάκτηση της εξουσίας προηγείται της κοινωνικής ιδιοκτησίας. Αυτή είναι μία από τις μεγάλες διαφορές τους.

Ομως αυτή η διαφορά καθορίζει και τούτο: Οτι είναι πιο δύσκολο και πιο μακρόχρονο να οικοδομηθεί η νέα κοινωνία, από το να ανατραπεί η παλιά. Κι αν σήμερα υπάρχει μεγάλη εμπειρία από το σοσιαλισμό του 20^ου αιώνα, που αναμφίβολα θα αξιοποιηθεί στις μελλοντικές εφόδους του ανασυνταγμένου πια κομμουνιστικού κινήματος, εμπειρία θετική και αρνητική, τότε, το 1917, όταν έγινε στη Ρωσία το μεγάλο άλμα, δεν υπήρχε καθόλου προηγούμενη πείρα, θετική ή αρνητική. Το ξεκίνημα έγινε από το τίποτα. Και έγινε σε μία χώρα που η πλειοψηφία του πληθυσμού ήταν αγροτική και καθυστερημένη.

Και μόνο από τις παραπάνω απόψεις, αυτό που έγινε στη Σοβιετική Ενωση, για να καταργηθεί η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, μπορεί και του πρέπει ως πρωτόγνωρη εποποιία να χαρακτηριστεί, με κορωνίδα της το Σταχανοβίτικο κίνημα. Αυτό το κίνημα, που ανατριχιάζουν στο άκουσμά του οι αστοί και οι οπορτουνιστές, αυτό το κίνημα των χιλιάδων πρωτοπόρων, που τέτοιο ηθικό ανάστημα σαν το δικό τους δεν ξανάδε ο ουρανός, αυτό το κίνημα αποτελεί τη μεγαλύτερη παρακαταθήκη και πηγή κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης για τις νέες γενιές των κομμουνιστών και μελλοντικών οικοδόμων της νέας κοινωνίας.

Οπως, λοιπόν, από τις μεγαλειώδεις αστικές επαναστάσεις κρατάμε ότι η λαϊκή οργή, οργάνωση και πάλη, υπό την ηγεσία της αστικής τάξης, έφεραν την πρόοδο συντρίβοντας τη φεουδαρχική μούχλα, όπως κρατάμε αυτά και όχι τις αναμφίβολες υπερβολές τους που στοίχισαν και ζωές, έτσι και από τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις κρατάμε τη δική τους συμβολή να πάει η ανθρωπότητα ακόμα πιο πέρα.

Ποια θα ήταν η τύχη της Σοβιετικής Ενωσης δίχως την κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής υποχρεωτικά μέσα σε μια δεκαετία; Απλούστατα θα την είχε συντρίψει ο Γερμανικός στρατός, αν στο μεταξύ (το πιο πιθανό) δεν είχε ανατραπεί η σοβιετική εξουσία σε περίπτωση που επικρατούσαν στο κόμμα των Μπολσεβίκων οι απόψεις των Τρότσκι, Μπουχάριν και άλλων. Επί της ουσίας, οι θέσεις του Μπουχάριν για την κολεκτιβοποίηση της γης εφαρμόστηκαν μετά από χρόνια στην Πολωνία και αλλού, νωρίτερα στη Γιουγκοσλαβία. Και η μεγάλη ανατροπή, με το 20^ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «η ρεβάνς» που πήρε ο Μπουχάριν μέσα από την πολιτική γενική γραμμή του ΚΚΣΕ, αλλά και ΚΚ εξουσίας απέναντι στους κουλάκους των χωρών τους. Τους κουλάκους, τους οποίους η ηγεσία του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας, υπό τον Τίτο, θεωρούσε οικοδόμους του σοσιαλισμού και ότι δεν ήταν σαν τους Ρώσους κουλάκους, επειδή δε συνεργάστηκαν στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με τους Γερμανούς, αλλά τους πολέμησαν!!

Οι ιδέες του Μπουχάριν, νίκησαν, αν και είχαν νικηθεί από τη ζωή, παρότι η ιστορία δε δικαιώνει τις αντιλήψεις των τελικά νικητών...

