Στην... ιστορία των πάλαι ποτέ κρατικών κολοσσών περνάει και η ΔΕΗ μετά το 2001, προκειμένου να ανοίξει διάπλατα ο δρόμος για την εισαγωγή του μεγάλου κεφαλαίου στην αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας και τα κερδοσκοπικά του σχέδια. Στα πλαίσια της υλοποίησης της Οδηγίας 96/92 της 19/12/96 της ΕΕ για "απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας", Οδηγία η οποία κυοφορείτο για πολλά χρόνια και αποτελεί προϊόν της βούλησης των ισχυρών της Ευρώπης, η κυβέρνηση με τη συνδρομή (διά αδράς αμοιβής) διεθνών συμβούλων, έχει ήδη σχεδιάσει τον τρόπο με τον οποίο και στην Ελλάδα θα ευνοηθεί το μεγάλο κεφάλαιο, είτε ως καταναλωτής είτε ως παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας. Τα ίδια τα επίσημα κείμενα της κυβέρνησης (μελέτες ΝΕRΑ και Κούπερς και το νομοσχέδιο για το νέο ιδρυτικό νόμο της ΔΕΗ) αποδεικνύουν ότι "προσαρμογή της ΔΕΗ" στην Οδηγία της ΕΕ, σημαίνει διάλυσή της επιχείρησης όπως την ξέρουμε μέχρι σήμερα.Η... αυριανή "ανταγωνιστική ΔΕΗ", που επικαλούνται προκειμένου να εξωραϊσουν την αντιλαϊκή τους πολιτική, δε θα είναι παρά ένα φάντασμα του σημερινού κολοσσού. Αυτό που επιχειρείται δεν περιορίζεται απλώς στην κατάτμηση της ΔΕΗ και στην ιδιωτικοποίηση του "φιλέτου της", δηλαδή των πλέον κερδοφόρων δραστηριοτήτων της, αλλά και στη μετατροπή της σε "αφελή" συνεταίρο των ιδιωτών, που θα φορτώνεται την υποδομή και τους κινδύνους, αφήνοντάς τους να ασχοληθούν απερίσπαστοι με το μάζεμα των κερδών. Βγαίνουν στο σφυρί όχι μόνο μηχανήματα και εγκαταστάσεις πολλών δισεκατομμυρίων δραχμών, αλλά κυρίως η συσσωρευμένη επί δεκαετίες τεχνογνωσία. Αυτή που στα χέρια της ΔΕΗ αποτελούσε ανεκτίμητο εθνικό κεφάλαιο, στα χέρια του κεφαλαίου θα αποτελεί μία ακόμη πηγή υπερκερδών, εκμετάλλευσης και εκβιασμών. Οι αρνητικές συνέπειες της νέας κατάστασης που διαμορφώνεται στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας δεν περιορίζονται μόνο στους μικρούς και μεσαίους καταναλωτές, αλλά επεκτείνονται και στο προσωπικό της επιχείρησης. Η μείωση του προσωπικού θεωρείται ένα το κρατούμενο, ενώ εργασιακά δικαιώματα, ασφαλιστικές παροχές, κατακτήσεις δεκαετιών καταστρατηγούνται πλήρως στο όνομα των κερδοσκοπικών συμφερόντων. Τα παραπάνω βρίσκονται καθ' οδόν προς θεσμοθέτηση, αφού έχει ήδη ολοκληρωθεί το τελικό σχέδιο νόμου για την "προσαρμογή" της εσωτερικής αγοράς στην "απελευθέρωση" της αγοράς ενέργειας.

Η πολυσυζητημένη προσαρμογή, και το άνοιγμα της ΔΕΗ στον "ανταγωνισμό", γίνεται μέσα από τον κατακερματισμό της επιχείρησης, την παράδοση του φιλέτου στους ιδιώτες, την ενίσχυση του ρόλου του υπουργού Ανάπτυξης και της κυβέρνησης σε δραστηριότητες που μέχρι σήμερα ασκεί η ΔΕΗ, την εκχώρηση της διαχείρισης (συντήρησης, ανάπτυξης, σχεδιασμός, τιμολόγηση) των δικτύων μεταφοράς σε πολυμετοχική ΑΕ. Στη ΔΕΗ θα απομείνουν τελικά μόνο κάποια τμήματα της διανομής και παραγωγής και αυτά μόνο στο βαθμό που χρειάζεται για να υποστηριχτούν οι επενδυτικές δραστηριότητες του μεγάλου κεφαλαίου στην ηλεκτρική ενέργεια. Ακόμη και το προσωπικό της επιχείρησης, με την τεχνογνωσία δεκαετιών που διαθέτει, θα μπορεί ανά πάσα στιγμή να τεθεί στις υπηρεσίες του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς, όργανο το οποιο θα ελέγχεται απο ιδιωτες, όπως χαρακτηριστικά προβλέπεται στην παράγραφο 4 του άρθρου 48 του σχετικού νομοσχεδίου. Πιο συγκεκριμένα, τα βασικά σημεία του νομοσχεδίου και οι αλλαγές που αυτά σηματοδοτούν έχουν ως εξής:

