Ο «Ρ» παρουσιάζει το αποκαλυπτικό υπόμνημα, που συζητείται αυτόν τον καιρό στις χώρες της ΕΕ για την προσαρμογή της εκπαίδευσης στα μέτρα της αγοράς, δηλαδή του κεφαλαίου
Γρηγοριάδης Κώστας
Ενα περιπετειώδες κυνήγι δεξιοτήτων και ένας αγώνας επιβίωσης, που θα περνά μέσα από την προσαρμογή του εργαζόμενου στις εκάστοτε ανάγκες των πολυεθνικών. Κάπως έτσι περιγράφεται η ζωή στο όχι πολύ μακρινό μέλλον, μέσα από το Υπόμνημα για τη διά βίου εκπαίδευση, το οποίο αποτελεί αυτή τη στιγμή τη βάση για συζήτηση των αναδιαρθρώσεων στην Παιδεία στην Ευρωπαϊκή Ενωση και περιγράφει τους στόχους και τις μεθόδους του νέου εκπαιδευτικού μοντέλου. Το παρόν υπόμνημα αποτελεί συνέχεια της εντολής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισαβόνας και της Φέιρα για την υλοποίηση της εκπαίδευσης καθόλη τη διάρκεια της ζωής. Ως στόχος του, περιγράφεται η έναρξη μιας πανευρωπαϊκής συζήτησης, σχετικά με μία ενιαία στρατηγική για την υλοποίηση της εκπαίδευσης καθόλη τη διάρκεια της ζωής, τόσο σε ατομικό, όσο και θεσμικό επίπεδο, καθώς και σε όλους τους τομείς της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής.
Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα συντάξει μία έκθεση το φθινόπωρο του 2001, με βάση τα αποτελέσματα της συζήτησης που θα προηγηθεί και η έκθεση θα αποτελέσει μία συνεισφορά στο πλαίσιο της ανοιχτής μεθόδου συντονισμού, που συμφωνήθηκε κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισαβόνας.
Το υπόμνημα, τεχνοκρατικό σε ορισμένες πλευρές του και καθαρά προπαγανδιστικό σε άλλες, διαπνέεται από μία αντίληψη, την οποία προσπαθεί να επιβάλει, ότι, δηλαδή, το άτομο είναι υπεύθυνο για τη μόρφωσή του, η οποία με τη σειρά της πρέπει να ανταποκρίνεται απόλυτα στις ανάγκες της αγοράς. Εισάγεται ξεκάθαρα μία προσέγγιση της εκπαίδευσης με όρους μάρκετινγκ και όχι παιδαγωγικούς, κάτι που γίνεται ορατό και με μία απλή ανάγνωση. Οροι, όπως «φορητές γνώσεις», «νέες βασικές γνώσεις», «ατομικοί λογαριασμοί εκπαίδευσης», «εκπαιδευτικοί - διαμεσολαβητές» χρησιμοποιούνται ευρέως, ενώ αναφέρεται ρητά ότι πρόκειται για «οικονομική επιταγή».
Μέσα από το υπόμνημα, ξεκαθαρίζεται ότι πλέον η διά βίου μάθηση δεν αποτελεί πτυχή της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά βασική της αρχή. Μια αρχή, που δεν ξεκινά, όμως, από κάποια παιδαγωγική επιταγή, αλλά η αφετηρία της είναι η Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία αφορά στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης στο διεθνή ιμπεριαλιστικό ανταγωνισμό, που ονομάζουν παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Το μοντέλο αυτό έρχεται να συμπληρώσει άλλες αντιδραστικές ρυθμίσεις, που έχουν προωθηθεί στην ΕΕ, τόσο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όσο και στην ανώτατη εκπαίδευση, ειδικά με το «εκπαιδευτικό Μάαστριχτ», τη λεγόμενη «Διακήρυξη της Μπολόνια».
Η μέθοδος και οι στόχοι της διά βίου εκπαίδευσης συνοψίζονται στα «6 βασικά μηνύματα», τα οποία σήμερα παρουσιάζουμε.
