«Ο κόσμος έχει παγώσει. Δεν ξέρει τι να κάνει». Μας είπε ο Γ. Δημητρίου

Ο «Ρ» βρέθηκε στα μέρη της Θήβας, στις Θεσπιές, στο Καπαρέλι. Εκεί βρήκαμε τα πράγματα ακόμα χειρότερα, κι από αυτά που μας περιέγραψαν πριν ξεκινήσουμε, για να πάμε να δούμε τι ακριβώς συμβαίνει. Είδαμε αγρότες σε απόγνωση σ' έναν αγροτικό νομό που θεωρείται από τους «τυχερούς», επειδή είναι δίπλα στην Αθήνα. Πάντως ίδια και χειρότερη είναι φέτος η κατάσταση και στους υπόλοιπους αγροτικούς νομούς της χώρας. Από το τέλος της περασμένης Ανοιξης και μετά, είναι σχεδόν απίθανο να βρει κανείς ένα αγροτικό προϊόν που να έχει καλύτερη τιμή, ικανοποιητική για τον παραγωγό.

Μιλώντας με αγρότες και συνεταιριστές στις τρεις αυτές περιοχές της Βοιωτίας, διαπιστώσαμε πως υπήρχε και μια σημαντική μερίδα αγροτών που έριχναν τις ευθύνες στον εαυτό τους γι' αυτό που συμβαίνει. Κάποιοι είπαν ότι έβαλαν περισσότερα φέτος για την Ολυμπιάδα... Κάποιοι άλλοι όμως είπαν πως έβαλαν τα ίδια και λιγότερα. Βέβαια είναι γνωστό ότι τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα δεν κέρδισαν τίποτα από την Ολυμπιάδα. Αλλά δεν είναι δυνατόν να αισθάνονται οι αγρότες ένοχοι επειδή μπορεί να έβαλαν λίγο παραπάνω κρεμμύδι, πατάτα, ή καρπούζι για παράδειγμα. Και στο σκληρό σιτάρι η παραγωγή δεν είναι μεγαλύτερη, αλλά η τιμή έπεσε κατά 25%. Οι αγρότες οφείλουν να βγάλουν τα συμπεράσματά τους, γιατί όποιο προϊόν και να έσπερναν φέτος η τιμή θα ήταν χαμηλή. Κι αυτό συνέβη φέτος και σε προϊόντα όπου η χώρα είναι ελλειμματική, όπως π.χ. στο μαλακό σιτάρι.

Στις Θεσπιές, παντού υπάρχουν σακιά με απούλητα κρεμμύδια στις αυλές των σπιτιών

Κι ενώ η ελληνική παραγωγή μένει απούλητη, οι εισαγωγές πατάτας είναι πολύ μεγάλες φέτος, όπως φαίνεται από τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Το ίδιο ισχύει και και για το κρεμμύδι. Στο πρώτο εξάμηνο του 2004 εισήχθησαν 123.490 τόνοι νωπής πατάτας συν 22.192 τόνοι κατεψυγμένης πατάτας. Κι αν θέλει κάποιος να κάνει συγκρίσεις, αξίζει να αναφερθεί πως ολόκληρο το 2002 εισήχθησαν 114.451 τόνοι νωπής πατάτας και 7.643 τόνοι κατεψυγμένης. Δηλαδή μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2004 εισήχθησαν περισσότερες πατάτες από ολόκληρη τη χρονιά του 2002... Στα κρεμμύδια επίσης φαίνεται να εισήχθησαν το πρώτο εξάμηνο του 2004 23.016 τόνοι, όταν ολόκληρο το έτος 2001 εισήχθησαν 16.085 τόνοι. Κι αυτά τα νούμερα δίνουν μια κάποια εξήγηση...

«Δεν υπάρχει κράτος να σε στηρίζει», είπε ο Σ. Σδώνας

«Αυτές οι πατάτες έπρεπε να βγουν τέλη Ιούνη. Τώρα τις έφαγε το σκουλήκι. Ολοι απ' τον αγρότη τρώνε...». Ηταν το παράπονο του Δ. Μελισσάρη

«Ο αγρότης δουλεύει για τον έμπορα», τόνισε ο Ν. Δέδες

Αυτά τα σταφύλια παραδόθηκαν με «ανοιχτή τιμή...»

Σαπίζει η παραγωγή στα χωράφια...

