Το ρεπορτάζ που ακολουθεί αφορά την καταστροφή και οικοδόμηση μέρους του δάσους της Σταμάτας Αττικής και συγκεκριμένα στην Κοινότητα Ροδόπολης. Οι αντιφατικές αποφάσεις, αλλά και η ολιγωρία των εμπλεκόμενων αρμόδιων υπηρεσιών αποδεικνύουν περίτρανα ότι ο νόμος που ισχύει, στην πράξη είναι αυτός που υπηρετεί την υπέρτατη για το καπιταλιστικό σύστημα αξία του κέρδους, σε βάρος βέβαια των συμφερόντων του κοινωνικού συνόλου.

Το 1979 ο οικοδομικός συνεταιρισμός Νέα Αιολίδα ζητά από τη Νομαρχία Αθηνών την τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου της έκτασης που έχει στην ιδιοκτησία του και που έχει κατατμηθεί σύμφωνα με απόφαση του 1962. Εκ των υστέρων έγγραφα του υπουργείου Γεωργίας κατά τη δεκαετία του 1990 υποδεικνύουν ότι το 1979, εκτός από τροποποίηση, έγινε και επέκταση του ρυμοτομικού σχεδίου που παρατηρείται να «περπατάει σε βάρος αναδασωτέων και προστατευμένων κατά το Σύνταγμα εκτάσεων δάσους». Το ΥΠΕΧΩΔΕ, ενώ αρχικά με οδηγία του Κ. Λαλιώτη το 1995 ορίζει σαφώς ότι για οποιαδήποτε οικοδόμηση εκτός σχεδίου απαιτείται άδεια του δασαρχείου, το 1996 αλλάζει απόφαση και μιλά για ανοικτά οικοδομικά τετράγωνα που βρίσκονται έναντι των εντός σχεδίου οικοπέδων και τα οποία μπορούν να οικοδομηθούν χωρίς την έγκριση του δασαρχείου. Αποτέλεσμα της απόφασης αυτής, αλλά και της δυσπραγίας του υπουργείου Γεωργίας είναι η τσιμεντοποίηση κομματιού του δάσους.

Από τη σχετική αλληλογραφία των υπηρεσιών προκύπτει ότι Σύνταγμα και νόμοι που προστατεύουν τα δάση και το φυσικό περιβάλλον αποδεικνύονται κουρελόχαρτα...

Ομως, ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.

Η ιστορία ξεκινά από το 1962, όταν εγκρίθηκε το προτεινόμενο ρυμοτομικό σχέδιο για λογαριασμό του οικοδομικού συνεταιρισμού «Η Νέα Αιολίς» στην περιοχή Διόνυσος της Κοινότητας Σταμάτας, έκτασης 2.500 στρεμμάτων.

Το 1972, ο συνεταιρισμός δήλωνε εγγράφως προς το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας ότι «προήλθεν εις την νόμιμον μεταβίβασιν απάντων των οικοπέδων».

Εφτά χρόνια αργότερα, το 1979 ζητείται από την Νομαρχία Αττικής και εγκρίνεται τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου. Ομως παρά το ότι η τροποποίηση έπρεπε να συντελεστεί μόνο εντός των ορίων του σχεδίου,φαίνεται πως εγκρίθηκε και επέκτασήτου μέσα στο δάσος. Ετσι όταν το 1990 κάηκε μέρος της περιοχής, αντί αυτή να κηρυχθεί αναδασωτέα στο σύνολό της, έμεινε απ' έξω το κομμάτι που είχε προστεθεί στο ρυμοτομικό σχέδιο του συνεταιρισμού κατά την τροποποίηση του 1979 και η οποία επιχειρήθηκε να οικοδομηθεί. Υστερα από καταγγελία των κατοίκων της περιοχής, που ζητούσαν την αναστολή των οικοδομικών εργασιών, το Τμήμα Αλλαγής Χρήσης Δασικών Γαιών (υπάγεται στο υπουργείο Γεωργίας) αναφέρει σε έγγραφό του (83810/6444, 10-9-1991) ότι «η σχετική πράξη αναδάσωσης τροποποιήθηκε, με την αιτιολογία ότι τμήμα του Δάσους που κάηκε και κηρύχθηκε αναδασωτέο, είχε συμπεριληφθεί με επέκταση του υφισταμένου σχεδίουΝ. Αιολίδας το 1979». Στο ίδιο έγγραφο σημειώνεται ότι «κατά το μέρος που με την προαναφερθείσα τροποποίηση έγινε επέκταση σε δάσος, ακύρως έγινε η επέκταση και συνεπώς, όταν κάηκε από πυρκαγιά, συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις του Συντάγματος και του νόμου 998/79 να κηρυχθεί αναδασωτέα ».