Ομως η ζωή δε δικαίωσε και τις απόψεις για τις λεγόμενες «εθνικές ιδιομορφίες», το πρόσχημα για να μην οικοδομείται ή και για να ανατρέπεται ο σοσιαλισμός, και που είναι συνώνυμες του τοπικισμού, της ιδιοτέλειας, του αντιδιεθνισμού, της έλλειψης ενότητας του κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος. Και πάντως, ούτε αποδείχτηκε, ούτε επιβεβαιώθηκε ποτέ και πουθενά, το γιατί η ύπαρξη εθνικών ιδιομορφιών ακυρώνει το γενικό, το νομοτελειακό, αυτό δηλαδή που ισχύει για όλες δίχως εξαίρεση τις χώρες (δικτατορία του προλεταριάτου κ.ά.).

Υπήρχε ή δεν υπήρχε καπιταλιστική περικύκλωση εναντίον της ΕΣΣΔ; Υπήρχε ή όχι η εσωτερική αντεπανάσταση, με δολιοφθορές, δολοφονίες μπολσεβίκων, τρομοκράτηση των εξαθλιωμένων αγροτών από τους κουλάκους και τους παπάδες και η συνεργασία των παραπάνω με τις μυστικές υπηρεσίες του ιμπεριαλισμού;

Παρόλα αυτά, το παραπάνω όχι και τόσο... ειδυλλιακό πλαίσιο, δεν εμπόδιζε τις αντιτιθέμενες απόψεις και μέσα στο κόμμα των Μπολσεβίκων, όπου βεβαίως ασκούνταν αυστηρότατη κριτική-πολεμική στις θέσεις των Τρότσκι, Κάμενεφ, Ζηνόβιεφ και άλλων. Την ίδια στιγμή και στη νεοσύστατη σοβιετική κοινωνία γινόταν πλατιά συζήτηση για τα πιο κρίσιμα ζητήματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Ο ίδιος ο Στάλιν σημείωνε ότι τον τροτσκισμό οι Μπολσεβίκοι δεν τον αντιμετώπιζαν ως αντεπαναστατική κίνηση, για όσο καιρό αυτός συγκροτούσε απλώς και μόνο ένα οπορτουνιστικό ρεύμα μέσα στο εργατικό κίνημα.

Τη σημασία που είχε για το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα η γραμμή της πλειοψηφίας της Κεντρικής Επιτροπής, την είχε αντιληφθεί και ο Τολιάτι, όπως σαφέστατα τη διατύπωσε στις επιστολές του προς τον Γκράμσι και το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚ Ιταλίας, παρά το γεγονός ότι απέδιδε σε αναγκαιότητα, που ξεπηδούσε από τις ρωσικές ιδιομορφίες, τις επιλογές της μαρξιστικής - λενινιστικής πολιτικής του ΚΚ Μπολσεβίκων. Ομως, έστω και έτσι, είχε αντιληφθεί τι ακριβώς συνέβαινε και ποια πλευρά έπρεπε να υποστηρίξουν οι απανταχού κομμουνιστές. Διότι, ας το επαναλάβουμε, το κρίσιμο ζήτημα είναι στα χέρια ποιας τάξης βρίσκονται τα μέσα παραγωγής. Η όποια άρνηση αυτού ως θεμελιακής αρχής σημαίνει άρνηση και του κεντρικού σχεδιασμού και της σοσιαλιστικής δημοκρατίας και της εργατικής εξουσίας. Δηλαδή, σημαίνει άρνηση της Οχτωβριανής Επανάστασης.

Εγραψε ο Τολιάτι προς τον Γκράμσι, στις 18 Οκτώβρη 1926:

«... 1. Η ουσιαστική αδυναμία της επιστολής βρίσκεται στη διατύπωσή της. Σε πρώτο πλάνο μπαίνει το γεγονός της διάσπασης που σημειώθηκε στην ηγετική ομάδα της ΚΕ της Ενωσης και μόνο σ' ένα δεύτερο πλάνο τοποθετείται το πρόβλημα της ορθότητας ή μη της γραμμής που ακολουθείται από την πλειοψηφία της ΚΕ. Αυτή η πρόταξη είναι χαρακτηριστική του τρόπου με τον οποίο πολλοί σύντροφοι των δυτικών Κομμάτων θεωρούν και κρίνουν τα προβλήματα του ΚΚΣΕ, αλλά δεν ανταποκρίνεται σε μια ακριβή διατύπωση αυτών των προβλημάτων. (...)

