Η επανεξέταση των φορολογικών απαλλαγών - των εισοδημάτων δηλαδή που απαλλάσσονται από τη φορολογία - ήταν και είναι ένα από τα πάγια αιτήματα του συνδικαλιστικού κινήματος, στα πλαίσια των διεκδικήσεων για ένα πιο δίκαιο φορολογικό σύστημα. Και αν το δει κανείς από αυτή τη σκοπιά, η πρωτοβουλία του υπουργείου Οικονομικών δεν μπορεί παρά να βρει σύμφωνες τις δυνάμεις της Αριστεράς, αλλά και όλους εκείνους που έχουν ταχθεί υπέρ των αλλαγών του φορολογικού συστήματος της χώρας σε δημοκρατική κατεύθυνση. Η επανεξέταση του καθεστώτος των φορολογικών απαλλαγών θα μπορούσε να αποτελέσει βάση προβληματικής για το σύνολο του φορολογικού συστήματος της χώρας. Ενός συστήματος βαθιά ταξικού, άδικου και για το λόγο αυτό αναποτελεσματικού, μιας και περιορίζει την άντληση φορολογικών εσόδων στο χώρο της μισθωτής εργασίας και των μικρομεσαίων στρωμάτων, ενώ αφήνει στο απυρόβλητο τα εισοδήματα της αστικής τάξης.

Τα κίνητρα βέβαια του υπουργείου Οικονομικών δε φαίνονται να είναι και τόσο αγνά. Το υπουργείο Οικονομικών, το οποίο αποτελεί το βασικό μοχλό εφαρμογής της νεοφιλελεύθερης πολιτικής στη χώρα, κινήθηκε με καθαρά "λογιστικά" κριτήρια, με φανερή επιδίωξη τον περιορισμό των εισοδημάτων που απαλλάσσονται από τη φορολογία, ώστε να αντλήσει όσο το δυνατόν περισσότερους φόρους. Οχι όμως όλων των αφορολόγητων εισοδημάτων. Είναι σίγουρο ότι τα φορολογικά προνόμια των τραπεζών, των χρηματιστηριακών εταιριών, των εφοπλιστών και άλλων μεγαλοσχημόνων του τόπου δεν πρόκειται να θιγούν.Και αν δε θιγούν αυτές οι φοροαπαλλαγές, τότε δεν απομένει παρά να αρχίσει το ξήλωμα των φορολογικών απαλλαγών των εργαζομένων, με συνέπεια το νέο καθεστώς να είναι περισσότερο άδικο και περισσότερο αντιλαϊκό. Μικρό μόνο δείγμα του φορολογικού καθεστώτος, όπου ευδοκιμούν τα άνθη του κακού, προκύπτει από την παράθεση των ακόλουθων στοιχείων.

Με βάση το ισχύον καθεστώς απαλλάσσονται από τη φορολογία:

• Τα διανεμόμενα κέρδη των ανωνύμων εταιριών, με τη μορφή μερισμάτων, προμερισμάτων και αμοιβών (πρόκειται για το "επαναστατικό" μέτρο Παλαιοκρασσά, που ουσιαστικά κατάργησε τη φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων για τους επιχειρηματίες).
• Οι χρηματιστηριακές πράξεις.
• Οι εταιρίες επενδύσεων χαρτοφυλακίου και τα αμοιβαία κεφαλαία (οι εταιρίες αυτές φορολογούνται μόνο κατά την είσπραξη τόκων, ενώ απαλλάσσονται από τη φορολογία εισοδήματος νομικών προσώπων).
• Οι καταθέσεις μεταξύ τραπεζών, καθώς και οι υποχρεωτικές καταθέσεις των εμπορικών τραπεζών στην Τράπεζα της Ελλάδας.
• Τα μερίσματα ιδρυτικών τίτλων και οι μετοχές των ελληνικών ανωνύμων εταιρίων που ασχολούνται με την εκμετάλλευση πλοίων, καθώς και τα κέρδη των σκαφών με ξένη σημαία. Απαλλάσσονται επίσης τα κέρδη των ξένων αεροπορικών εταιριών.
• Οι τόκοι των κρατικών τίτλων (ομόλογα, έντοκα γραμμάτια), οι τόκοι των καταθέσεων σε συνάλλαγμα, καθώς και οι τόκοι καταθέσεων σε δραχμές που προέρχονται από αλλοδαπούς.

