1. Στη διαδικασία του προσυνεδριακού διαλόγου υπάρχει ορισμένος προβληματισμός για τη δουλιά στην εργατική τάξη και το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, που αποτελεί σημείο κλειδί για την ανάπτυξη της ταξικής πάλης και του Κόμματος. Γίνεται προσπάθεια να επισημανθούν προβλήματα καθοδήγησης που δεν επέτρεψαν, παρά τα θετικά βήματα, να κατακτηθεί ο προσανατολισμός όλων των κομματικών δυνάμεων σε αυτό το καθήκον.

Σε αρκετές οργανώσεις σε εδαφική βάση ο προβληματισμός είναι και περιορισμένος και γενικόλογος. H Τοπική Αυτοδιοίκηση τείνει να είναι στην πράξη το κατ' εξοχήν πεδίο που τις απασχολεί και δεν προβληματίζει ουσιαστικά ποιες προσπάθειες έγιναν για να αναπτυχθεί η δράση και η οικοδόμηση σε χώρους δουλιάς, να διευρυνθεί το ΠΑΜΕ που αποτελεί μεγάλη κατάκτηση για το εργατικό κίνημα κλπ. ενώ η προσωπική δράση του κομμουνιστή στο σωματείο και στον τόπο δουλιάς ουσιαστικά έχει εκλείψει ως κριτήριο ανταπόκρισης στα κομματικά καθήκοντα και λίγο παίρνεται υπόψη στην ανάδειξη στελεχών. Η αδυναμία αυτή εμφανίζεται κάποιες φορές ακόμη και σε οργανώσεις που στο χώρο ευθύνης τους υπάρχουν μεγάλοι τόποι δουλιάς και σωματεία. Στις περιπτώσεις αυτές, κατά κάποιο τρόπο κυριαρχεί το να απευθυνόμαστε γενικώς, αορίστως και αδιαφοροποίητα «σε όλο το λαό» και συνδυάζεται με ένα τρόπο δουλιάς - ας επιτραπεί εδώ ο νεολογισμός - «εξορμησιακό».

Η δουλιά στην εργατική τάξη και το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα ως κριτήριο σωστού καθοδηγητικού προσανατολισμού και επάρκειας οργάνων και στελεχών θα πρέπει να αναβαθμιστεί στην πρώτη γραμμή.

Η αναδιάταξη των κομματικών δυνάμεων να ολοκληρωθεί χωρίς ταλαντεύσεις, αποφασιστικά και με ιδεολογικά πρώτα απ' όλα μέτρα να εξαλειφθούν ορισμένες λαθεμένες αντιλήψεις και δισταγμοί όπως π.χ. ότι θα «αδυνατίσει» η μια ή άλλη συνοικιακή οργάνωση.

Η ενότητα δράσης της εργατικής τάξης σε αγωνιστική ταξική κατεύθυνση, ζήτημα θεμελιακό για την προώθηση της στρατηγικής του Κόμματος, αλλά εξαιρετικά πολύπλοκο και δύσκολο στις σημερινές συνθήκες για τους λόγους που αναφέρονται στις «Θέσεις», χρειάζεται να μας απασχολήσει πιο συγκεκριμένα, εξειδικευμένα και ανάλογα με τη σημασία της. Δεν κατανοείται ως στόχος πρωταρχικός, σχετικά αυτοτελής, σύνθετος με ιδεολογικοπολιτικές και οργανωτικές πλευρές.

Υποβόσκει σε ένα βαθμό η αντίληψη ότι μέσω της δράσης για την κοινωνική συμμαχία θα συνειδητοποιείται ταξικά και θα ενώνεται η εργατική τάξη. Ασφαλώς υπάρχει σχέση αλληλεπίδρασης πλην όμως η καθοριστική πλευρά στη σχέση είναι η δουλιά στην εργατική τάξη στην οποία ως βασική πλευρά εμπεριέχεται η δράση για την ανάπτυξη της κοινωνικής συμμαχίας.

