Ενα Συνέδριο γεμάτο μεστές, τεκμηριωμένες και γοητευτικές εισηγήσεις, που προκαλούσε στους παρευρισκόμενους να διαβάσουν ακόμα πιο πολύ Λογοτεχνία, να δουν με «άλλο μάτι» έργα που έχουν ήδη διαβάσει, να ξεδιαλύνουν μπερδέματα και συγχύσεις...

Μια σημαντική πρωτοβουλία, που τίμησε, ουσιαστικά, τα 100 χρόνια του Κόμματός μας, αναδείχνοντας μια όχι και τόσο γνωστή, αλλά σημαντική πλευρά της πάλης του. Σημειώνεται ότι στο Συνέδριο παρευρέθηκε και αντιπροσωπεία από το ΚΚ Τουρκίας.

Τα πρακτικά του Συνεδρίου θα δημοσιευτούν σε ειδική έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής», όπως άλλωστε έχουν δημοσιευτεί και όλα τα προηγούμενα. Μέχρι τότε, όποιος επιθυμεί μπορεί να παρακολουθήσει όλο το Συνέδριο στο πόρταλ «902.gr».

Οι εργασίες άνοιξαν με χαιρετισμό από τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα. Την εισηγητική ομιλία έκανε η Ελένη Μηλιαρονικολάκη, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνη του Τμήματος Πολιτισμού, ενώ και τις δύο μέρες έγιναν δεκάδες παρεμβάσεις γύρω από το θέμα του Συνεδρίου.

Η Ελ. Μηλιαρονικολάκη

«Τα συνταρακτικά ιστορικά γεγονότα στις αρχές 20ού αιώνα - είσοδος του καπιταλισμού στο ιμπεριαλιστικό και τελευταίο στάδιό του, Α' Παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός Πόλεμος, άνοδος του φασισμού, Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, ίδρυση του ΚΚΕ - οδήγησαν σε μεγάλη άνθηση τη Λογοτεχνία του μεσοπολέμου. Το ΚΚΕ, παρά το νεαρό της ηλικίας του, την εσωκομματική διαπάλη για την κατάκτηση των κομμουνιστικών χαρακτηριστικών του και τις συνεχείς διώξεις του από το αστικό κράτος, απέδωσε μεγάλη βαρύτητα στον τομέα της Λογοτεχνίας και των κοινωνικών επιστημών, εκδίδοντας σειρά περιοδικών και αφιερώνοντας στελέχη του σ' αυτήν τη δραστηριότητα. Και ήταν τόση η απειλή που ένιωσε η αστική τάξη από όλη αυτή την παρέμβαση, που υποχρεώθηκε σε προσπάθειες ανασύνταξης των δυνάμεών της για να κερδίσει το χαμένο έδαφος (...).

Το βάρος λοιπόν που έδωσε το ΚΚΕ στη Λογοτεχνία, που κάθε άλλο παρά πήγε χαμένο, είναι η καλύτερη απόδειξη για τη σημασία αλλά και την υπεροχή της πνευματικής δημιουργίας, της εμπνευσμένης από μια πρωτοπόρα ιδεολογία.

Στον 21ο αιώνα δεν λείπουν τα μεγάλα γεγονότα, δεν λείπουν οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, οι στρατιές των προσφύγων, η άγρια εκμετάλλευση, η μετανάστευση και μάλιστα του πιο μορφωμένου τμήματος της εργατικής τάξης μας, δεν λείπει κι όλο αυτό το πισωγύρισμα στη θρησκοληψία, τον εθνικισμό, τη φασιστική εκδοχή της αστικής ιδεολογίας. Αυτό που σίγουρα λείπει, είναι ένα γερό λογοτεχνικό ρεύμα, που θα σαρώνει με την πένα όλη αυτή την αθλιότητα και τη σαπίλα, που θα σαλπίζει την αντεπίθεση απέναντι στο πιο συγκλονιστικό γεγονός του καιρού μας, την ανατροπή του σοσιαλισμού.

Γιατί στον τομέα της Λογοτεχνίας, ενώ η σφοδρότητα της ταξικής πάλης εντείνεται περισσότερο ίσως από ποτέ σ' αυτά τα χρόνια της αντεπανάστασης, η πάλη αυτή διεξάγεται σχεδόν χωρίς αντίπαλο. Είναι περίπου ένας μονόλογος της αστικής και της οπορτουνιστικής πλευράς.