2. Η συνέπεια αυτής της λαθεμένης αφετηρίας βρίσκεται στο γεγονός ότι στο πρώτο μισό της επιστολής σας, σ' εκείνο ακριβώς στο οποίο εκτίθενται οι συνέπειες που μπορεί να έχει για το δυτικό κίνημα μια διάσπαση του ρωσικού Κόμματος (και του ηγετικού του πυρήνα), σεις μιλάτε το ίδιο για όλους τους Ρώσους ηγέτες συντρόφους, δηλαδή δεν κάνετε καμιά διάκριση ανάμεσα στους συντρόφους που βρίσκονται επικεφαλής της ΚΕ και στους αρχηγούς της αντιπολίτευσης. (...)

Είναι αλήθεια ότι στο κλείσιμο της επιστολής η στάση αυτή διορθώνεται. Λέγεται ότι οι Ζηνόβιεφ, Κάμενεφ και Τρότσκι είναι οι "σημαντικότεροι" υπεύθυνοι (...)

Τώρα, ανεξάρτητα από το αν είναι η κατάλληλη στιγμή για να επέμβετε στη σημερινή ρωσική συζήτηση αποδίδοντας λίγο λάθος και στην ΚΕ, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι μια παρόμοια θέση δεν μπορεί παρά να εξελιχθεί προς ΟΛΙΚΟ όφελος της αντιπολίτευσης, ανεξάρτητα απ' αυτές τις σκέψεις για την καταλληλότητα του διαβήματος, είναι δυνατόν να βεβαιώσουμε ότι ένα μέρος του λάθους ανήκει στην ΚΕ; Δεν το πιστεύω. Το αποδείχνουν οι προσπάθειες που έγιναν πριν από το 14ο Συνέδριο, για να επιτευχθεί μία συμφωνία και, πράγμα που έχει μεγαλύτερη σημασία, το αποδείχνει η πολιτική που ακολουθήθηκε μετά το 14ο Συνέδριο, που υπήρξε προσεκτική και στην οποία κατά κανένα τρόπο δεν μπορεί να αποδοθεί η κατηγορία ότι είναι μια πολιτική που κατευθύνεται στα τυφλά προς μια αυστηρότητα στην εσωτερική ζωή του ΚΚΣΕ. Αν τα δυτικά κόμματα ήθελαν να επέμβουν στην ηγετική ομάδα για να επιτύχουν να εξαφανιστεί αυτή η αυστηρότητα, θα έκαναν ένα λάθος πολύ σοβαρό. Πραγματικά, στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο η δικτατορία του προλεταριάτου».¹

Σήμερα υπάρχει πλούσια και πολύτιμη εμπειρία. Η ζωή έχει μιλήσει, παρά το γεγονός ότι από τον κίνδυνο του οπορτουνισμού δεν είναι κανένας ισοβίως απαλλαγμένος. Κριτήριο, της ορθότητας ή μη, είναι η δράση και μόνες ασφαλιστικές δικλίδες η γενίκευση της πείρας των μαζών και η ταξική θεωρητική επάρκεια του Κόμματος και η ικανότητά του να διορθώνει γρήγορα το κάθε λάθος.

Ομως η ζωή έχει πει το δικό της λόγο.

