Η πυρκαγιά που ξέσπασε στην αποθήκη ανακυκλώσιμων υλικών της εταιρείας «Global MFG» στη Μεταμόρφωση, ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, ανέδειξε για άλλη μια φορά τις επικίνδυνες συνθήκες μέσα στις οποίες ζουν και εργάζονται σήμερα οι κάτοικοι της Αττικής αλλά και άλλων περιοχών.

Τοξικές «βόμβες» μέσα στον αστικό ιστό, ανυπαρξία ουσιαστικής πρόληψης, ετοιμότητας αντιμετώπισης, ενημέρωσης και εκπαίδευσης των κατοίκων, ανυπαρξία κρατικού ελέγχου, κίνδυνος ενός μεγάλου βιομηχανικού ατυχήματος - ντόμινο. Αυτές οι ελλείψεις, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η χώρα μας αποτελεί παγκοσμίως την 6η πιο σεισμογόνο χώρα, υπογραμμίζουν τους κινδύνους για το λαό και την ανάγκη αντεπίθεσης για την προστασία της δημόσιας υγείας - ασφάλειας και του περιβάλλοντος.

Οι προσπάθειες των αστικών επιτελείων να υποβαθμίσουν το πραγματικό μέγεθος της επικινδυνότητας της πρόσφατης πυρκαγιάς στη Μεταμόρφωση δεν μπορούν να κρύψουν τη σοβαρότητα των κινδύνων για την υγεία και ασφάλεια των κατοίκων όχι μόνο του λεκανοπεδίου Αττικής, αλλά και άλλων περιοχών.

Το μήνυμα από το 112 της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας αναφερόταν απλά σε «επικίνδυνους καπνούς» και ότι η εισπνοή «μπορεί να είναι επικίνδυνη»! Τα μέχρι σήμερα στοιχεία που περιλαμβάνονται στις σχετικές ανακοινώσεις της Περιφέρειας Αττικής και του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, περιορίζονται μόνο σε αποτελέσματα μετρήσεων (σε ορισμένα σημεία) για μικροσωματίδια και μαύρο άνθρακα. Η επικινδυνότητα έκθεσης σε αυτούς τους παράγοντες είναι σημαντική και γνωστή, ωστόσο το πρόβλημα είναι σοβαρότερο και ευρύτερο.

Είναι γνωστό ότι όταν καίγονται πλαστικά και άλλα υλικά, όπως αυτά που περιέχονταν στις εγκαταστάσεις της εταιρείας όπου ξέσπασε η πυρκαγιά, δημιουργούνται - ανάλογα με τις συνθήκες και λόγω των υψηλών θερμοκρασιών - πολύ επικίνδυνες ουσίες, που μπορεί να προκαλέσουν άμεσα και μακροπρόθεσμα σοβαρά προβλήματα υγείας στον ανθρώπινο οργανισμό. Μεταξύ αυτών, επισημαίνουμε τους κινδύνους από την έκλυση ουσιών όπως διοξίνες (polychlorinated dibenzo-p-dioxins, PCDDs), φουράνια (polychlorinated dibenzo-furans, PCDFs), πολυχλωριωμένα διφαινύλια (polychlorinated biphenyls, PCBs).

Πρόκειται για ομάδες ομοειδών ενώσεων, πολλές εκ των οποίων είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι είναι ιδιαίτερα τοξικές και καρκινογόνες για τον ανθρώπινο οργανισμό. Προκαλούν διαταραχές στο ανοσοποιητικό, στο νευρικό και στο ενδοκρινικό σύστημα, καθώς και στις αναπαραγωγικές λειτουργίες, ενώ ιδιαίτερα ευαίσθητα είναι τα έμβρυα και τα νεογέννητα.

Αποτελούν ενώσεις που χαρακτηρίζονται «ανθεκτικές», δεν διασπώνται εύκολα και κατά συνέπεια βιοσυσσωρεύονται στους ζωντανούς οργανισμούς. Οι ουσίες αυτές «ταξιδεύουν» σε μεγάλες αποστάσεις, μεταφέρονται μέσω των υδάτων και του αέρα και περνούν στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της τροφικής αλυσίδας.