Εξι βασικά μηνύματα
1. Οι νέες βασικές γνώσεις για όλους είναι για τους εμπνευστές του υπομνήματος «το θεμέλιο της ενεργού συμμετοχής στο κοινωνικό γίγνεσθαι και στην αγορά εργασίας της Ευρώπης του 21ού αιώνα». Ως νέες βασικές γνώσεις, το Συμβούλιο της Λισαβόνας όρισε την πληροφορική, την τεχνολογία, το επιχειρηματικό πνεύμα και τις κοινωνικές δεξιότητες, ενώ ως συμπλήρωμα έρχονται και οι ξένες γλώσσες, με τη διευκρίνιση ότι «ο κατάλογος αυτός δε σημαίνει ότι οι παραδοσιακές γνώσεις, που αφορούν την ανάγνωση, τη γραφή και την αρίθμηση δεν είναι πλέον σημαντικές. Ουσιαστικά, εδώ δε γίνεται λόγος για γνώσεις που συγκροτούν μία ολοκληρωμένη προσωπικότητα, γι' αυτό και απουσιάζουν π.χ. γνώσεις ιστορίας, κοινωνιολογίας κλπ., αλλά περιγράφονται οι βασικές δεξιότητες που το μεγάλο κεφάλαιο θέλει να έχουν οι εργαζόμενοι. Η ομολογία αυτή διατυπώνεται και στο υπόμνημα, μέσα από την επισήμανση ότι: «Οι εργοδότες αξιώνουν, όλο και περισσότερο, άτομα με ικανότητα γρήγορης εκμάθησης και απόκτησης νέων γνώσεων και προσαρμογής στις νέες προκλήσεις και καταστάσεις». Επισημαίνεται, επίσης, ότι, τόσο τα επίσημα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, όσο και οι τομείς εξωσχολικής εκπαίδευσης πρέπει να προσανατολιστούν σε αυτή την κατεύθυνση και «θα πρέπει να εξασφαλίζουν τη διαρκή αναπροσαρμογή των βασικών γνώσεων, ούτως ώστε η εκπαίδευση να συμβαδίζει με τις οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές», δηλαδή, ούτε λίγο - ούτε πολύ, η εκπαίδευση να παράγει εργαζόμενους κομμένους και ραμμένους στα μέτρα των απαιτήσεων του κεφαλαίου, αλλά και απόλυτα συμβιβασμένους θεατές και συμμέτοχους στις οικονομικές και κοινωνικές αναδιαρθρώσεις.
2. Η επένδυση των κρατών, των επιχειρήσεων, αλλά και των ίδιων των «περιπλανώμενων εργαζόμενων» της Ευρωπαϊκής Ενωσης στη διά βίου κατάρτιση είναι το δεύτερο βασικό μήνυμα, που αφορά τις επενδύσεις σε ανθρώπινους πόρους. Πρωταγωνιστές στο σημείο αυτό είναι οι εταιρίες, οι οποίες στο υπόμνημα αναφέρονται ως «ενδιαφερόμενοι». Το υπόμνημα αναφέρεται στην ποικιλομορφία που υπάρχει στον τομέα των επενδύσεων αυτών και προτείνει τη λύση «να επιτευχθεί συμφωνία για την εκπαίδευση καθόλη τη διάρκεια της ζωής γενικά, τον καθορισμό στόχων για τη συνεχή κατάρτιση (βάσει των καλύτερων πρακτικών) και την καθιέρωση ενός ευρωπαϊκού βραβείου για τις πιο προοδευτικές εταιρίες» (!).
Οπως προκύπτει μάλιστα, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι πρέπει να κάνουν δική τους υπόθεση το πώς θα εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των πολυεθνικών. «Η ιδέα των ατομικών λογαριασμών εκπαίδευσης αποτελεί ένα παράδειγμα, με το οποίο ενθαρρύνονται οι άνθρωποι να συνεισφέρουν στο κόστος της εκπαίδευσής τους μέσω ειδικών αποταμιεύσεων και καταθέσεων, οι οποίες συμπληρώνουν τις υποτροφίες από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς». Το υπόμνημα στο σημείο αυτό αναφέρει και παραδείγματα εταιριών που δίνουν γονική άδεια (!) στους εργαζομένους για να επικαιροποιήσουν τις γνώσεις τους, ενώ οι επιχειρήσεις καλούνται να συμβάλουν στη συγχρηματοδότηση για τη συμμετοχή σε μαθήματα εκπαίδευσης σε όλη τη διάρκεια της ζωής, καθώς αυτές είναι που θα ορίζουν και τους τομείς, στους οποίους θέλουν καταρτισμένους τους εργαζόμενους.
3. Οι καινοτομίες, όσον αφορά τη διδασκαλία και τη μάθηση, στις οποίες αναφέρεται το υπουργείο Παιδείας, είναι το τρίτο βασικό μήνυμα. «Προβλέπουμε ότι οι μέθοδοι διδασκαλίας και μάθησης θα προσαρμόζονται όλο και περισσότερο σε ένα ευρύ φάσμα συμφερόντων, αναγκών και αιτημάτων, τα οποία δεν προέρχονται μόνο από μεμονωμένα άτομα, αλλά και από ομάδες των πολυπολιτισμικών ευρωπαϊκών κοινωνιών», σημειώνεται, ενώ χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι «το επάγγελμα των εκπαιδευτικών θα υποστεί ριζικές αλλαγές κατά τις επόμενες δεκαετίες: Οι διδάσκοντες και οι εκπαιδευτές γίνονται οδηγοί, σύμβουλοι και διαμεσολαβητές». Αυτό, σε συνδυασμό με την αρχή που διέπει τη διά βίου εκπαίδευση, ότι δηλαδή το άτομο είναι ο υπεύθυνος για την εκπαίδευσή του.