Η ιεράρχηση και προτεραιότητα που καταγράφεται συγκεκριμένα στις αποφάσεις, παρά τα θετικά βήματα, δεν εκφράζεται επαρκώς στην πρακτική μας. Πρόκειται για θέμα συλλογικής καθοδηγητικής ευθύνης ξεκινώντας από την ΚΕ, αναφέρεται εξάλλου και στις «Θέσεις», και όχι αποκλειστική ευθύνη των συνδικαλιστικών στελεχών, των Κομματικών Ομάδων και των κλαδικών οργανώσεων. Είναι, κατά τη γνώμη μου, ζήτημα που θα κρίνει μακροπρόθεσμα την προοπτική του Κόμματός μας και σαν τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί.

2. Ορισμένες παρεμβάσεις στο δημόσιο προσυνεδριακό διάλογο αμφισβήτησαν την ορθότητα της 9ης από τις «Θέσεις» της ΚΕ για το 17ο Συνέδριο και ειδικά την εκτίμηση ότι «Ενισχύθηκαν βασικά γνωρίσματα του ιμπεριαλιστικού σταδίου του ελληνικού καπιταλισμού». Η κεντρική ιδέα των αμφισβητήσεων είναι ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για ιμπεριαλιστικό στάδιο διότι η Ελλάδα κατέχει ενδιάμεση και εξαρτημένη θέση στο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Και η - σωστή - επισήμανση που ακολουθούσε είναι ότι το ζήτημα είναι θεμελιακό για τη στρατηγική.

Αποτελεί μεθοδολογικό λάθος η θεώρηση του ζητήματος με όρους οικονομικής, πολιτικής, στρατιωτικής ισχύος της χώρας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Αποσπά την πολιτική από την οικονομία, γέρνει είτε το συνειδητοποιούν είτε όχι οι φορείς της, στη θεώρηση του ιμπεριαλισμού ως πολιτικής στις εξωτερικές σχέσεις. H βάση, η ουσία του ιμπεριαλιστικού σταδίου βρίσκεται στην οικονομία. Ιμπεριαλισμός είναι ο μονοπωλιακός καπιταλισμός, η κυριαρχία των μονοπωλίων, που δεν καταργούν τον ανταγωνισμό αλλά υπάρχουν «πάνω και δίπλα» απ' αυτόν (Λένιν).

Τόσο ο Μαρξ όσο και ο Λένιν, σχετικά πρώιμα και μεγαλοφυώς -στη γέννηση του φαινομένου - ο πρώτος, αργότερα με πιο ώριμο το φαινόμενο ο δεύτερος, έθεσαν στη βάση των φαινομένων μετοχική εταιρία, μονοπώλιο, κρατική παρέμβαση, χρηματιστική ολιγαρχία, την κοινωνικοποίηση της παραγωγής στο επίπεδο εκείνο που έρχεται σε πλήρη, ριζική αντίθεση με τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Χαρακτήρισαν αυτό το επίπεδο κοινωνικοποίησης ως αναγκαίο σημείο περάσματος για τη μετατροπή των μέσων παραγωγής σε άμεσα κοινωνική ιδιοκτησία, μεταβατικό σημείο προς μια νέα μορφή παραγωγής (Κ. Μαρξ), απόδειξη ότι οι σχέσεις ατομικής ιδιοκτησίας αποτελούν περίβλημα που δεν ανταποκρίνεται πια στο περιεχόμενο (Β.Ι. Λένιν). Απόδειξη εν ολίγοις ότι έχουν ωριμάσει οι υλικές προϋποθέσεις για τη σοσιαλιστική επανάσταση.

Εφόσον λοιπόν είναι αποδεκτό ότι ο ελληνικός καπιταλισμός βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο ανάπτυξής του, στην κρατικομονοπωλιακή του βαθμίδα (Πρόγραμμα του ΚΚΕ) πώς ταυτόχρονα υποστηρίζεται ότι δε βρίσκεται στο ιμπεριαλιστικό στάδιο; Το θέμα αυτό επί της ουσίας έχει τεθεί κι έχει λυθεί στο 15^ο Συνέδριο. Καθόρισε ως στρατηγικό στόχο του Κόμματος τη σοσιαλιστική επανάσταση και την πολιτική γραμμή της συγκρότησης του Μετώπου πάλης ενάντια στα μονοπώλια, τον ιμπεριαλισμό ως πολιτική για τη συγκέντρωση δυνάμεων και όξυνση της ταξικής πάλης που, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, μπορεί να έχει έκβαση το σοσιαλισμό.