Το Συνέδριο λοιπόν αυτό, όπως και όσα προηγήθηκαν και όσα θα ακολουθήσουν, φιλοδοξούν να ενισχύσουν τα όπλα της αντίπαλής τους πλευράς. Είναι βέβαιο ότι υπάρχει ακόμη πολλή σκόνη, πολλή αστική σκουριά που χρειάζεται να ξετιναχτεί, ακόμη κι από μας τους ίδιους, όμως κάνουμε κάποια βήματα, και δεν πρόκειται να επαναπαυτούμε στις δάφνες μας από τα τόσα θετικά σχόλια που ακούσαμε τις δύο αυτές μέρες από εσάς. Κι όταν λέμε για σκουριά, δεν εννοούμε τη σημερινή λογοτεχνική δημιουργία, καθώς ασφαλώς υπάρχουν πολλά αξιόλογα έργα, γραμμένα όμως έξω από την οπτική της αναγκαιότητας για μια νέα οργάνωση της κοινωνίας - αλλά κύρια στην έρευνα για τη λογοτεχνία, στη λογοτεχνική κριτική, την ίδια στιγμή που απουσιάζει η μελέτη της μαρξιστικής φιλολογίας, όσο και της λογοτεχνικής δημιουργίας κάθε τόπου και καιρού - όπως συχνά έλεγε ο Βάρναλης, προπαντός από τους νέους ανθρώπους, γιατί αυτές, εκτός από το ταλέντο και τον συναισθηματικό κόσμο του λογοτέχνη, είναι βασικές προϋποθέσεις για ένα κοινωνικά και ιστορικά χρήσιμο, μαζί όμως και ελκυστικό λογοτεχνικό έργο για τη σύγχρονη εποχή.

Απευθύνουμε έτσι ένα κάλεσμα στους εκπαιδευτικούς, τους πανεπιστημιακούς, τους φοιτητές, τους λογοτέχνες και σ' όλους εκείνους που εκτιμούν την εκατοντάχρονη πάλη του Κόμματός μας για έναν ανώτερο, ανθρώπινο πολιτισμό, όπου οι νόμοι του ζωικού βασιλείου που σήμερα μας κυβερνούν δεν θα έχουν καμία θέση, να συμβάλλουν για να αλλάξει ο σημερινός αρνητικός συσχετισμός σ' αυτήν την πάλη, ώσπου να δημιουργηθούν οι όροι για την ανατροπή του.

Αυτός είναι ένας σίγουρος τρόπος για να συνεχίσει η εργατική τάξη και ο συνειδητός πολιτικός φορέας της, το ΚΚΕ, μια ακόμη πιο δημιουργική, πιο εμπνευσμένη, μια νικηφόρα πορεία στον νέο αιώνα ζωής και δράσης του».

Η Ελ. Μηλιαρονικολάκη από το βήμα του Συνεδρίου ανήγγειλε ότι ο κύκλος για τη μελέτη της επίδρασης που άσκησε το εργατικό κίνημα και η κομμουνιστική ιδεολογία στη νεοελληνική λογοτεχνία θα συνεχιστεί και στις μεταγενέστερες περιόδους της έως και σήμερα, βοηθώντας στην ολοκλήρωση των συμπερασμάτων που διαφάνηκαν σε αυτό το διήμερο.

• Η εισηγητική ομιλία της Ελ. Μηλιαρονικολάκη θα δημοσιευτεί στον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου».

«Αμβρακικέ,

ήρθε ο καιρός οι δυο να σμίξουμε.

Γερο-κροκόδειλε, που αφρίζει το μουσούδι σου

κι ύστερα σέρνεσαι με ιριδισμούς στα λιόδεντρα.

Τι ήθελε αυτός ο μισθωτός που χτες ξεβράστηκε;

Πρωί - πρωί τι θέλει ο υποχόνδριος;

Εγώ κρατώ γι' αλλού τις σφαίρες της φωνής μου

και ξέρω πού να τις φυτέψω.

Δεν είμαι ο ναυαγός της ναυμαχίας σου.

Εγώ κατηφορίζω με όλα τα ψηλώματα

με λόγια αγριοκάτσικα

κι η μέρα μου δεν είναι το κοτσάνι του ηλιοτρόπιου.

Η μέρα μου χαράζει κατακόκκινη

και με υψωμένη τη γροθιά της».

Στο κλείσιμο των εργασιών του Συνεδρίου, η Ελένη Μηλιαρονικολάκη, εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ, σημείωσε:

«Δεν μπορούμε παρά να ευχαριστήσουμε με όλη μας την κομμουνιστική θέρμη τούς ομιλητές του Συνεδρίου, που πήραν ήδη θέση στο κάλεσμά μας, αποδεχόμενοι με χαρά να τιμήσουν τα 100χρονα του Κόμματός μας με τη συμμετοχή τους σ' αυτό, ορισμένοι μάλιστα με αυτοθυσία, λόγω της ηλικίας τους. Και μαζί να ευχαριστήσουμε τους απογόνους των λογοτεχνών που μας χάρισαν τόσο ιδιαίτερες και συγκινητικές στιγμές με τις ομιλίες και τις πράξεις τους, την Ερη Ρίτσου, τον Kώστα Κοτζιούλα, την Φλόγα και την Αντρη Ανθία, τον Λεωνίδα Εμπειρίκο, την Μελίνα Σιδηροπούλου».