Από πλήθος μελετών έχει αναδειχθεί ότι μια σειρά από δραστηριότητες όπως η καύση απορριμμάτων, αποβλήτων και άλλες βιομηχανικές δραστηριότητες, οι δασικές πυρκαγιές κ.ά., εγκυμονούν κινδύνους έκθεσης των κατοίκων αυτών των περιοχών σε τέτοιου είδους ουσίες. Μεγάλος είναι ο κίνδυνος στην περίπτωση ανεξέλεγκτης έκλυσης τέτοιου είδους ουσιών σε περίπτωση ατυχημάτων. Η αθροιστική έκθεση σε αυτές τις ουσίες (μέσω της τροφής και της απευθείας έκθεσης), ακόμα και σε ελάχιστες ποσότητες, είναι επικίνδυνη για την υγεία.

Υπενθυμίζεται ότι στο ατύχημα στην πόλη Σεβέζο της Ιταλίας το 1976, από το οποίο πήρε το όνομά της η σχετική ευρωπαϊκή Οδηγία για τα βιομηχανικά ατυχήματα μεγάλης έκτασης (ΒΑΜΕ), εκλύθηκαν μεγάλες ποσότητες της πιο τοξικής ένωσης από την ομάδα των διοξινών (2, 3, 7, 8 - TCDD).

Την επικινδυνότητα για την υγεία των κατοίκων από διοξίνες και φουράνια μετά την πυρκαγιά στη Μεταμόρφωση επεσήμαναν ήδη επιστήμονες, όπως ο ακαδημαϊκός Φυσικής της Ατμόσφαιρας Χρ. Ζερεφός.

Υπενθυμίζεται επίσης ότι σε σχετική έκθεση του ΕΚΕΦΕ «Δημοκριτος»¹ για τη φωτιά στο Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών στον Ασπρόπυργο, το 2015, αναφερόταν: «Από τα αποτελέσματα των μετρήσεων φαίνεται ότι τα επίπεδα των διοξινών και αιωρουμένων σωματιδίων που μετρήθηκαν την 9η Ιουνίου 2015 σε δείγματα αέρα στην περιοχή του Ασπρόπυργου, σε απόσταση 100 μέτρων από την πυρκαγιά στη θέση Πεύκο Μαυράκη την 6-6-2015, ήταν ιδιαίτερα υψηλά... Από προηγούμενες μελέτες του ΕΦΑΜΑΔ σε παρόμοιες περιπτώσεις είναι γνωστό ότι υπάρχει σοβαρή επιβάρυνση σε απόσταση έως και 5 χλμ. από την εστία της πυρκαγιάς, με την επιβάρυνση να μειώνεται αυξανομένης της απόστασης και λαμβάνοντας υπόψη την κατεύθυνση του αέρα κατά την διάρκεια της πυρκαγιάς».

Με τα δεδομένα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή, δεν μπορεί να εκτιμηθεί το μέγεθος της επικινδυνότητας για τους κατοίκους.

Σε τι ποσότητες επικίνδυνων ουσιών εκτέθηκαν οι κάτοικοι της Αττικής και άλλων περιοχών στις οποίες μεταφέρθηκε το τοξικό νέφος από την πυρκαγιά στη Μεταμόρφωση; Πόσο εκτέθηκαν οι κάτοικοι που ακολούθησαν τις οδηγίες και κλείστηκαν στα σπίτια τους; Πόσο εκτέθηκαν οι οδηγοί που βρίσκονταν στο δρόμο και αναγκάστηκαν να αλλάξουν πορεία, χωρίς ωστόσο να μπορεί να εξασφαλιστεί ότι θα αποφύγουν την έκθεση στο τοξικό νέφος; Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στις περιοχές όπου μπορεί να ταξίδεψε το νέφος σε σχέση με τη διασφάλιση αποφυγής έκθεσης του πληθυσμού μέσω της τροφικής αλυσίδας;

Η κυβέρνηση οφείλει να απαντήσει αν συνολικά στην περιοχή της Αττικής αλλά και πανελλαδικά υπάρχουν δεδομένα συστηματικών μετρήσεων τοξικών και καρκινογόνων ουσιών (διοξίνες, βενζόλιο κ.ά.). Οι σταθμοί μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης - όπου υπάρχουν - μετρούν συγκεντρώσεις όζοντος, διοξειδίου του αζώτου, διοξειδίου του θείου, μονοξειδίου του άνθρακα, μικροσωματιδίων. Για άλλες επικίνδυνες ουσίες δεν υπάρχει συστηματική καταγραφή.

