Οπως αποκαλύπτεται καθημερινά, οι επιπτώσεις στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία από την επιδημία του νέου κορονοϊού θα φορτωθούν στους εργαζόμενους και τους λαούς. Παράλληλα, η συγκυρία με την εξάπλωση του κορονοϊού αξιοποιείται από τις κυβερνήσεις για να «δοκιμαστούν» και πιθανόν να εδραιωθούν αντεργατικά μέτρα που από καιρό εξετάζονται ενόψει των τεχνολογικών αλλαγών στην παραγωγή (ψηφιοποίηση, τεχνητή νοημοσύνη, αυτοματοποίηση, ηλεκτροκίνηση κ.ά.).

Ενα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Γερμανία. Η κυβέρνηση του «μεγάλου συνασπισμού» (Χριστιανοδημοκράτες/ Χριστιανοκοινωνιστές - CDU/CSU και Σοσιαλδημοκράτες - SPD) ανακοίνωσε τη Δευτέρα, από τη μια, μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων και επιπλέον κρατική χρηματοδότηση των επενδύσεων και, από την άλλη, εκ περιτροπής εργασία για τους εργαζόμενους.

Με έμφαση στα μέτρα προστασίας των επιχειρήσεων και εξαιτίας των οικονομικών επιπτώσεων της παγκόσμιας επιδημίας του κορονοϊού, έγινε φανερό ότι τη «νύφη» θα πληρώσουν οι εργαζόμενοι και στη Γερμανία. Συγκεκριμένα, το «πακέτο βοήθειας» των γερμανικών επιχειρήσεων περιλαμβάνει: Ρυθμίσεις για την εκ περιτροπής εργασία, στήριξη της ρευστότητας των επιχειρήσεων μέσω δανειοδότησης, εγγυήσεις και αναβολές φόρων για τους επηρεαζόμενους κλάδους.

Με την εκ περιτροπής εργασία - ένα μέτρο που είχε εφαρμοστεί κατά κόρον στην καπιταλιστική κρίση του 2008 - η Υπηρεσία Απασχόλησης πληρώνει το 60% του «κομμένου καθαρού μισθού», ενώ η επιχείρηση μειώνει τις ώρες και τις μέρες των υπαλλήλων ή τους θέτει σε προσωρινή αργία.

Αυτήν τη φορά, η γερμανική κυβέρνηση είναι ακόμη πιο γενναιόδωρη προς τους εργοδότες, διευκολύνοντας τις διαδικασίες και γενικεύοντας το δικαίωμά τους να μειώσουν τις ώρες και τις μέρες εργασίας των εργαζομένων τους ή να τους θέσουν σε προσωρινή αργία. Ανάμεσα σε άλλα, αποφάσισε προχτές οι εργοδοτικές ασφαλιστικές εισφορές για τις χαμένες ώρες εργασίας να επιστρέφονται στους εργοδότες στο σύνολό τους και όχι μόνο κατά 50% όπως είχε αποφασιστεί τον Γενάρη. Επίσης, δικαίωμα στην εκ περιτροπής εργασία θα έχουν οι επιχειρήσεις που το 10% των υπαλλήλων τους επηρεάζεται από τη μείωση της παραγωγής τους, αντί για το 1/3 που ίσχυε πριν.

Η Υπηρεσία Απασχόλησης αναμένεται να διαθέσει από το απόθεμά της 25 δισ. ευρώ, χρήματα των εργαζομένων πρωτίστως, μέσω των εισφορών τους. Εξάλλου, η γερμανική κυβέρνηση δεν ανακοίνωσε κάποιο πρόσθετο κονδύλι από τα τεράστια πλεονάσματα του προϋπολογισμού. «Ο μεγάλος συνασπισμός πήρε μια "ανέξοδη" απόφαση που "δεν κοστίζει τίποτα". Στην πραγματικότητα, ωστόσο, πληρώνουν υψηλό τίμημα οι ασφαλιστικές εισφορές», σημειώνει ο Στέφαν Ζελ, καθηγητής Οικονομικών και Κοινωνικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Κόμπλεντζ, καθώς τα χρήματα για την εκ περιτροπής εργασία προέρχονται από το Ταμείο Ασφάλισης Ανεργίας. Κάτι που ενδέχεται να επηρεάσει μελλοντικά και τις όποιες παροχές για τους ανέργους.

