Δύο ιδιαίτερα ξεχωριστές και συγκινητικές στιγμές εκτυλίχθηκαν στο πλαίσιο του 5ου Επιστημονικού Συνεδρίου της ΚΕ. Και οι δύο είχαν να κάνουν με την Ελλη Αλεξίου, αυτήν την φωτισμένη και πολύπλευρη προσωπικότητα, με το πολύτιμο λογοτεχνικό και παιδαγωγικό έργο που πρόσφερε. Την Ελλη Αλεξίου, που έγινε μέλος του ΚΚΕ το καλοκαίρι του 1928, δίνοντας τότε το βιογραφικό της στον Νίκο Πλουμπίδη και μένοντας ακλόνητα πιστή στο Κόμμα μέχρι το τέλος της ζωής της το 1988.

Το βράδυ του Σαββάτου, στη λήξη των εργασιών της πρώτης μέρας, ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, παρέλαβε εκ μέρους του Κόμματος, από την ανιψιά της Γαλάτειας Καζαντζάκη και της Ελλης Αλεξίου, Μελίνα Σιδηροπούλου, το κομματικό βιβλιάριο και την ταυτότητα μέλους της Πανελλήνιας Ενωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης της Ελλης Αλεξίου.

Μέσα στα θερμά χειροκροτήματα των παρευρισκομένων, η Μ. Σιδηροπούλου επέλεξε να διαβάσει λόγια της ίδιας της Ελλης Αλεξίου για το πώς αντιλαμβανόταν την ένταξή της στο ΚΚΕ: «Νοιώθω πολύ ευτυχισμένη στη ζωή μου. Και νοιώθω ότι ευτυχία μου είναι το Κόμμα μου. Η ιδέα πως είμαι ένα κομμάτι από αυτόν τον ωραίο κόσμο, μου δίνει μια δύναμη που δεν μπορώ να την περιγράψω. Αγαπώ τη ζωή γιατί είμαι στο Κόμμα. Είναι σαν να ζω σε έναν παράδεισο». Μάλιστα, η Μ. Σιδηροπούλου, για να ενισχύσει τα παραπάνω, διάβασε το τέλος της διαθήκης της Ελλης Αλεξίου: «Επειδή συμβαίνει να υπογράφω σε στιγμές άκρως δραματικές για την πατρίδα μας, επιθυμώ να τελειώσω με μια ευχή. Να πάψει επιτέλους να απειλείται η ανθρωπότητα, να πάψει να απειλείται η ζωή των αδύνατων από την εγκληματική αδηφαγία των ισχυρών του ιμπεριαλισμού.

Ελλη Στυλιανού Αλεξίου».

Ο Δημήτρης Κουτσούμπας εκ μέρους του ΚΚΕ ευχαρίστησε θερμά την Μ. Σιδηροπούλου για αυτήν τη μεγάλη προσφορά, σημειώνοντας ότι «φέτος κλείσαμε τα 100 μας χρόνια και είναι πολύτιμο να εμπλουτίζεται το Ιστορικό Αρχείο του Κόμματος με τέτοια σημαντικά στοιχεία που σημάδεψαν μια ολόκληρη πορεία, αγωνιστές συντρόφους μας και συντρόφισσες». Μάλιστα, ανέφερε ότι είχε την τιμή να γνωρίσει την Ελλη Αλεξίου το 1975, όταν ως φοιτητής του Πανεπιστημίου Αθηνών την επισκέφτηκε μαζί με άλλους για να την παρακαλέσουν να παρευρεθεί σε μια εκδήλωση της Οργάνωσης Σπουδάζουσας της ΚΝΕ στην «Ιριδα». Θυμήθηκε ότι τους υποδέχτηκε στο δωμάτιό της, όπου εκείνη την περίοδο έγραφε τη «Βασιλική Δρυ», την ιστορία των αγωνιστών δασκάλων και εκπαιδευτικών. Μάλιστα, ρώτησε και τους νεαρούς τότε ΚΝίτες, αν έχουν και εκείνοι κάποιον γνωστό δάσκαλο αγωνιστή για να εμπλουτίσει το αρχείο. Και ο Δ. Κουτσούμπας ανέφερε τον παππού του, Δ. Κουτσούμπα, ΕΑΜίτη δάσκαλο και ιερέα, που τον εκτέλεσαν οι Γερμανοί. Η Ελλη Αλεξίου το σημείωσε και το συμπεριέλαβε στο βιβλίο της, με την υποσημείωση ότι της το διηγήθηκε ο εγγονός του.

Την Κυριακή, μετά την παρέμβασή της για την Ελλη Αλεξίου, η δημοσιογράφος Εύα Νικολαΐδου πρόσφερε στο Κόμμα μια αδημοσίευτη επιστολή, με χειρόγραφες σημειώσεις της Ελλης Αλεξίου στην Ελένη Καζαντζάκη. Ακόμα, με αφορμή το Συνέδριο χάρισε στη «Σύγχρονη Εποχή» τα πνευματικά δικαιώματα του βιβλίου της, «Ελλη Αλεξίου, ένας αιώνας ζωής». Ενα βιβλίο που καταγράφει τις συζητήσεις που έκαναν οι δύο γυναίκες, κάνοντας τον αναγνώστη κοινωνό των βιωμάτων από τη σπουδαία διαδρομή της στην Εκπαίδευση, αλλά και για τη συνολική στάση ζωής της. Για τον μεγάλο της σεβασμό στο Κόμμα με το χαρακτηριστικό «στο λόγο της κομματικής μου τιμής».