Το 1992 η Νομαρχία Ανατολικής Αττικής εκδίδει απόφαση (3051/16-10-1992) σύμφωνα με την οποία κηρυσσόταν αναδασωτέα η έκταση που αποτεφρώθηκε από την πυρκαγιά του 1990, αλλά χωρίς καμία εξήγηση δε συμπεριλαμβάνει στην αναδασωτέα έκταση ένα κομμάτι εμβαδού 130 στρεμμάτων. Μάλιστα στο τοπογραφικό διάγραμμα της απόφασης, τα όρια του ρυμοτομικού σχεδίου του συνεταιρισμού παρουσιάζονται διαφορετικά από τα πραγματικά. Οπως τονίζεται σε έγγραφο της Διεύθυνσης Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος (55696/1559, 6-3-1998) προς την Εισαγγελία Αρείου Πάγου, «περιέργως, ενώ Νοτίως περιγράφη ως όριο της αναδασωτέας έκτασης το όριο του εγκεκριμένου σχεδίου Νέας Αιολίδας, επισυνάφθηκε στην απόφαση σχετικό διάγραμμα, απεικονίζον την έκταση υπό στοιχεία Α-Β-Γ-Δ... Ο-Π-Α και με οριογραμμή παρά τη νοτία πλευρά του εγκεκριμένου σχεδίου του Οικοδ. Συν/μου "Η ΝΕΑ ΑΙΟΛΙΣ" εντελώς διάφορον της γραμμής του Σχεδίου του 1962. Αφέθηκε κατά αυτόν τον τρόπο ζώνη καμένου δάσους πλάτους 50-140 Μ. (ενδεικτικά) χωρίς να κηρυχθεί αναδασωτέα και χωρίς να αιτιολογείται από πλευράς της εκδούσας αρχής, από ποια στοιχεία προκύπτουν αυτά τα όρια», ενώ πιο κάτω διαπιστώνεται ότι «στη ζώνη αυτή, συντελείται ένα όργιο αντισυνταγματικών επεμβάσεων, με ανέγερση πολυτελών οικιστικών κατασκευών, ενάντια στα όσα ορίζει το ισχύον Σύνταγμα και η ισχύουσα Νομοθεσία».

Αλλωστε, δύο χρόνια νωρίτερα, το 1996, σε έγγραφο (89368/8037) του υπουργείου Γεωργίας (φέρει την υπογραφή του τότε υπουργού Στ. Τζουμάκα) προς το Πολεοδομικό Γραφείο Καπανδριτίου επισημαίνεται ότι «το 1979 με το πρόσχημα ότι γίνεται τροποποίηση του σχεδίου, έγινε και επέκτασή του σε βάρος συνεχόμενων δασωδών εκτάσεων και χωρίς να αιτιολογηθεί ότι και αυτές οι εκτάσεις συμπεριλαμβάνονται στην ιδιοκτησία του Συνεταιρισμού».

Σε επόμενη παράγραφο αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι οι επεκτάσεις σε βάρος του δάσους συνεχίζονται: «Τις επεκτάσεις που έγιναν με το πρόσχημα της τροποποίησης του σχεδίου, αλλά και γίνονται με το πρόσχημα της οικοδόμησης εκτάσεων σε βάθος 30 μέτρων από οικοδομική γραμμή, είναι διάχυτη η εντύπωση ότι το σχέδιο... περπατάει σε βάρος αναδασωτέων και προστατευτέων κατά το Σύνταγμα εκτάσεων δάσους».

Το ερώτημα που μπαίνει είναι όχι πώς διάφοροι ιδιώτες (εύποροι, όπως φαίνεται από το έγγραφο του 1998 της Διεύθυνσης Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος) κατάφεραν να μπουν και να οικοδομήσουν σε δασική περιοχή, αλλά με ποιο σκεπτικό, και παρά τις επανειλημμένες, όπως αποδεικνύεται από τα παραπάνω, προειδοποιήσεις, τους δίνονταν οι απαιτούμενες οικοδομικές άδειες; Η απάντηση δίνεται αμέσως παρακάτω.