Πάντως, το θέμα της εκ περιτροπής εργασίας στη Γερμανία έχει τεθεί εδώ και αρκετούς μήνες - πολύ πριν από την εμφάνιση του κορονοϊού στην Κίνα - εξαιτίας των «διαρθρωτικών αλλαγών» στην παραγωγή με τις νέες τεχνολογίες (π.χ. στην αυτοκινητοβιομηχανία λόγω ηλεκτροκίνησης) και λόγω της οικονομικής επιβράδυνσης που παρουσιάζει από το 2019 η γερμανική οικονομία.

Ο Σοσιαλδημοκράτης (SPD) υπουργός Εργασίας, Χουμπέρτους Χάιλ, έχει ήδη εκπονήσει νομοσχέδιο για την «Εργασία του "Αύριο"», το οποίο - μεταξύ άλλων - προβλέπει μεγαλύτερη διάρκεια εφαρμογής της εκ περιτροπής εργασίας στους 24 μήνες και ευκολότερη ένταξη των επιχειρήσεων, όπως επίσης και επιδοτήσεις εταιρειών για μετεκπαίδευση των εργαζομένων τους.

Ηδη στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, ένας ιδιαίτερα μεγάλος αριθμός εργαζομένων υποαπασχολείται. Σύμφωνα με έρευνα του οικονομικού ινστιτούτου Ifo, το 14% των αυτοκινητοβιομηχανιών επέβαλε πρόσφατα την εκ περιτροπής εργασία και «τους επόμενους τρεις μήνες, το 19% των εταιρειών του κλάδου αναμένουν να την εφαρμόσουν, σε σύγκριση με 15% στην υπόλοιπη βιομηχανία».

Τον Γενάρη ο συνολικός αριθμός των εργαζομένων σε εκ περιτροπής εργασία στη Γερμανία σκαρφάλωσε στους 113.000 (εκτιμήσεις των εμπειρογνωμόνων της Υπηρεσίας Απασχόλησης), δηλαδή στο υψηλότερο επίπεδο από το έτος ευρωπαϊκής κρίσης του 2011, από 90.000 τους τελευταίους μήνες του 2019.

«Η βιομηχανία μετάλλου και ηλεκτρονικής βρίσκεται σε κρίση», γράφει ο γερμανικός Τύπος, σύμφωνα με στοιχεία των επιχειρήσεων, όπου περίπου 4.700 εταιρείες εντάχθηκαν στο πρόγραμμα εκ περιτροπής εργασίας τον Γενάρη, ενώ τον Φλεβάρη εκτιμάται ότι θα ανέλθουν στις 5.600.

Οπως επισημαίνεται, οι λόγοι δεν είναι μόνο οικονομικοί, εξαιτίας της επιδημίας του κορονοϊού, «οι βαθιές αλλαγές, όπως η ψηφιοποίηση, η αύξηση της αυτοματοποίησης, η ηλεκτροκίνηση προκαλούν επίσης προβλήματα στη βιομηχανία», τα οποία θα φορτωθούν στις πλάτες των εργαζομένων αντί να βελτιώσουν τις συνθήκες δουλειάς και ζωής. Πολλοί ερευνητές της αγοράς εργασίας λένε ότι αυτή είναι μόνο η αρχή: Θα ακολουθήσουν περισσότερες βιομηχανίες. Οι τεχνολογικές αλλαγές, ακόμη κι αν δεν προκαλέσουν μαζική ανεργία, θα κοστίσουν χιλιάδες θέσεις εργασίας.