Η Μ. Σιδηροπούλου επιφύλασσε μια ακόμα έκπληξη. Επέλεξε να παραδώσει στο Κόμμα και το βιβλίο με τίτλο «Εχω μια θλίψη για τα μακρινά αριστουργήματα», που περιέχει ποιήματα του αδερφού της, του κατεξοχήν εκφραστή της ελληνικής ροκ μουσικής, Παύλου Σιδηρόπουλου, το οποίο μόλις κυκλοφόρησε, δηλώνοντας:

«Νομίζω ότι αυτό που γράφει σε ένα ποίημά του κάτω κάτω είναι η επιρροή των ιδεών της Ε. Αλεξίου, της Γ. Καζαντζάκη, του Μ. Αυγέρη, που ήταν συχνά στο σπίτι μας και που μας καθόρισαν σαν άτομα. Τη δράση μας και τη συμμετοχή μας γενικά στη ζωή. Γράφει λοιπόν στο τέλος ενός ποιήματός του:

Σαν φύλλο λίπασμα,

όπου σαν νέο λουλούδι πάνω του

πάλι θα βλαστήσει η αγάπη μας.

Ετσι κινείται η Ιστορία του ΚΚΕ

ψάχνοντας χώμα να ακουμπήσει το κορμί της.

Σαν φύλλο λίπασμα

για κάποιο νέο λουλούδι

κάποιου καινούριου αγώνα,

να στραφεί στον ήλιο η ματιά».

Μετά από δύο μήνες πολύ επιτυχημένων και πολύμορφων πολιτιστικών εκδηλώσεων, που περιλάμβαναν λογοτεχνικούς περιπάτους, τη θεατρική παράσταση «Το φως που καίει» του Κ. Βάρναλη και τη συναυλία του Θ. Μικρούτσικου πάνω στην ποίηση του Ν. Καββαδία, με την παρουσίαση του πολιτιστικού προγράμματος κατά την έναρξη και τη λήξη του 5ου Επιστημονικού Συνεδρίου της ΚΕ του ΚΚΕ, ολοκληρώθηκαν και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που συνόδευαν το Συνέδριο.

Το σήμα για την έναρξη του Συνεδρίου δόθηκε με την παρουσίαση έργου για μικρή συμφωνική ορχήστρα, χορωδία και αφηγητή, βασισμένου στο «Φως που καίει» του Κώστα Βάρναλη, στο «Ξύπνημα του προλεταριάτου» του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη και στον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου.

Η αρχή δόθηκε με την παρουσίαση αποσπασμάτων από τον «Επιτάφιο». Η μουσική ήταν πρωτότυπη, βασισμένη στα μουσικά θέματα από τη μελοποίηση του Μ. Θεοδωράκη.

«Γιε μου στ' αδέρφια σου τραβώ και σμίγω την οργή μου,

σου πήρα το ντουφέκι σου, κοιμήσου εσύ, πουλί μου».

Το δεύτερο μέρος ήταν μια μαχητική ταραντέλα πάνω στο «Τραγούδι για το ξύπνημα του προλεταριάτου», που δημοσιεύτηκε το Φλεβάρη του 1932 στους «Νέους Πρωτοπόρους».

«Ακούς, ακούς; Ζυγώνουν οι ξυπόλυτοι, οι καταφρονεμένοι,

με τα χοντρά, τα ροζιασμένα δάχτυλα και την αδέξια την περπατησιά.

Φτάνουν απ' τα πέρατα του κόσμου, μ' αξίνες, με σφυριά και με δρεπάνια,

για να σου δώσουν τώρα, μια για πάντα, το μεγάλο μάθημα τ' αξέχαστο,

της πρώτης και στερνής δικαιοσύνης».

Το έργο ολοκληρώθηκε με τον «Οδηγητή» του Κ. Βάρναλη, σε μελοποίηση Χρήστου Λεοντή.

«Εγώ είμαι τέκνο της Ανάγκης

κι ώριμο τέκνο της Οργής».

Συμμετείχε πλήθος νέων μουσικών, καθώς και τα τμήματα φωνητικής από το Στέκι Πολιτισμού και Νεανικής Δημιουργίας της ΚΝΕ. Την ορχήστρα διηύθυνε ο Κωνσταντίνος Σπηλιώτης και τα κείμενα των λογοτεχνών διάβασαν οι Αφροδίτη Βραχοπούλου και Μάνος Τσίζεκ.

Το Συνέδριο ολοκληρώθηκε με συναυλία μελοποιημένης ποίησης της περιόδου. Παρουσιάστηκαν όχι και τόσο γνωστές μελοποιήσεις ποιημάτων, που απέσπασαν το θερμό χειροκρότημα των παρευρισκόμενων. Ακούστηκαν αγαπημένα τραγούδια σε ποίηση των Κ. Παλαμά, Γ. Σκαρίμπα, Κ. Καρυωτάκη, Γ. Ρίτσου, Γ. Σεφέρη, Γ. Καζαντζάκη, Ν. Καββαδία, Κ. Παΐζη, Ντ. Θεοτόκη και Κ. Βάρναλη.

Επαιξαν και τραγούδησαν οι μουσικοί: Φίλιππος Παχνιστής, Πάνος Τσίτσικας, Λευτέρης Κουάντας, Δημήτρης Γιαννούχος, Μαρία Παχνιστή, Πολυξένη Καράκογλου και Πάνος Μπούσαλης. Ενορχήστρωση: Φίλιππος Παχνιστής

Ο Μιχάλης Μερακλής, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην πολύ ενδιαφέρουσα εισηγητική του ομιλία με θέμα «Κωνσταντίνος Καβάφης, Κώστας Βάρναλης, Γιάννης Ρίτσος», σημείωσε αρχικά ότι «θα ευφραίνονταν οι ψυχές του Βάρναλη και του Ρίτσου αν μάθαιναν ότι στο Συνέδριο για τα 100 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚΕ αποφάσισε το Κόμμα να συμπεριλάβει και τον Καβάφη...».