• Το μονοπώλιο της ΔΕΗ στην παραγωγή παύει και το δικαίωμα αυτό αποκτούν και ιδιώτες με τη διαδικασία της χορήγησης αντίστοιχων αδειών. Η ΔΕΗ μπορεί να παραμείνει με τη σημερινή εταιρική της μορφή και τα ίδια αντικείμενα δραστηριοτήτων (Παραγωγή, Μεταφορά, Διανομή), αλλά διατηρώντας αυτονομία για κάθε δραστηριότητα και χωριστές λογιστικές καταστάσεις. Προβλέπεται μάλιστα ότι οι μονάδες της ΔΕΗ θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους σαν να πρόκειται για ξεχωριστές μονάδες, γεγονός που σπρώχνει στο λουκέτο πολλές μονάδες της επιχείρησης, κυρίως όσες έγιναν κάτω από το βάρος του δημοσίου συμφέροντος και από τη φύση τους δεν είναι ανταγωνιστικές, καθώς και υδροηλεκτρικά έργα, λιγνιτικές μονάδες κλπ.
• Βασικό σημείο της νέας δομής της βιομηχανίας ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί η σύσταση ενός διαχειριστή του συστήματος, αποκαλούμενος ως Ενιαίος Διαχειριστής Συστήματος, ο οποίος λειτουργεί ανεξάρτητα από τη ΔΕΗ. Πρόκειται για ένα "πολυμετοχικό" σχήμα, το οποίο αρχικά θα ανήκει στο δημόσιο και στη συνέχεια ένα ποσοστό των μετοχών του, το οποίο στο παρόν νομοσχέδιο δε συγκεκριμενοποιείται, θα περάσει σε ιδιώτες. Στις αρμοδιότητες του ανωτέρου οργάνου, του οποίου τα μέλη (7) θα διορίζονται από την κυβέρνηση, συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων, η διαχείριση του συστήματος, η παροχή πρόσβασης στο σύστημα μεταφοράς στους ανεξάρτητους παραγωγούς και η οργάνωση βραχυπρόθεσμων εμπορικών διακανονισμών σχετικά με την ηλεκτρική ενέργεια. Ουσιαστικά, δηλαδή, θα διαχειρίζεται ολόκληρο τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας.
• Ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς μπορεί να χρησιμοποιεί κατά βούληση το Δίκτυο Μεταφοράς, η κυριότητα του οποίου κατά τα άλλα ανήκει στη ΔΕΗ, η οποία όμως υποχρεούται να το παραχωρήσει έναντι ανταλλάγματος. Κάθε σταθμός της ΔΕΗ θα υποχρεώνεται να πληρώνει κόμιστρο στον διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς, όπως και ο κάθε ιδιώτης ανταγωνιστής της. Κατά τα άλλα της παραχωρούν την κυριότητα.
• Απαιτείται η λήψη από όλους όσοι παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, συμπεριλαμβανομένης και της ΔΕΗ, άδειας παραγωγής, η οποία εκδίδεται με κριτήρια που θα καθορίζονται από τον υπουργό Ανάπτυξης, μέσω της Ρυθμιστικής Αρχής Ηλεκτρισμού. Η υποχρέωση της ΔΕΗ να αποκτήσει εκ νέου άδεια όπως οποιοσδήποτε άλλος παραγωγός, δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά για τη σκοπιμότητά της. Η άδεια Διανομής δίνεται αποκλειστικά στη ΔΕΗ, με κάποιες εξαιρέσεις για πολύ μικρά δίκτυα.
• Οι ιδιώτες παραγωγοί θα πωλούν την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια στη ΔΕΗ ή σε επιλέγοντες πελάτες, δηλαδή πελάτες που καταναλώνουν άνω των 100 Gwh σε ετήσια βάση και όσοι αναγνωριστούν ως τέτοιοι από τον υπουργό Ανάπτυξης προκειμένου να πετύχει τα ποσοστά που απαιτούνται για το "άνοιγμα" της αγοράς. Αυτοί θα είναι και οι μόνοι καταναλωτές που θα κερδίζουν από τον ανταγωνισμό, μιας και θα φορτώνουν το κόστος στα εκατομμύρια των υπολοίπων καταναλωτών. Ενδεικτικό ως προς αυτό είναι η περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας, όπου εφαρμόστηκε ο ανταγωνισμός και είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της τιμής της κιλοβατώρας για τους μικρούς καταναλωτές, αλλά και την υποβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών.
• Μένει ανοιχτό το θέμα των απαλλοτριώσεων για εγκαταστάσεις που μέχρι τώρα έχει η ΔΕΗ, ενώ οι σύμβουλοι που επεξεργάστηκαν τις μελέτες πάνω στις οποίες βασίστηκε το εν λόγω νομοσχέδιο, προτείνουν το δικαίωμα αυτό ή να αφαιρεθεί και από τη ΔΕΗ και να περάσει στον αρμόδιο υπουργό ή σε ό,τι αφορά στον τομέα της παραγωγής να δοθεί και στους ιδιώτες. Να μπορεί δηλαδή ο κάθε ιδιώτης κερδοσκόπος να απαλλοτριώνει εγκαταστάσεις στο όνομα του δημοσίου συμφέροντος.
• Ορίζεται ρητά στο άρθρο 49 και την παράγραφο 1, ότι "στην περίπτωση της ΔΕΗ, θα εξασφαλίζεται η μη ύπαρξη επιδοτήσεων μεταξύ Επιλεγόντων και Μη Επιλεγόντων Καταναλωτών (μικροί και μεσαίοι καταναλωτές)". Καταργείται δηλαδή η τιμολογιακή πολιτική κοινωφελούς χαρακτήρα που εφαρμόζει η ΔΕΗ σε κάποιες κατηγορίες τιμολογίων, όπως για παράδειγμα το αγροτικό.
• Τέλος, πολλές αρμοδιότητες μεταφέρονται μέσα από διάφορες διατάξεις στον εκάστοτε υπουργό Ανάπτυξης, αναβαθμίζοντας το ρόλο του στον τομέα που εποπτεύει.