Γνωρίζουμε από πλήθος επιστημονικών μελετών και αναφορών ότι η συνεργική έκθεση σε επικίνδυνους παράγοντες, που δεν περιορίζονται στους χημικούς, αποτελεί κίνδυνο καρκινογένεσης. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία στην ΕΕ, αυξήθηκαν τα περιστατικά καρκίνου το 2020², με 2,7 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις (εξαιρείται ο καρκίνος του δέρματος που δεν σχετίζεται με μελάνωμα) και 1,3 εκατομμύρια θανάτους. Μεταξύ των παραγόντων στους οποίους εστιάζουν οι σχετικές μελέτες είναι η έκθεση σε επικίνδυνους παράγοντες στην εργασία (επαγγελματική έκθεση) και στο χώρο κατοικίας (π.χ. από ατμοσφαιρική ρύπανση, τροφική αλυσίδα)³.

Στη χώρα μας, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία και επιδημιολογικές μελέτες που να συσχετίζουν την έκθεση σε βλαπτικούς παράγοντες από το σύνολο των δραστηριοτήτων (π.χ. επαγγελματική έκθεση, ατμοσφαιρική ρύπανση από διάφορες πηγές, τροφική αλυσίδα). Είναι χαρακτηριστικό ότι στη χώρα μας δεν καταγράφονται οι επαγγελματικές ασθένειες.

Ερωτήματα αναδεικνύονται και σε σχέση με τα μέτρα πυρασφάλειας με αφορμή το ατύχημα. Αναμένεται το πόρισμα της Πυροσβεστικής για τις αιτίες του συγκεκριμένου συμβάντος στη Μεταμόρφωση, ωστόσο προκύπτει το ερώτημα: Τι μέτρα προβλέπονται για την πρόληψη πυρκαγιάς σε μια τέτοια εγκατάσταση (π.χ. πρόληψη πηγών ανάφλεξης, κατάλληλη αποθήκευση, ύπαρξη και συντήρηση εγκαταστάσεων πυρόσβεσης, ομάδα πυρασφάλειας κ.λπ.) και πώς είχε ελεγχθεί η εφαρμογή τους; Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι το νομοθετικό πλαίσιο για αποθήκες σε συγκεκριμένες εγκαταστάσεις προβλέπει αυτόματο σύστημα πυρόσβεσης. Στη συγκεκριμένη εγκατάσταση προβλεπόταν αυτόματο σύστημα πυρόσβεσης; Αν υπήρχε, λειτούργησε;

Στην αναφορά του στην πυρκαγιά στη Μεταμόρφωση, ο πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, Ευ. Φιλόπουλος, μεταξύ άλλων αναφέρει: «Η ζημιά είναι μεγάλη και έγινε (...) Τέτοιου είδους εργοστάσια ή αποθήκες με ελαστικά, πλαστικά δεν θα πρέπει να λειτουργούν κοντά σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, αλλά εκεί που οι ατμοσφαιρικές συνθήκες επιτρέπουν σε τυχόν πυρκαγιά ο καπνός να κατευθύνεται σε περιοχές ακατοίκητες ή όπου η εκκένωση του πληθυσμού είναι εύκολη και δυνατή και δεν υπάρχουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις».

Η πυρκαγιά στο εργοστάσιο ανακυκλώσιμων υλικών έρχεται να προστεθεί σε άλλα συμβάντα πυρκαγιών σε χώρους αποθήκευσης ανακυκλώσιμων υλικών (αρκετές τον τελευταίο χρόνο), σε συμβάντα πυρκαγιών σε ανεξέλεγκτες χωματερές, αλλά και σε πλήθος ατυχημάτων που έχουν δημιουργήσει ρύπανση στο περιβάλλον και είχαν επιπτώσεις στους κατοίκους.