Το 1995 ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Κ. Λαλιώτης σε έγγραφό του (398/13-1-1995) προς το νομάρχη Αν. Αττικής Φράγκο, με τίτλο «Ανοικοδόμηση γηπέδων με πρόσωπο επί των περιμετρικών οδών του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου της Νέας Αιολίδας Διονύσου, προς την πλευρά της εκτός σχεδίου περιοχής» τονίζει ότι για αυτά τα γήπεδα που βρίσκονται «έναντι του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου μπορεί σύμφωνα με ορισμένες προϋποθέσεις να οικοδομούνται με τους όρους δόμησης των έναντι εντός σχεδίου οικοπέδων.Σε καμιά όμως περίπτωση αυτό σημαίνει ότι ευρίσκονται "και" εντός σχεδίου.Κατά συνέπεια δεν απαλλάσσονται των υπολοίπων υποχρεώσεων των εκτός σχεδίου γηπέδων και κυρίως την έγκριση του δασαρχείου» , ενώ λίγο πιο πάνω αναφέρει ότι «κατά την έγκριση του ρυμοτομικού σχεδίου της Νέας Αιολίδας, με το οποίο επεβλήθησαν κατά το πρώτον οι ανοικτές οικοδομικές γραμμές των προσώπων των υπόψη οικοπέδων, δε ζητήθηκε η γνωμοδότηση - έγκριση των αρμοδίων υπηρεσιών του Υπ. Γεωργίας». Το ΥΠΕΧΩΔΕ θεωρεί ότι αυτή η «γνωμοδότηση - έγκριση» αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση για κάθε τέτοια πράξη ένταξης στο σχέδιο πόλεως, προκειμένου να διασφαλίζεται το φυσικό περιβάλλον και η επιταγή του άρθρου 24 του Συντάγματος για την προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων και γι' αυτό αμέσως μετά ξεκαθαρίζει ότι «η έλλειψη της γνωμοδότησης αυτής αποτελεί τον κύριο λόγο ακυρότητας των αντίστοιχων διοικητικών πράξεων».

Στο τέλος του εγγράφου ζητείται από το νομάρχη «να τροποποιηθούν οι γραμμές των περιμετρικών οδών (του ρυμοτομικού σχεδίου της Νέας Αιολίδας) που ευρίσκονται προς την εκτός σχεδίου περιοχή και να χαρακτηρίσετε τις γραμμές αυτές από οικοδομικές (κόκκινες) σε ρυμοτομικές (πράσινες)».

Σύμφωνα με το παραπάνω έγγραφο φαίνεται πως το πρόβλημα επιλύεται οριστικά και το δάσος δεν κινδυνεύει πλέον να καταστραφεί και να τσιμεντοποιηθεί. Ομως κατά περίεργο τρόπο ενάμιση περίπου χρόνο μετά η παραπάνω οδηγία αναιρείται με νεότερη απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ (4490/17-7-1996). Σύμφωνα με αυτήν, επιτρέπεται η δυνατότητα χαρακτηρισμού «σαν εντός σχεδίου των οικοπέδων που εμπίπτουν σε ανοικτά οικοδομικά τετράγωνα των εγκεκριμένων πριν από την ισχύ του ν.1577/1985 (ΓΟΚ) σχεδίων, μέσα στην ιδιοκτησία των συνεταιρισμών, που διανεμήθηκαν από αυτούς στα μέλη τους και έχουν πρόσωπο σε εγκεκριμένο κοινόχρηστο χώρο».

Λίγες μέρες μετά έγγραφο του ΥΠΕΧΩΔΕ (4629/28-7-96) διευκρινίζει, στη βάση αυτής της απόφασης, ότι «επειδή τα οικόπεδα που εμπίπτουν σε ανοικτά οικοδομικά τετράγωνα του εγκεκριμένου σχεδίου Ν. Αιολίδας χαρακτηρίζονται σαν εντός σχεδίου, δεν απαιτείται για την έκδοση οικοδομικών αδειών, για τα συγκεκριμένα ανοικτά οικοδομικά τετράγωνα, η έγκριση δασαρχείου» και στην επόμενη παράγραφο τονίζει: «Για τις αναφερόμενες στο ανωτέρο έγγραφο σας οικοδομικές άδειες με αριθμ. 404/94 και 405/95, για τις οποίες έχει γίνει διακοπή των οικοδομικών εργασιών, θα πρέπει, μετά την ανωτέρω απόφαση, να επιτραπεί η συνέχισή τους».