4. Το τμήμα εκείνο της διά βίου εκπαίδευσης, στο οποίο είναι περισσότερο εμφανής η σύνδεση με τις ανάγκες του μεγάλου κεφαλαίου, είναι η αξιολόγηση. «Τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης παρέχουν μία υπηρεσία στους ιδιώτες, στους εργοδότες και στην κοινωνία εν γένει. Η διασφάλιση ότι η εκπαίδευση θα γίνεται αισθητή και θα αναγνωρίζεται αποτελεί ένα αναπόσπαστο στοιχείο της ποιότητας της υπηρεσίας που παρέχει». Επισημαίνεται, επίσης, ότι «στην Ενωμένη Ευρώπη, τόσο η ανοιχτή αγορά εργασίας, όσο και τα δικαιώματα των πολιτών να διακινούνται ελεύθερα, να σπουδάζουν και να εργάζονται σε όλα τα κράτη - μέλη, απαιτούν να γίνονται αμέσως "κατανοητές" και να είναι "φορητές" οι γνώσεις, οι δεξιότητες και οι εξειδικεύσεις εντός της Ενωσης». Στο σημείο αυτό, αναφέρεται ότι έχουν σημειωθεί βήματα στον τομέα της αναγνώρισης των σπουδών στην ανώτατη εκπαίδευση (βλ. Μπολόνια) και ότι «πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα στον τομέα αυτό, ώστε να επωφεληθούν όσο το δυνατόν μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού και της αγοράς εργασίας». Η αξιολόγηση, όπως εμφανίζεται εδώ, δεν είναι παρά ένα σύστημα αναγνώρισης προηγούμενων και εμπειρικών γνώσεων, που αποκτήθηκαν σε διαφορετικά περιβάλλοντα, τόσο σε εξωσχολικό, όσο και σε άτυπο.
5. «Κατά το παρελθόν η αλλαγή εκπαίδευσης, κατάρτισης και εργασίας συνέβαινε μόνο μια φορά στη ζωή των ανθρώπων - όταν οι νέοι τέλειωναν το σχολείο τους ή το πανεπιστήμιό τους και έψαχναν για δουλιά, με μία ή περισσότερες περιόδους επαγγελματικής κατάρτισης ενδιάμεσα». Με τα λόγια αυτά, το υπόμνημα εισάγει το πέμπτο βασικό μήνυμα, που είναι η αναθεώρηση των τρόπων προσανατολισμού και παροχής συμβουλών. Στο σημείο αυτό εμφανίζεται ως ...παροχή προς τους εργαζόμενους «μια διαρκώς προσβάσιμη υπηρεσία χωρίς να γίνεται καμία διάκριση ανάμεσα στον εκπαιδευτικό, στον επαγγελματικό και στον προσωπικό προσανατολισμό». Βέβαια, προηγουμένως επιχειρείται ανοιχτά μια στρέβλωση του τι σημαίνει ανάγκες του εργαζόμενου: «Η διαβίωση και η εργασία στην κοινωνία της γνώσης απαιτεί ενεργούς πολίτες, οι οποίοι είναι αυτόνομοι και επιδιώκουν μόνοι τους την προσωπική και επαγγελματική τους εξέλιξη. Αυτό σημαίνει ότι τα εκπαιδευτικά συστήματα θα πρέπει να εκσυγχρονιστούν, θέτοντας ως πρωταρχικό τους στόχο την ικανοποίηση των αναγκών και των αιτημάτων των εκπαιδευομένων», αναφέρεται στο υπόμνημα, ενώ στο πλαίσιο αυτό αναπροσδιορίζεται και ο ρόλος των εκπαιδευτικών που επιφορτίζονται με το καθήκον «να συνοδεύουν τα άτομα καθόλη τη διάρκεια της ζωής τους, παρέχοντας σε αυτά κίνητρα και κατάλληλες πληροφορίες, ώστε να τα διευκολύνουν στη λήψη των αποφάσεων τους».
6. Τέλος, το έκτο βασικό μήνυμα είναι να έρθει η εκπαίδευση πιο κοντά στο σπίτι. «Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι πόροι των περιφερειακών και των τοπικών αρχών για την ενίσχυση της εκπαίδευσης καθόλη τη διάρκεια της ζωής. Επίσης, οι κοινωνικές οργανώσεις και οι σύλλογοι έχουν βαθιές ρίζες σε τοπικό επίπεδο και κατά κανόνα διαθέτουν τεράστια αποθέματα γνώσεων και εμπειρίας σχετικά με τις κοινωνίες στις οποίες βρίσκονται», αναφέρεται στο υπόμνημα. Προτείνεται δε «για να έρθει η εκπαίδευση πιο κοντά στο σπίτι θα πρέπει να γίνει αναδιοργάνωση και ανακατανομή των πόρων, ώστε να δημιουργηθούν τα κατάλληλα κέντρα εκπαίδευσης σε κάθε μέρος που συγκεντρώνονται οι άνθρωποι - όχι μόνο στα σχολεία, αλλά και σε αίθουσες συνεστιάσεων π.χ., σε εμπορικά κέντρα σε βιβλιοθήκες και μουσεία, σε χώρους προσευχής, σε πάρκα, σε δημόσιες πλατείες, στους σταθμούς τρένων και λεωφορείων, στα κέντρα υγείας, στα κέντρα αναψυχής και στις καντίνες των τόπων εργασίας».
Κυρίως φύλλο 
Feeds