Ο δρόμος για την είσοδο των μονοπωλίων στην αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας άνοιξε με την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ της Γαλλίας και Μεγάλης Βρετανίας, η οποία επιτεύχθηκε μετά από συμβιβασμό. Ενός συμβιβασμού του ισχυρότερου μονοπωλιακού παραγωγού ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη, τη γαλλική EDF και του πλήρως απελευθερωμένου βρετανικού μοντέλου. Στόχος ήταν η εξασφάλιση χαμηλού κόστους ηλεκτρικής ενέργειας για το μεγάλο κεφάλαιο, είτε ως επενδυτής, είτε ως καταναλωτής. Η Οδηγία 96/92 που εκδόθηκε στις 19/12/96 και τίθεται σε ισχύ σε πανευρωπαϊκό επίπεδο με εξαίρεση την Ελλάδα, το Βέλγιο και την Ιρλανδία, οι οποίες πήραν παράταση για το 2001, δύο χρόνια αργότερα δηλαδή, το 1999. Συγκεκριμένα προβλέπει:

• Την καθιέρωση του "ανταγωνισμού", με την κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στην ηλεκτροπαραγωγή και την "απελευθέρωση" των εισαγωγών Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΗΕ) από το εξωτερικό, κατ' αρχήν από χώρες - μέλη της ΕΕ.
• Την υποχρέωση της ΔΕΗ να παραχωρεί τα δίκτυά της έναντι ελεγχόμενου από την ΕΕ κομίστρου, προκειμένου να διασφαλίζεται η "διαφάνεια", η "ίση μεταχείριση" και ο "ελεύθερος ανταγωνισμός".
• Τη διαμόρφωση ζώνης "ελεύθερης αγοράς" ΗΕ, με την παροχή της δυνατότητας σε λίγες δεκάδες ηλεκτροβόρους επιχειρήσεις, εφόσον το επιθυμούν, να επιλέγουν από πού θα αγοράζουν ΗΕ. (Από τη χώρα μας ή το εξωτερικό, από τη ΔΕΗ ή τους ανταγωνιστές της). Η "απελευθέρωση της κατανάλωσης θα γίνει σε τρία στάδια. Ειδικά για την Ελλάδα:

Από 19/2/2001 το 23%, δηλαδή για 35 μεγάλους καταναλωτές (από 40 γιγαβατώρες και πάνω)

Από 19/2/2003 το 27%, δηλαδή για 100 μεγάλους καταναλωτές (από 20γιγαβατώρες και άνω)

Από 19/2/2006 το 30%, δηλαδή για 300 μεγάλους καταναλωτές (από 9 γιγαβατώρες και πάνω)

Από εκεί και μετά ανοίγει η διαδικασία αναθεώρηση της Οδηγίας στην κατεύθυνση της πλήρους απελευθέρωσης της Αγοράς ΗΕ.

Χρύσα ΛΙΑΓΚΟΥ

Η πολυσυζητημένη προσαρμογή, και το άνοιγμα της ΔΕΗ στον "ανταγωνισμό", γίνεται μέσα από τον κατακερματισμό της επιχείρησης, την παράδοση του φιλέτου στους ιδιώτες, την ενίσχυση του ρόλου του υπουργού Ανάπτυξης και της κυβέρνησης σε δραστηριότητες που μέχρι σήμερα ασκεί η ΔΕΗ, την εκχώρηση της διαχείρισης των δικτύων μεταφοράς σε πολυμετοχική ΑΕ