Το ότι η διαμόρφωση του ΚΜΚ στην Ελλάδα έγινε με τον ιστορικά συγκεκριμένο τρόπο που του προσέδωσε τις ιδιαιτερότητές του, μεταξύ άλλων την ενδιάμεση κι εξαρτημένη θέση του, δεν αναιρεί την ουσία του. Είναι γνωστό ότι οι κοινωνικές νομοτέλειες υπάρχουν στο ιστορικά συγκεκριμένο και μέσω του ιστορικά συγκεκριμένου.

Οσον αφορά τη θέση του στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, αναμφισβήτητα ο ελληνικός καπιταλισμός δεν είναι ούτε πρόκειται να γίνει μεγάλη ιμπεριαλιστική δύναμη, δεν παίζει ούτε μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στις διεθνείς σχέσεις, να ηγεμονεύσει στους ιμπεριαλιστικούς συνασπισμούς και οργανισμούς που συμμετέχει. Ο ρόλος του είναι υποδεέστερος και ανάλογος της οικονομικής και πολιτικοστρατιωτικής δύναμής του. Παίζει όμως οικονομικό και πολιτικό ρόλο στα Βαλκάνια, επιχειρεί στο μοίρασμα των αγορών. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση φυσικού εκπροσώπου της ελληνικής ολιγαρχίας σε τηλεοπτική συζήτηση στις αρχές της δεκαετίες του 1990 ότι πρέπει να εξασφαλιστεί η «βαλκανική ενδοχώρα ακόμη και με τα όπλα». Σήμερα η ελληνική ολιγαρχία έχει επιτύχει - προς το παρόν - μια αξιοσημείωτη εξαγωγή κεφαλαίων. Παράλληλα, γίνεται ακόμη πιο επιθετική απέναντι στην εργατική τάξη και τους συμμάχους της στο εσωτερικό της χώρας. Πρόκειται για εξελίξεις που όχι μόνο δεν πρέπει να υποτιμούνται αλλά να αναδεικνύονται και να γίνονται αντικείμενο ανάλυσης, αποκάλυψης και πάλης του εργατικού και γενικότερα του λαϊκού κινήματος, στοιχείο της διεθνιστικής προλεταριακής αντίληψης και στάσης και ιδιαίτερα στο ζήτημα του ιμπεριαλιστικού πολέμου.

Η θέση της χώρας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα μαζί με τη σχετικά εκτεταμένη διατήρηση ατομικών εμπορευματοπαραγωγών είναι στοιχεία όξυνσης των αντιθέσεων του ελληνικού καπιταλισμού, στοιχεία που επιδρούν στο εύρος των κοινωνικοπολιτικών συμμαχιών, στη συγκρότηση του Μετώπου. Θα ασκήσουν πιθανόν αποφασιστική επίδραση στην εμφάνιση της επαναστατικής κατάστασης που ο συνειδητός επαναστατικός παράγοντας, η επαναστατική εργατική τάξη με πρωτοπορία το Κόμμα της, πρέπει να αξιοποιήσει για τη λύση του προβλήματος της εξουσίας, το σοσιαλισμό.

Μόνο έχοντας καθαρή αυτή την προοπτική μπορούμε να δράσουμε στο σήμερα, με την αντιιμπεριαλιστική γραμμή στο εργατικό κίνημα στα μέτωπα πάλης, γενικότερα στο μαζικό κίνημα για να προωθείται η υπόθεση του Μετώπου. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι επίσης και η τέχνη που κατακτιέται με τη γενίκευση της πείρας, εφόσον όμως είναι ξεκαθαρισμένη η αφετηριακή βάση.

Ελένη Κατροδαύλη

Μέλος της ΚΕ