Αν στα προηγούμενα προσθέσουμε και το αμαρτωλό καθεστώς των επιχορηγήσεων των ιδιωτικών εταιριών - υποτίθεται ότι τα εκατοντάδες δισ. των επιχορηγήσεων ενισχύουν τις επενδύσεις - τότε έχουμε μια σχετικά πλήρη εικόνα ενός μηχανισμού μέσω του οποίου συντελείται μεταφορά εισοδημάτων από τους οικονομικά αδύνατους στους οικονομικά ισχυρούς.

Συζήτηση τέτοιας μορφής δυστυχώς δεν έγινε, ενώ προβληματική για το καθεστώς των φορολογικών απαλλαγών κινήθηκε σε στενούς κύκλους μεταξύ του υπουργείου Οικονομικών και "τεχνοκρατών" δεξιόστροφων συνήθως αντιλήψεων.

Από μια μικρή ιστορική αναδρομή του θέματος αυτού διακρίνουμε τους ακόλουθους σταθμούς.

• Στις αρχές του 1994 ο υπουργός Οικονομικών εξαγγέλλει ότι πρόκειται να συστηθεί ομάδα εργασίας για την καταγραφή του συνόλου των φορολογικών απαλλαγών.
• Το Νοέμβρη του ίδιου έτους το υπουργείο Οικονομικών, μαζί με τα υπόλοιπα κείμενα του Κρατικού Προϋπολογισμού του 1995, παρουσιάζει και ξεχωριστό τόμο, στον οποίο είχαν καταγραφεί 804 φορολογικές απαλλαγές φυσικών, νομικών προσώπων, καθώς και φορολογικές απαλλαγές από ΦΠΑ, ειδικούς φόρους κτλ.
• Στις αρχές του 1995 συστήνεται επιτροπή με τη συμμετοχή όλων των κομμάτων, προκειμένου να εκδοθεί κοινό πόρισμα. Η προσπάθεια ναυαγεί, κυρίως λόγω της μικροπολιτικής αντιμετώπισης του θέματος από το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ. Εκδίδεται βέβαια κάποιο πόρισμα, το οποίο όμως προσομοιάζει περισσότερο με έκθεση ιδεών, καθώς κανένα από τα δύο αυτά κόμματα δε θέλησε να τοποθετήσει τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων και να δεσμευτεί με συγκεκριμένες προτάσεις.
• Η πιο αξιόλογη πρωτοβουλία για τις φορολογικές απαλλαγές προήλθε από το ΚΕΠΕ, στο οποίο ανατάθηκε στο μεταξύ σχετική μελέτη. Στο πόρισμα που εξέδωσε ο επιστημονικός συνεργάτης του ΚΕΠΕ Θ. Μπαλφούσιας τάσσεται υπέρ της φορολόγησης των έντοκων τίτλων του ελληνικού δημοσίου και της επανεξέτασης του καθεστώτος των κρατικών επιχορηγήσεων προς τις επιχειρήσεις (το πόρισμα διαπιστώνει την ανυπαρξία ελέγχων και σχετικών μελετών για τις επιπτώσεις των επιχορηγήσεων στην επενδυτική διαδικασία). Προτείνει επίσης την κατάργηση της πλειοψηφίας των φορολογικών απαλλαγών προς τους μισθωτούς - συνταξιούχους με ταυτόχρονη, ισόποση και άμεση ενίσχυση των εισοδημάτων τους, καθώς και την κατάργηση ή τον περιορισμό ορισμένων φορολογικών απαλλαγών (κατάργηση της απαλλαγής των δαπανών για ιδιωτική ασφάλιση και περιορισμό της απαλλαγής του τεκμηρίου ιδιοκατοίκησης από τα 200 στα 150 τ. μ.). Επειδή το πόρισμα - το οποίο βέβαια δε διεκδικεί και επαναστατικές δάφνες - δημιούργησε θόρυβο και ανησύχησε τις "δυνάμεις της αγοράς", ο υπουργός Οικονομικών έσπευσε να καθησυχάσει τους ανησυχούντες ότι οι συγκεκριμένες προτάσεις δε δεσμεύουν σε τίποτα την πολιτική του υπουργείου του.
• Τέλος ο "δημοκρατικός διάλογος" κλείνει με εξέταση του καθεστώτος των φορολογικών απαλλαγών από την ΟΚΕ, την επιτροπή δηλαδή που χρησιμοποιείται σαν μαϊντανός από την κυβέρνηση για την προώθηση της αντιλαϊκής πολιτικής.