Την ίδια στιγμή, μια σειρά από βιομηχανικές και άλλες δραστηριότητες λειτουργούν εντός κατοικημένων περιοχών, σε απόσταση αναπνοής, και επιβαρύνουν την υγεία των κατοίκων. Οι περιπτώσεις που έχουν έρθει στην επικαιρότητα το τελευταίο διάστημα μέσα από τις κινητοποιήσεις των κατοίκων (π.χ. ΕΛΠΕ Θεσσαλονίκης, εργοστάσιο καύσης ΑΓΕΤ Βόλου, «καζάνια του θανάτου», «Oil One» στη Δραπετσώνα κ.λπ.) είναι ορισμένα μόνο παραδείγματα.

Ας αναρωτηθούμε: Τι γνωρίζουμε πραγματικά για τις επιπτώσεις στην υγεία μας από την περιβαλλοντική ρύπανση; Πόσοι χώροι μέσα στον αστικό ιστό εγκυμονούν κινδύνους για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία και ασφάλεια;

Το συγκεκριμένο ατύχημα στη Μεταμόρφωση φέρνει στο προσκήνιο και τον κίνδυνο ενός ΒΑΜΕ, λαμβάνοντας υπόψη τη λειτουργία πλήθους εγκαταστάσεων με επικίνδυνες ουσίες (διυλιστήρια, χημικές βιομηχανίες, εγκαταστάσεις υγρών καυσίμων, εγκαταστάσεις υγραερίων, εγκαταστάσεις φυσικού αερίου) και τη μεταφορά επικίνδυνων φορτίων σε αστικές περιοχές.

Ιδιαίτερα χρειάζεται να επισημάνουμε την επικινδυνότητα από ένα ΒΑΜΕ που μπορεί να προκληθεί από μια φυσική καταστροφή (σεισμός, πλημμύρα, δασική πυρκαγιά, ακραίο καιρικό φαινόμενο). Είναι γνωστά τα ατυχήματα αυτού του είδους που χαρακτηρίζονται με τον όρο NATECH (Natural Hazards Triggering Technological Accidents), δηλαδή τεχνολογικά ατυχήματα που προκαλούνται από φυσικές καταστροφές.

Δύο χαρακτηριστικά NATECH ατυχήματα ήταν οι φωτιές και εκρήξεις σε διυλιστήριο στην πόλη Kocaeli της Τουρκίας στο σεισμό του 1999 και η διαρροή ραδιενέργειας στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας το 2011, μετά το τσουνάμι που ακολούθησε το σεισμό και έπληξε το πυρηνικό εργοστάσιο.

Ενα ΒΑΜΕ εγκυμονεί τον κίνδυνο αλυσιδωτού ατυχήματος (φαινόμενο ντόμινο), δηλαδή την πρόκληση ζημιών σε γειτονικές εγκαταστάσεις και την πρόκληση πολλαπλών επιπτώσεων. Για παράδειγμα, το ατύχημα στην εγκατάσταση λιπασμάτων στην Τουλούζη της Γαλλίας το 2001 (έκρηξη νιτρικού αμμωνίου με επιπτώσεις 30 νεκρούς, 2.240 τραυματίες, 5.079 ανθρώπους που χρειάστηκαν ειδική ψυχολογική υποστήριξη, υλικές ζημιές, επιπτώσεις στο περιβάλλον, εκκένωση περιοχής) ανέδειξε τους κινδύνους ατυχημάτων ντόμινο από τη λειτουργία εγκαταστάσεων εντός κατοικημένων περιοχών χωρίς να λαμβάνονται μέτρα ασφαλείας.

Μάλιστα το συγκεκριμένο ατύχημα ήρθε πρόσφατα στην επικαιρότητα με αφορμή την έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού.

Το συγκεκριμένο ατύχημα αναδεικνύει για άλλη μια φορά τις συνέπειες της πολιτικής της σημερινής και όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων με βάση τις κατευθύνσεις της ΕΕ, που οδηγούν σε ανεξέλεγκτη συμβίωση βιομηχανίας και κατοικίας, χωρίς μέτρα πρόληψης. Το ίδιο το νομοθετικό πλαίσιο περιβαλλοντικής αδειοδότησης, χρήσεων γης, όρων λειτουργίας, επιτρέπει σήμερα τη λειτουργία μιας σειράς εγκαταστάσεων μέσα στον αστικό ιστό οι οποίες εγκυμονούν κινδύνους και από τη ρύπανση σε κανονική λειτουργία και από κινδύνους για τη δημόσια υγεία και ασφάλεια σε περίπτωση ατυχήματος.