Σύμφωνα με μια μελέτη του Ινστιτούτου Ερευνών Αγοράς Εργασίας και Επαγγελμάτων (IAB), θα επηρεαστούν όχι μόνο οι χαμηλής ειδίκευσης εργαζόμενοι, αλλά πολλοί εργαζόμενοι κυρίως στη βιομηχανία και τη βιοτεχνία. Γι' αυτούς τους εργαζόμενους ο κίνδυνος να αντικατασταθούν από μηχανή στο προσεχές μέλλον είναι πάνω από 50%. Για όσους κάνουν βοηθητική εργασία, ο κίνδυνος είναι ακόμα μεγαλύτερος, στο 70%.

Η τηλεργασία, μια μορφή ευέλικτης εργασίας του «μέλλοντος», που εκτοξεύει την εντατικοποίηση και το στρες για τους εργαζόμενους, αλλά και την απασχόληση χωρίς ωράριο, ενώ αμφισβητεί μια σειρά από ασφαλιστικές και κοινωνικές παροχές, δοκιμάζεται αυτό το διάστημα και σε χώρες όπου δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη μέχρι σήμερα.

Στην Ιαπωνία, ως μέτρο πρόληψης κατά της εξάπλωσης του νέου κορονοϊού, πολλές εταιρείες ζητούν από τους υπαλλήλους να εργάζονται από το σπίτι «προκαλώντας τομή στις εργασιακές συνήθειες» της χώρας, αναφέρει ο διεθνής Τύπος. Ο κατάλογος των εταιρειών που δοκιμάζουν την τηλεργασία τις τελευταίες βδομάδες όλο και μεγαλώνει: «Toyota Motor», «Softbank Group», «Mitsubishi», «NEC»,«r Sony». Ενδεικτικά, η εταιρεία καλλυντικών «Shiseido» έστειλε 8.000 υπαλλήλους της (περίπου το 30% του εργατικού δυναμικού) σε τηλεργασία.

Αν και ορισμένοι όμιλοι, όπως π.χ. η «Sony», χρησιμοποιούν ήδη την τηλεργασία, γενικά αυτή η ευέλικτη μορφή εργασίας είναι ελάχιστα διαδεδομένη στην Ιαπωνία: Πριν από δυο χρόνια ούτε στο 20% των επιχειρήσεων της χώρας δεν εφαρμοζόταν. Εκείνη την εποχή, η κυβέρνηση ανακοίνωσε μια «μεταρρύθμιση του τρόπου εργασίας» για λιγότερες τακτικές υπερωρίες και περισσότερη ευελιξία, αλλά προχωράει με αργά βήματα.

Αντίστοιχα στην Ισπανία, οι επιχειρήσεις δοκιμάζουν αυτήν την περίοδο τη «δύναμη» της τηλεργασίας, ιδιαίτερα στον τομέα των υπηρεσιών, όταν πρέπει να λάβουν μέτρα για την πρόληψη της εξάπλωσης του κορονοϊού: «EY», «Indra», «Telefonica», «Bankia», «BBVA», «El Corte Ingles» είναι μερικοί μόνο από τους πρώτους ομίλους που προχώρησαν σε αυτό το μέτρο. Η «Vodafone», και άλλοι, έχει κάνει μια «προσομοίωση» τηλεργασίας στέλνοντας όλο το προσωπικό της να εργάζεται από το σπίτι, δοκιμάζοντας αν μπορούν να διατηρήσουν αυτές τις εργασιακές σχέσεις και στο μέλλον.

Αντίστοιχα μέτρα παίρνονται και στην Ιταλία, όπου εξαπλώνεται ο κορονοϊός και από τις 10/3 μέχρι 3/4 όλα τα σχολεία, πανεπιστήμια, νηπιαγωγεία, μουσεία, βιβλιοθήκες θα είναι κλειστά. Η εργασία στις δημόσιες υπηρεσίες είναι με εθελοντική τηλεργασία και οι δημόσιες υπηρεσίες δεν έχουν κλείσει. Η εργασία σε ιδιωτικές εταιρείες είναι με εθελοντική τηλεργασία ή άδεια μετ' αποδοχών ή άδεια άνευ αποδοχών, που ισχύει συνήθως.