Σε κάθε 100 δραχμές εισόδημα που δηλώθηκε από όλες τις κατηγορίες των φορολογουμένων:

• Το 1980 οι 62,60 δραχμές ήταν εισοδήματα που είχαν δηλώσει οι μισθωτοί και συνταξιούχοι (49,40 δραχμές από τους μισθωτούς και 13,20 δραχμές από τους συνταξιούχους), οι 29,80 δραχμές προέρχονταν από τους εμποροβιομηχάνους και εισοδηματίες (25,40 δραχμές οι εμποροβιομήχανοι, βιοτέχνες και 4,40 δραχμές οι εισοδηματίες) και οι υπόλοιπες 7,7 δραχμές από τους υπόλοιπους φορολογούμενους (7,50 δραχμές από τους ελεύθερους επαγγελματίες και 0,70 δραχμές από τους αγρότες).
• Το 1995,σε κάθε 100 δραχμές που δηλώθηκαν στην Εφορία, οι 65 δραχμές προέρχονταν από τους μισθωτούς και συνταξιούχους (45,50 δραχμές από τους μισθωτούς και 19,50 δραχμές από τους συνταξιούχους). Εδώ προκύπτει το παράλογο να έχουμε αύξηση του μεριδίου των δηλωθέντων εισοδημάτων από τους μισθωτούς και συνταξιούχους, σε μια περίοδο που και τα πραγματικά τους εισοδήματα μειώθηκαν και η ανεργία αυξήθηκε. Ο παραλογισμός αυτός συνδέεται άμεσα με την κατάργηση της τιμαριθμοποίησης της φορολογικής κλίμακας, που επέβαλε το 1990 η κυβέρνηση της ΝΔ και συνεχίζει να εφαρμόζει μέχρι σήμερα η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, που είχε ως συνέπεια να υποχρεώνονται στην υποβολή φορολογικής δήλωσης και πληρωμής φόρου μισθωτοί και συνταξιούχοι που απαλλάσσονταν. Αντίθετα, το μερίδιο των εισοδημάτων που δήλωσαν στην Εφορία το 1995 οι εμποροβιομήχανοι έπεσε στις 26,10 δραχμές (21,60 δραχμές οι εμποροβιομήχανοι και 4,50 δραχμές οι εισοδηματίες), παρά το γεγονός ότι και οι πρώτοι και οι δεύτεροι αύξησαν σημαντικά τα εισοδήματά τους.

Στην κατανομή της "πίτας" του φόρου που πληρώθηκε, έχουμε την εξής εικόνα, για κάθε 100 δραχμές φόρο:

• Το 1980,η Εφορία έπαιρνε τις 52,10 δραχμές από τους μισθωτούς και συνταξιούχους (38,80 δραχμές από τους μισθωτούς και 13,30 δραχμές από τους συνταξιούχους), τις 35,30 δραχμές από τους... "φτωχούς" εμποροβιομηχάνους (29,80 δραχμές από τους εμποροβιομηχάνους και βιοτέχνες και 5,50 δραχμές από τους εισοδηματίες) και τις υπόλοιπες 12,50 δραχμές από τους άλλους φορολογούμενους (12,40 δραχμές από τους ελεύθερους επαγγελματίες και 0,20 δραχμές από τους αγρότες).
• Το 1995,σε κάθε 100 δραχμές προσωπικού φόρου εισοδήματος αναλογούσαν 53,50 δραχμές στους μισθωτούς και συνταξιούχους (39,10 δραχμές στους μισθωτούς και 14,40 δραχμές στους συνταξιούχους), 31,70 δραχμές στους εμποροβιομηχάνους και εισοδηματίες (26,20 δραχμές στους εμποροβιομηχάνους και βιοτέχνες - η αύξηση οφείλεται κυρίως στην εφαρμογή των "αντικειμενικών" κριτηρίων που έπληξε τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και όχι στο φιλότιμο των μεγαλοεπιχειρηματιών να δηλώσουν περισσότερα από τα παχυλά εισοδήματά τους - και οι 5,40 δραχμές στους εισοδηματίες).