Ο χωροταξικός σχεδιασμός δεν πραγματοποιείται με κριτήριο την εγγενή πρόληψη των κινδύνων και την προστασία της υγείας του πληθυσμού και του περιβάλλοντος, αλλά με κριτήριο την κερδοφορία των επιχειρηματικών ομίλων. Απουσιάζει ο ουσιαστικός κρατικός έλεγχος για την προστασία του περιβάλλοντος, τα ΒΑΜΕ και την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων.

Το ίδιο το νομοθετικό πλαίσιο είναι σκόπιμα ανεπαρκές. Είτε έχει κενά σε προβλέψεις, είτε δεν έχουν θεσμοθετηθεί αποδεκτές μεθοδολογίες για την ουσιαστική εφαρμογή του (π.χ. για την ολοκληρωμένη εκτίμηση της επικινδυνότητας συνολικά σε μια περιοχή, που να λαμβάνει υπόψη το σύνολο των κινδύνων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους).

Το νομοθετικό πλαίσιο διαχωρίζει τις εγκαταστάσεις με βάση τη δραστηριότητα και το μέγεθός τους σε κατηγορίες όχλησης ως προς τις επιπτώσεις στο περιβάλλον (και επικινδυνότητας, όταν αναφερόμαστε στη νομοθεσία για την υγεία και ασφάλεια της εργασίας), χωρίς στην ουσία να γίνεται μια ολοκληρωμένη εκτίμηση που να περιλαμβάνει το σύνολο των κινδύνων και την αλληλεπίδρασή τους.

Η επικινδυνότητα μιας εγκατάστασης όμως εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, που σχετίζονται με το βαθμό τήρησης των προδιαγραφών ασφάλειας, το σημείο στο οποίο βρίσκεται η εγκατάσταση (π.χ. αν γειτνιάζει με άλλες επικίνδυνες εγκαταστάσεις ή/και με κατοικημένες περιοχές, κ.ά.).

Σειρά νομοθετικών προβλέψεων, και μάλιστα πρόσφατων, έχουν μειώσει ακόμη περισσότερο τους αναγκαίους ελέγχους για να δοθεί μια άδεια λειτουργίας, στο όνομα της αντιμετώπισης της γραφειοκρατίας και της «βιώσιμης ανάπτυξης». Αναμένουμε να δούμε συγκεκριμένα πώς είχε δοθεί η άδεια στη συγκεκριμένη επιχείρηση στη Μεταμόρφωση, γνωρίζουμε όμως ότι με βάση το ισχύον θεσμικό πλαίσιο σε πολλές περιπτώσεις η διαδικασία είναι τυπική (κατάθεση υπεύθυνης δήλωσης από τον ιδιοκτήτη, η οποία μπορεί και να μην ελεγχθεί, εκτός αν γίνει καταγγελία).

Η διαρκής υποστελέχωση των σχετικών κρατικών υπηρεσιών (π.χ. Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας, Πυροσβεστικό Σώμα, υπηρεσίες πολιτικής προστασίας κ.λπ.) αποτελεί κρίκο στην αλυσίδα των αντιλαϊκών πολιτικών που εφαρμόζονται από όλες τις αστικές κυβερνήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2018⁴ στο Τμήμα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος (με αρμοδιότητα τη διενέργεια επιθεωρήσεων για τον έλεγχο τήρησης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας) του Σώματος Επιθεώρησης Νότιας Ελλάδας υπηρετούσαν μόνο 9 επιθεωρητές!

Αντίστοιχη είναι εξάλλου η κατάσταση και σε ό,τι αφορά τον έλεγχο της εργοδοτικής ευθύνης για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Το 2019 υπηρετούσαν σε ολόκληρη την Ελλάδα μόνο 220 επιθεωρητές Υγείας και Ασφάλειας στις μάχιμες υπηρεσίες της πρώτης γραμμής (λιγότεροι από 50 στην Αττική). Για να ελεγχθούν έστω και μία φορά όλες οι επιχειρήσεις, θα απαιτούνταν αρκετές δεκαετίες!⁵

Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και την Περιφέρεια Αττικής, καθοδηγήθηκε τάχα ο πληθυσμός για να προστατευτεί για την πυρκαγιά στη Μεταμόρφωση!