«Χρειάζεται να υπάρξει αγώνας αλλά με συνέχεια και όχι ευκαιριακά», μας είπε ο Π. Σίννης

«Τι να κάνουμε; Να αλλάξουμε επάγγελμα;». Αναρωτήθηκε η αγρότισσα Μ. Λάμπρου, που μαζί με το γιο της, δουλεύουν στο καταμεσήμερο

Η κατάσταση είναι δραματική, χειρότερη από κάθε άλλη χρονιά, ήταν τα πρώτα λόγια που ακούσαμε από τους αγρότες που συναντήσαμε στη Θήβα. Ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πυρίου Θήβας Σπύρος Σδώνας, τόνισε με έμφαση τα εξής: «Δεν υπάρχει κράτος να σε στηρίζει, δεν υπάρχει υποδομή». Και πρόσθεσε: «Μας είπαν πως στην Ολυμπιάδα θα έρθει κόσμος». «Ποιοι σας το είπαν», ρωτήσαμε αμέσως. «Αυτό λέγανε όλοι...» ήταν η απάντηση. Στη διάρκεια της κουβέντας ο Σπ. Σδώνας επέμενε πως η κατάσταση θα ήταν καλύτερη αν οι συνεταιρισμοί είχαν συσκευαστήρια. «Αν οι συνεταιρισμοί είχαν συσκευαστήρια θα ήταν καλύτερες οι τιμές;» το ρωτήσαμε. «Εγώ έτσι θέλω να πιστεύω» μας απάντησε.

Δίπλα του καθόταν ο Νικόλαος Δέδες. «Τι μου λέτε τώρα, ο αγρότης δουλεύει για τον έμπορα. Εχουν μαζευτεί οι έμποροι και σου λένε 6 λεπτά το κρεμμύδι και το πουλάνε 60 λεπτά». Ο ίδιος συνέχισε: «Στην τουρκοκρατία υπήρχαν δύο τσιφλικάδες στο χωριό που είχαν όλα τα χωράφια. Αυτό που βλέπω είναι ότι εκεί οδηγούνται τα πράγματα σήμερα. Αν δε γίνει σ' εμάς θα γίνει στα παιδιά μας». Και στο τραπέζι σχολιάστηκε από τους παρακαθήμενους πως υπό αυτές τις συνθήκες οι μικροί και μεσαίοι αγρότες δεν έχουν μέλλον.

Στο δρόμο από τη Θήβα για τις Θεσπιές, βλέπαμε στα χωράφια, άβγαλτες πατάτες, παρατημένα σακιά, τελάρα και σωρούς με κρεμμύδια, καθώς και αμάζευτα καρπούζια. Φτάνοντας στις Θεσπιές η χαρακτηριστικότερη εικόνα ήταν τα στοιβαγμένα σακιά με κρεμμύδια μέσα και έξω από τις αυλές και δίπλα τους τα νάιλον. Οι αποθήκες δε χωρούσαν άλλα.

«Από εδώ πέρναγε όλη η Ελλάδα» μας είπε ο Γιώργος Δημητρίου και συνέχισε: «Βλέπετε τώρα τίποτα; Ούτε ένα φορτηγό δεν περνάει». Οπως μας είπε ο ίδιος, πέρσι η τιμή στο κρεμμύδι ήταν 55 δραχμές και φέτος οι έμποροι δίνουν 6 με 8 λεπτά (20 με 27 δρχ.). Με αφορμή τις πρώτες κουβέντες του έγινε ο εξής διάλογος:

-- Ο κόσμος τι λέει γι' αυτήν την κατάσταση;

-- «Ο κόσμος έχει παγώσει, δεν ξέρει τι να κάνει».

-- Και πώς ερμηνεύουν αυτό που τους συμβαίνει οι αγρότες, φέτος; Εσείς τι λέτε, τι λένε οι άλλοι αγρότες του χωριού;

-- «Αφού έκαναν τα πάντα εισαγωγές απ' έξω. Εφαγαν οι ξένοι που ήρθαν για την Ολυμπιάδα ένα κρεμμύδι; Φάγανε ένα καρπούζι, ένα πεπόνι; Μέχρι και νερό απ' έξω φέρανε!

-- Αλλες χρονιές έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο;

-- «Πριν 30-35 χρόνια, τότε που πλέκαμε, δεν είχαν βγει οι μηχανές ακόμα. Τότε τα παρατήσαμε όλοι και φύγαμε. Αλλος Αθήνα, άλλος Πάτρα, για το μεροκάματο. Από το '71 έχει να γίνει αυτό, τόσα χρόνια έχουμε γυρίσει πίσω».

-- Τώρα πώς βλέπετε να προδιαγράφεται το μέλλον;

-- «Κρίση. Δε θα έχουμε ούτε ψωμί να πάρουμε. Ο,τι λεφτά έχω πάρει είναι για ΔΕΗ και μεροκάματα. Εχω 100 στρέμματα και θα μπω μέσα 15 εκατομμύρια. Και μετά χρέη, χρέη, χρέη...».

