Στην παρατήρηση της κυβέρνησης ότι είναι μικρό ακόμα σήμερα στα ιδρύματα το μέρος της έρευνας που εμπορευματοποιείται, τα ιδρύματα έχουν ήδη σπεύσει να ανταποκριθούν και είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθήνας (ΕΚΠΑ), που ίδρυσε φέτος το Κέντρο Ερευνας Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας με την επωνυμία «Αρχιμήδης».

Ο «Αρχιμήδης», ως προς τη δομή του, διακλαδώνεται σε δυο γραφεία, αυτό της Μεταφοράς Τεχνολογίας και το Γραφείο Επιχειρηματικού Επιταχυντή.

Στους σκοπούς του Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας είναι «να υποστηρίξει τη διασύνδεση της Ερευνας με κλάδους της Βιομηχανίας και του Επιχειρείν (...) να αποτελέσει τον συνδετικό κρίκο μεταξύ των ερευνητών και της βιομηχανίας και να υποβοηθήσει τη σχέση μεταξύ του ερευνητή και των επιχειρήσεων στα διάφορα στάδια ανάπτυξης και εμπορευματοποίησης της διανοητικής ιδιοκτησίας του πανεπιστημίου». Ενώ ξεκαθαρίζεται ότι η πολιτική προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας του ΕΚΠΑ έχει στόχο «να εξασφαλίσει ότι τα ερευνητικά αποτελέσματα του ΕΚΠΑ θα καθίστανται εύκολα διαθέσιμα και εμπορικά εκμεταλλεύσιμα»!

Μάλιστα, η ορολογία που χρησιμοποιείται για την επιθετική αυτή προσπάθεια εμπορευματοποίησης της έρευνας είναι ταυτόσημη με αυτή της ΕΕ, για την «προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας» (ΔΙ). Διαβάζουμε εκεί χαρακτηριστικά: «Εάν προστατεύετε την εφεύρεσή σας, όπως ένα νέο προϊόν (...) Μπορείτε να κερδίσετε χρήματα όχι μόνο μέσω της άμεσης χρήσης δικαιώματος ΔΙ, αλλά και έμμεσα μέσω των συμβάσεων αδειοδότησης. Αυτό συμβαίνει όταν χορηγείτε σε άλλη επιχείρηση την άδεια να χρησιμοποιεί το προστατευόμενο ως προς τα δικαιώματα ΔΙ αντικείμενό σας για ορισμένο χρονικό διάστημα. (...) Η κατοχή διπλώματος ευρεσιτεχνίας ή εμπορικού σήματος μπορεί να αυξήσει την αγοραία αξία σας και να διευκολύνει την επιχείρησή σας στην αναζήτηση επενδυτών ή χρηματοδοτικών ευκαιριών».

Στο πλαίσιο αυτό, οι δράσεις του Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας αφορούν: Την υποστήριξη διαδικασίας κατοχύρωσης και χρηματοδότησης της προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας με εμπορική προοπτική, την αναζήτηση αποδεκτών της έρευνας και την υποστήριξη στη διαπραγμάτευση του τιμήματος για την παραχώρηση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας του πανεπιστημίου, την αναζήτηση χρηματοδότησης ερευνητικών έργων από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς και τη βιομηχανία, την προβολή των ερευνητικών αποτελεσμάτων προς εμπορική αξιοποίηση μέσω μεταφοράς τεχνολογίας, τη στήριξη των ερευνητών στις διαδικασίες έκδοσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και στη διαπραγμάτευση με τρίτα μέρη για θέματα παραχώρησης αδειών εκμετάλλευσης.

Με άλλα λόγια, το Γραφείο συμβάλλει σε όλα τα στάδια για την εμπορευματοποίηση της έρευνας μέχρι την τελική διαπραγμάτευση για την τιμή πώλησης του ερευνητικού αποτελέσματος, το οποίο προφανώς, για να χωρέσει στην παραπάνω λογική, θα πρέπει να είναι ένα προϊόν που να μπορεί να διοχετευθεί στην αγορά και να αποφέρει κέρδη στον επιχειρηματία που θα το επιλέξει. Γίνεται κατανοητό ότι όλη αυτή η συζήτηση αφορά την εφαρμοσμένη και όχι τη βασική έρευνα που οδηγεί στην ανακάλυψη νέας γνώσης.

Ο έτερος βραχίονας του «Αρχιμήδη», ο Επιχειρηματικός Επιταχυντής επικεντρώνεται στο να μεταλαμπαδεύσει σε πανεπιστημιακούς και φοιτητές το δήθεν «σύγχρονο» πνεύμα, που θέλει τον ερευνητή να γίνεται ο ίδιος μάνατζερ του εαυτού του και της έρευνάς του και να την πουλάει ιδρύοντας start-up, τεχνοβλαστούς ή άλλες τέτοιου τύπου επιχειρήσεις. Γι' αυτό και διοργανώνει δράσεις προώθησης της επιχειρηματικότητας, σεμινάρια από «καθηγητές του ΕΚΠΑ και εξειδικευμένα στελέχη της αγοράς» και λειτουργεί σαν μια «θερμοκοιτίδα επιχειρήσεων», προσφέροντας εγκαταστάσεις κ.λπ.