• Απέρριψε τις «ευρωκομμουνιστικές» αρλούμπες, που το ουτοπικό και συνάμα φαιδρό τους περιεχόμενο αντιλήφθηκαν και οι θιασώτες τους, αφού τις εγκατέλειψαν, για να παραμείνουν ατόφιοι σοσιαλδημοκράτες.
• Απέρριψε επιλογές ΚΚ τις οποίες, πρώτοι απ' όλους, είχαν χειροκροτήσει οι ίδιοι οι ιμπεριαλιστές και τις αξιοποίησαν στο έπακρο στην πολιτική τους υπονόμευσης των εργατικών κρατών. Υπέρ του ...σοσιαλισμού με «Ουγγρικά χρώματα», με «Πολωνικά χρώματα», με «Τσεχοσλοβακικά χρώματα» και πάει λέγοντας, ούρλιαζαν μέρα - νύχτα ο πάπας, οι ραδιοφωνικοί σταθμοί και οι πρεσβευτές του ιμπεριαλισμού.
• Απέρριψε η ζωή τις επονομαζόμενες «αντιμονοπωλιακές ή αριστερές κυβερνήσεις». Η δραματική κατάληξη της κυβέρνησης «Λαϊκής Ενότητας» υπό τον Αλιέντε, στη Χιλή, όπου χιλιάδες κομμουνιστές σφάχτηκαν από την εγχώρια αστική τάξη, ενώ ακόμα περισσότεροι δεινοπάθησαν επί χρόνια, αποτελεί το πιο εύγλωττο παράδειγμα της χρεοκοπίας αυτών των θεωριών και στρατηγικών. Αποδείχθηκαν δρόμοι ολέθριοι για το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα και θερμοκήπια γιγάντωσης της σοσιαλδημοκρατίας.

Σε αυτό το σύστημα, λοιπόν, που βγάζει πύον απ' όλους τους πόρους και που απείλησε όχι μία και δύο φορές τη Γη με ολοκαύτωμα, σε αυτό το σύστημα οι κομμουνιστές δεν αναγνωρίζουμε κανένα δικαίωμα να παριστάνει τον τιμητή του σοσιαλισμού. Αντιθέτως, είναι υπόλογο απέναντι στην ανθρωπότητα. Το ίδιο και οι εκπρόσωποί του, οι σφαγείς της Κομμούνας, των Βερολινέζων, Ισπανών και Κινέζων κομμουνιστών, των εργατών όπου Γης.

1. «Η ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΓΚΡΑΜΣΙ - ΤΟΛΙΑΤΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΩΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΩΝ» σελ. 29,30,31,32, εκδόσεις «ΤΟ ΦΩΣ ΠΟΥ ΚΑΙΕΙ», ΑΘΗΝΑ 1975.

ΥΓ: Στην «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» της Τρίτης 18/11/2008 δημοσιεύθηκε ανταπόκριση του Θ. Αυγερινού από τη Μόσχα, στην οποία διαβάζουμε μεταξύ άλλων: «...ο Ουκρανός πρόεδρος Γιούστσενκο κάλεσε τόσο τον Πάπα Βενέδικτο όσο και τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο να προσευχηθούν για τα εκατομμύρια των θυμάτων μεταξύ των Ουκρανών».

Το θέμα αφορά στο λιμό του 1932 - 1933 που έπληξε περιοχές της Σοβιετικής Ενωσης, δείγμα των μεγάλων εμποδίων και προβλημάτων που αντιμετώπιζε εξαιτίας της καπιταλιστικής περικύκλωσης και της υπονόμευσης από την εσωτερική αντεπανάσταση.

Ανεξάρτητα από την άποψη που έχει ο ανταποκριτής για το λιμό, συνεχίζει:

«Για να είμαστε ακριβείς, η ιδέα της «γενοκτονίας διά της πείνας», που υποτίθεται ότι οργάνωσε ειδικά για την Ουκρανία η σοβιετική κυβέρνηση, είναι ένα γνωστό στους μελετητές και δοκιμασμένο στερεότυπο του ψυχρού πολέμου, για την κατασκευή του οποίου εργάστηκαν επί πολλά χρόνια στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και στο Κογκρέσο, με πρωτοπαλίκαρο τον Τζέιμς Μέις, ο οποίος κατέγραφε «ανώνυμες προφορικές μαρτυρίες», που με λίγο μαγείρεμα γίνονταν ακολούθως επιστημονικά και ιστορικά ντοκουμέντα, κατά σύμπτωση αυτά στα οποία σήμερα στηρίζεται και η «πορτοκαλί ιστορική σχολή».

Αυτά...