Το μήνυμα στο κινητό (που εστάλη μετά τις 2 το μεσημέρι το Σάββατο 15 Αυγούστου!) προέτρεπε τους κατοίκους να κλείσουν καλά τις πόρτες και να αποφύγουν τις μετακινήσεις... Το πρωί της ίδιας μέρας είχαν αναρτηθεί οδηγίες που μεταξύ άλλων προέτρεπαν τους αναγνώστες (όσους δηλαδή θα είχαν ενημερωθεί και θα είχαν εκείνη την ώρα πρόσβαση στο διαδίκτυο και θα έμπαιναν να διαβάσουν τις οδηγίες...) «να αποφύγουν την έκθεση στη ροή του καπνού».

Δεν χρειάζεται ιδιαίτερο σχολιασμό για να αναδείξει κανείς ότι πρόκειται για ανεπαρκή μέτρα προστασίας και ενημέρωσης του πληθυσμού την ώρα της εξέλιξης της πυρκαγιάς. Ενα μέρος του πληθυσμού δεν ενημερώθηκε καν έγκαιρα, ή δεν είχε δυνατότητα να κλειστεί στο σπίτι και εκτέθηκε στον τοξικό καπνό.

Η προστασία που τελικά παρείχε το σπίτι σε όσους κατάφεραν να κλειστούν είναι αναμφίβολη. Αυτοί που έπρεπε να αποφύγουν τη ροή του καπνού, πώς ακριβώς θα το έκαναν; Αυτοί που βρίσκονταν σε αυτοκίνητο και ενώ είχε διακοπεί η κυκλοφορία στην Εθνική οδό και άλλες κεντρικές οδούς, από πού θα μπορούσαν να απομακρυνθούν από το νέφος (ακόμα κι αν υπήρχε καθοδήγησή τους σε πραγματικό χρόνο για αυτό);

Το συγκεκριμένο συμβάν και τόσες άλλες καταστροφές με τραγικές συνέπειες (Μάτι, Μάνδρα, Εύβοια κ.λπ.) αναδεικνύουν για άλλη μια φορά τη γύμνια του κρατικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας και την απουσία ουσιαστικής ετοιμότητας για την προστασία του πληθυσμού από έκτακτες καταστάσεις.

Για την περίπτωση που συμβεί κάποιο ατύχημα ή φυσική καταστροφή σε μια περιοχή, σε διεθνές επίπεδο οι δράσεις προστασίας του πληθυσμού μπορεί να είναι π.χ. η εκκένωση κάποιων περιοχών, η προστασία στα σπίτια υπό προϋποθέσεις ή σε άλλες κατάλληλα διαμορφωμένες υποδομές, η παροχή αντιδότων σε περίπτωση κάποιων χημικών, η χρήση μέσων ατομικής προστασίας κ.ά.

Η επιλογή της μίας ή της άλλης ενέργειας δεν είναι μονοσήμαντη. Για παράδειγμα, η επιλογή της εκκένωσης μιας μεγαλύτερης περιοχής από αυτή όπου πράγματι είναι αναγκαίο, μπορεί ενδεχομένως να δημιουργήσει μεγαλύτερο πρόβλημα στην περιοχή που κινδυνεύει, π.χ. λόγω αύξησης του κυκλοφοριακού φόρτου. Από την άλλη, η προστασία σε σπίτια χωρίς να εξασφαλίζεται ότι δεν θα εισέλθουν ρύποι εντός αυτών, μπορεί να είναι επικίνδυνη για την υγεία του πληθυσμού.

Με βάση το σημερινό νομοθετικό πλαίσιο, προβλέπονται η σύνταξη σχεδίων αντιμετώπισης τεχνολογικών ατυχημάτων μεγάλης έκτασης (ΣΑΤΑΜΕ) και η ενημέρωση του κοινού σε περιοχές όπου λειτουργούν εγκαταστάσεις που υπάγονται στην Οδηγία Σεβέζο.

Προβλέπεται επίσης η δημιουργία σχεδίων (μνημονίων ενεργειών) για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών όπως σεισμοί, πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, και τεχνολογικών ατυχημάτων που σχετίζονται με μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων. Για τεχνολογικά ατυχήματα (εκτός Σεβέζο και μεταφοράς επικίνδυνων εμπορευμάτων) δεν υπάρχουν καν προβλέψεις, πέραν της γενικής αναφοράς στο σχέδιο «Ξενοκράτης».