Η Ερη Ρίτσου επέλεξε να μιλήσει για την Γαλάτεια Καζαντζάκη και ιδιαίτερα για τη θέση της γυναίκας στον «κόσμο που πεθαίνει και στον κόσμο που έρχεται».

Ο Κώστας Κοτζιούλας, γιος του λογοτέχνη Γιώργου Κοτζιούλα, αναφέρθηκε στην επαναστατική ταξική πένα του πατέρα του και ειδικά στην περίοδο 1925 - 1940. Επιπλέον, μοιράστηκε με το κοινό του Συνεδρίου ένα ανέκδοτο ποίημα του πατέρα του για τον Λένιν, που έγραψε το 1934, με αφορμή τα 10 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου κομμουνιστή ηγέτη:

«Λένιν, εσύ που στύλωσες μια γιγαντένια αγάπη

στην οικουμένη, πέθανες; Οχι, ποτέ! Πεθαίνουν

μονάχα οι άψυχοι. Αλλαξες και γίνηκες βλαστήμια

κι αίμα φλογάτο μέσα μας, η ελπίδα και το φως μας

και πίστη ακόμα γίνηκες, και πίστη, κοσμοπλάστη».

Η κόρη του Κύπριου ποιητή Τεύκρου Ανθία, Φλόγα Ανθία, ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Ροχάμπτον του Λονδίνου, δεν μπόρεσε να παρευρεθεί και έστειλε την ομιλία της, με τίτλο «Τεύκρος Ανθίας: Ο ποιητής της πάλης για την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη». Το Συνέδριο τίμησε με την παρουσία της η άλλη κόρη του ποιητή, η Αντρη Ανθία. Ιδιαίτερα συγκινητική στιγμή ήταν όταν ακούστηκε το ποίημα «Επισκεπτήριον», που έγραψε ο ποιητής στη φυλακή της Δεκέλειας, 19 Δεκέμβρη του 1955, ώρα 1 μετά τα μεσάνυχτα:

«Να καρτεράτε αγαπημένα μας παιδιά, θα ρτω

και θα ρτούμε σαν ροδοπέταλα στο χρυσαφένιο τριαντάφυλλο της νύχτας

σαν φλόγες στο πύρινο άρμα του Φαέθοντα

και σαν αχτίδες στα φτερά της λευτεριάς».

Ο Λεωνίδας Εμπειρίκος, γιος του ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου, ασχολήθηκε με ένα θέμα που «υπήρξε μέχρι πρόσφατα της ελληνικής αριστεράς εν τω συνόλω και εν μέρει του ελληνικού υπερρεαλισμού και κυρίως του πατέρα μου Α. Εμπειρίκου» και αναφέρθηκε στην προϊστορία της «Υψικαμίνου», που εκδόθηκε την άνοιξη του 1935. Μάλιστα, απήγγειλε και ένα απόσπασμα από το ποίημα του Α. Εμπειρίκου «Το θέαμα του Μπογιατίου ως κινούμενου τοπίου», που περιέχεται στο βιβλίο «1934. Προϊστορία ή καταγωγή», που εκδόθηκε το 2014 σε επιμέλεια του Λ. Εμπειρίκου.

Δημοσιεύουμε απόσπασμα:

«Αγαπημένη μας μητέρα ΕΣΣΔ

Σήμερα το 1/6 της Γης και αύριο και τα 6

Σήμερα ΕΣΣΔ και αύριο ΠΕΣΣΔ με το Π = Παγκόσμιος.

Αγαπημένη μας μητέρα ΕΣΣΔ,

Δέξου τους στίχους μου που σου προσφέρω με την ίδια

ευλάβεια, που ακουμπάμε τα λουλούδια μας

στον τάφο του πατέρα μας Λένιν.

Αγαπημένη μας μητέρα ΕΣΣΔ,

δέξου την σύψυχή μου ανάταση μέσ' απ' τα βάθη

της σημερινής μας δυστυχίας και τα πλοκάμια

της κεφαλαιοκρατίας

Προς την αιώνια δόξα σου

Και κάμε

Μητέρα μας αγαπημένη ΕΣΣΔ,

Κάμε να έρθει γρήγορα και το δικό μας μέγα βράδυ που θάναι

και δικό σου.

Και ρύσαι ημάς από τους πονηρούς αστούς.

Αμήν».