Συνεπώς, η νέα απόφαση έρχεται σε καταφανή αντίθεση με την προηγούμενη και δίνει τη δυνατότητα μέσω της μεθόδου των ανοικτών οικοδομικών τετραγώνων να οικοδομηθούν εκτάσεις, αδιαφορώντας για το δασικό τους χαρακτήρα. Αξίζει να υπογραμμιστεί - ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του - ότι η νέα απόφαση που ακυρώνει την προηγούμενη βγαίνει λίγο πριν τις βουλευτικές εκλογές του 1996.

Τι είναι όμως ο όρος ανοικτό οικοδομικό τετράγωνο; Σύμφωνα με απόφαση (768/1998) του ΣτΕ, για υπόθεση που δε σχετίζεται άμεσα με αυτή, δηλώνεται ότι «είναι άγνωστη η έννοια του ανοικτού οικοδομικού τετραγώνου» και ούτε με το ΓΟΚ του 1929, ή του 1955, ή του 1973, ή του 1985 «δε δύναται να συναχθεί ότι η έννοια των ανοικτών οικοδομικών τετραγώνων είναι αποδεκτή», τουλάχιστον από τον τελευταίο Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό.

Εξάλλου στο έγγραφο της Διεύθυνσης Προστασίας Δασών, που έχουμε ήδη αναφέρει, επισημαίνεται ότι «οι εποπτεύουσες σε Κεντρικό Επίπεδο υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ, ερμηνεύουσες τα άρθρα 27 και 29 του τότε ισχύοντος ΓΟΚ, έδωσαν ερμηνείες ενάντια στο Σύνταγμα και στην ισχύουσα νομοθεσία. Κατά αυτόν τον τρόπο, μη εξειδικεύοντας ότι οι διατάξεις αυτές δε βρίσκουν έρεισμα εφαρμογής, σε εκτάσεις παρακείμενες σχεδίων, που διέπονται όσον αφορά την προστασία τους από ξεχωριστό νομικό καθεστώς (π. χ. αρχαιολογικοί χώροι, αιγιαλίτιδα ζώνη, δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις κ.λπ.) έδωσαν το δικαίωμα να διαπράττονται εγκλήματα σε βάρος δασών μάλιστα αποτεφρωμένων που παρέμειναν εκτός πολεοδομικού σχεδιασμού, έναντι ανοικτών οικοδομικών τετραγώνων».

Επομένως συνάγεται το συμπέρασμα ότι το ΥΠΕΧΩΔΕ, προκειμένου να δώσει άδειες για οικοδόμηση περιοχών εκτός σχεδίου, χρησιμοποίησε τη μη αποδεκτή από το ΣτΕ έννοια των ανοικτών οικοδομικών τετραγώνων, αδιαφορώντας για την καταστροφή του δάσους.

Τον Οκτώβρη του 1999 εκδόθηκαν οι αποφάσεις της Περιφέρειας Αττικής, που ορίζουν την αναδάσωση ενός μεγάλου μέρους της προαναφερθείσας περιοχής (για το υπόλοιπο αναφέρει ότι χρήζει περαιτέρω έρευνας). Ομως η περιοχή ύστερα από τις παραπάνω μεθοδεύσεις έχει ήδη χτισθεί. Ο δασάρχης Πεντέλης, που είναι αρμόδιος για τη διαδικασία αναδάσωσης, ισχυρίζεται ότι δεν μπορεί να προχωρήσει στην κατεδάφιση των σπιτιών γιατί έχουν άδεια από την Πολεοδομία.

Το έγκλημα σε βάρος του περιβάλλοντος έχει ήδη συντελεστεί. Η υπόθεση, σύμφωνα με πληροφορίες, βρίσκεται στα χέρια των εισαγγελικών αρχών και είναι άγνωστο αν τελικά οι ένοχοι θα λογοδοτήσουν. Ομως, όσο μένει στο απυρόβλητο ο κύριος ένοχος, δηλαδή η αντιπεριβαλλοντική αντιδασική πολιτική που εφαρμόζουν οι εκάστοτε κυβερνήσεις, το φαινόμενο θα επαναλαμβάνεται.