Ακόμα κι όταν υπάρχουν κάποια σχέδια στα χαρτιά, στην καλύτερη περίπτωση παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις. Οσο για την ενημέρωση και εκπαίδευση του πληθυσμού, αποτελεί το πιο σύντομο ανέκδοτο. Στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να έχουν δοθεί κάποια φυλλάδια σε κάποιες περιοχές στον πληθυσμό, ή να υπάρχουν διαφημίσεις και κάποιες οδηγίες αυτοπροστασίας στο διαδίκτυο. Ουσιαστική ενημέρωση, ουσιαστική εκπαίδευση, ασκήσεις ετοιμότητας του πληθυσμού δεν έχουν γίνει.

Συχνά, λίγες μέρες μετά από κάθε ανάλογο ατύχημα το ενδιαφέρον γι' αυτά τα προβλήματα υποχωρεί, μέχρι να εμφανιστεί το επόμενο.

Η ανάδειξη των ευθυνών της σημερινής κυβέρνησης, όπως και των προηγούμενων, έχει ασφαλώς τη σημασία της, ιδιαίτερα σήμερα που προβάλλεται προπαγανδιστικά η υποτιθέμενη αναβάθμιση των υπηρεσιών πολιτικής προστασίας με αφορμή την αντιμετώπιση του κορονοϊού.

Ομως αυτό δεν αρκεί. Το ζήτημα των επικίνδυνων συνθηκών ζωής της πόλης, η γύμνια των σχετικών υποδομών του κρατικού μηχανισμού, οι απαράδεκτες ελλείψεις στη νομοθεσία, στην εκπαίδευση και την ενημέρωση των κατοίκων, μπορούν και πρέπει να έρθουν στο προσκήνιο μέσα από τις αγωνιστικές πρωτοβουλίες του εργατικού - λαϊκού κινήματος.

Μέσα από τις καθημερινές μάχες για να παρθούν μέτρα πρόληψης της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων και των κατοίκων, για να προστατευτεί το περιβάλλον, μπορούμε να αναδείξουμε τον πραγματικό ένοχο, από την πυρκαγιά στη Μεταμόρφωση μέχρι τις συνέπειες από τις πλημμύρες στην Εύβοια και τη Θάσο.

Απέναντι στις φτηνές δικαιολογίες για την «άτυχη στιγμή» και τα «ακραία καιρικά φαινόμενα», μπορούμε σήμερα να φωτίσουμε τεκμηριωμένα ότι η κυβερνητική πολιτική θυσιάζει διαχρονικά τη λαϊκή ευημερία στο βωμό του καπιταλιστικού κέρδους, τόσο με τα κενά στο υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο όσο και με την ακύρωση στην πράξη των όποιων προβλέψεων.

Μπορούμε να φωτίσουμε την υπεροχή του σοσιαλισμού, του επιστημονικού κεντρικού σχεδιασμού της παραγωγής με γνώμονα τη συνδυασμένη ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών.

Παραπομπές:

1. ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», Εκθεση αξιολόγησης των μετρήσεων συγκεντρώσεων διοξινών (PCDDs), φουρανίων (PCDFs), πολυχλωριωμένων διφαινυλίων (PCBs) και αιωρούμενων σωματιδίων PM-10 και PM-2,5 σε δείγματα ατμοσφαιρικού αέρα στην περιοχή πέριξ του καιόμενου ΚΔΑΥ στη θέση Πεύκο Μαυράκη στον Ασπρόπυργο, ΕΦΑΜΑΔ 15/28, 16/06/2015.

2. ECIS - European Cancer Information System, Measuring cancer burden and its time trends across Europe, 22/07/2020

3. Bλ. ενδεικτικά F. Madia et al. (2019), Environment International, 128, 417-429.

4. Ειδική Γραμματεία Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών ΥΠΕΝ, Συνοπτική έκθεση έργου κατά το έτος 2018, Απρίλιος 2019

5. Συνέντευξη Β. Οψιμου, «Ριζοσπάστης», 3-4/8/2019.