Το γενικότερο πρόβλημα όμως σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι με όλο αυτό το δίκτυο επιχειρείται αφενός ο εντονότερος προσανατολισμός της έρευνας του ΕΚΠΑ σε περιεχόμενο και τομείς που αποφέρουν κέρδος, προτάσσεται η ανάπτυξη της έρευνας με κριτήριο το επιχειρηματικό κέρδος και εμπορευματοποιούνται στην πράξη αποτελέσματά της. Κι αυτό με σκοπό να κερδίζει και το ίδιο το πανεπιστήμιο από αυτήν την εμπορευματοποίηση.

Τα παραπάνω βρίσκονται στον πυρήνα των κατευθύνσεων της κυβέρνησης της ΝΔ για τον προσανατολισμό της έρευνας στα πανεπιστήμια, όπως ήταν και στις κατευθύνσεις του ΣΥΡΙΖΑ, που να θυμίσουμε, π.χ. ότι βασική του κριτική για τα Συμβούλια Ιδρύματος ήταν ότι δεν ανταποκρίθηκαν στην αποστολή τους, δηλαδή τη μεγαλύτερη διασύνδεση των ιδρυμάτων με την αγορά. Ενώ, να θυμίσουμε ακόμη ότι στα νέα ιδρύματα που προέκυψαν από τις συγχωνεύσεις που προώθησε ο ΣΥΡΙΖΑ, προβλέπεται η ίδρυση ερευνητικών κέντρων, για τα οποία όμως δεν προβλέπεται προσωπικό, ενώ οι ερευνητές θα πρέπει να αναζητούν από μόνοι τους χρηματοδότηση για να ξεκινήσουν την έρευνά τους.

Σε αυτές τις κατευθύνσεις προχωράει και το ΕΚΠΑ, όπως και όλα λίγο - πολύ τα ΑΕΙ, με προγράμματα και δομές που αναπτύσσουν, όπου, όπως είναι προφανές και από το δίκτυο «Αρχιμήδης», το κριτήριο του κέρδους είναι το κυρίαρχο. Να θυμίσουμε ότι εδώ και χρόνια το ΕΚΠΑ διαθέτει εκατοντάδες σεμιναριακού τύπου προγράμματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (e-learning) ποικίλης διάρκειας και κόστους, άλλα 3 - 4 μηνών με δίδακτρα 700 και 900 ευρώ κι άλλα 6 και 8 μηνών με δίδακτρα 1.100 και 1.300 ευρώ...

Πρόσφατη είναι π.χ. η εκδήλωση που διοργανώθηκε στο ΕΚΠΑ για την προβολή του έργου της εταιρείας αξιοποίησης της περιουσίας του πανεπιστημίου. Εκεί η δικηγόρος του ιδρύματος αναφέρθηκε στο νομοθετικό πλαίσιο των εταιρειών αυτών από την ίδρυσή τους τη δεκαετία του '80 ακόμη, σημειώνοντας ότι «λειτουργούν ως ανώνυμες εταιρείες και τα έσοδά τους προέρχονται από τις εμπορικές τους κατά κύριο λόγο δραστηριότητες» και ανέφερε ότι η ένταξη των εταιρειών αξιοποίησης στον δημόσιο τομέα είναι αντίθετη με το σκοπό και το νομοθετικό πλαίσιο ίδρυσής τους. Γι' αυτό, εξάλλου, στην ίδια εκδήλωση (όταν είναι γνωστό μάλιστα το μεγάλο πρόβλημα έλλειψης φοιτητικής στέγης στην Αττικής και το ΕΚΠΑ έχει στην κατοχή του πολλά ακίνητα) ανάμεσα στις ενδεικτικές δράσεις της εταιρείας που αναφέρθηκαν ήταν οι: Εναντι αμοιβής διαχείριση και αξιοποίηση της περιουσίας του ΕΚΠΑ και των Κληροδοτημάτων του. Αύξηση της κεφαλαιακής αξίας και των εισοδηματικών αποδόσεων της περιουσίας αυτής. Επιδίωξη δωρεών, κληρονομιών, κληροδοσιών και άλλων χαριστικών παροχών από οποιαδήποτε πηγή. Επιδίωξη χρηματοδοτήσεων από οποιαδήποτε πηγή. Εκμετάλλευση αποτελεσμάτων, παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών της εκπαιδευτικής και ερευνητικής δραστηριότητας...