Λίγο πιο πέρα είδαμε την Μαρία Λάμπρου και τον 18χρονο γιο της Αλέξανδρο να καθαρίζουν κροκάρι (σπόρος κρεμμυδιού). Γύρω τους πολλές δεκάδες σακιά με κρεμμύδια. «Μάθαμε πως περνάτε καλά εδώ και ήρθαμε να δούμε πώς τα καταφέρνετε» της είπαμε χαριτολογώντας, για να έρθει η απάντηση: «Πολύ καλά περνάμε. Σ' ένα μήνα που θα μας βγάλουν κι από το σπίτι να δείτε τι καλά που θα είναι».

-- Γιατί;

-- «Γιατί αν δεν πουλάς την παραγωγή και έχεις χρεωθεί... Η Αγροτική ζητάει χρήματα. Με τα λόγια η Αγροτική δεν ξεχρεώνει τίποτα».

-- Το κροκάρι τι τιμή έχει;

-- «Αυτή τη στιγμή πουλιέται στα 50 λεπτά και δεν το παίρνουν κιόλας».

-- Αλλες χρονιές;

-- «300 δραχμές και σε παρακαλούσαν κι από πάνω».

-- Πώς το βλέπετε να εξελίσσεται το πράγμα.

-- «Για φέτος δεν έχουμε καμία ελπίδα. Ηρθε χτες και μου είπε ο έμπορας να του δώσω 50 λεπτά το κροκάρι. Κάν' το 60-65 του είπα. Εσύ θα χάσεις μου είπε, γιατί έρχεται εισαγόμενο. Παλιά στέλναμε στη Γαλλία κρεμμύδια, στέλναμε στην Ισπανία για στιφάδο. Ερχονταν έμποροι στο χωριό και το παίρνανε. Τώρα φέρνουν από εκεί. Τι να κάνω εγώ; Η ΔΕΗ έχει διπλασιαστεί, το λίπασμα έχει τριπλασιαστεί. Το κόστος πήγε 5 φορές πάνω. Και η τιμή πέντε φορές κάτω... Δε μιλάμε πλέον για κέρδος, αλλά πόσο μέσα θα μπούμε. Πέρσι φάγαμε ένα χαστούκι από τα κόκκινα τα κρεμμύδια που μείνανε απούλητα, φάγαμε κι ένα φέτος... Τι να κάνουμε; Ν' αλλάξουμε επάγγελμα; Και τα χωράφια τι να τα κάνουμε;».

Μέσα στα χωράφια του, λίγο έξω από τις Θεσπιές, ο Δημήτρης Μελισσάρης, μας έδειξε και μας περιέγραψε τι του συμβαίνει. Στο ένα χωράφι του η πατάτα ήταν ακόμα στο χώμα. «Εδώ άφησα 2 τόνους μέσα» μας είπε. Λίγο πιο πέρα, ένα άλλο χωράφι ήταν φρεσκοργωμένο και σε κάποιες αυλακιές φαινόταν κρεμμύδια. «Τα όργωσα και τα γύρισα μέσα μας είπε. Θα βάλω τα μεγάλα υνιά για μην τα βλέπω να σαπίζουν στο χωράφι».

-- Αλλες χρονιές πώς ήταν τα πράγματα τέτοια εποχή, τον ρωτήσαμε.

-- «Σ' αυτό το βαθμό το φετινό... Οχι δε θυμάμαι να ήταν άλλη χρονιά τόσο άσχημα. Ο συνάδελφος δίπλα έχει κομμένα τα κρεμμύδια εδώ και ένα μήνα και τα 'χει παρατημένα. Και στην αποθήκη λέει να τα βάλω, το χώρο πιάνω».

-- Αν πάνε έτσι τα πράγματα τι θα γίνει εδώ;

-- «Τελειώσαμε... Εγώ είμαι 25 χρόνια αγρότης, ξυπνάω κάθε μέρα στις 5. Και τι κατάφερα; Ενα μεγάλο μηδέν. Και λένε να κρατήσουμε τα παιδιά μας να γίνουν νέοι αγρότες. Τα προβλήματα που υπάρχουν τώρα, είναι δεκαπλάσια από τότε που αρχίσαμε εμείς. Σπέρνω στάρι και αγοράζω το ψωμί 1,10 - 1,20 ευρώ. Φέτος το στάρι το πήρανε 10-12 λεπτά το κιλό. Και γω πώς θα ζήσω; Να μου φτηνύνει, ο σπόρος, το ρεύμα, το τρακτέρ. Και να υπάρχει και τιμή. Να ζήσω και γω».

Σ' ένα οινοποιείο στην Παλιοπαναγιά, ο Κώστας Κρητικός έφερε το φορτηγάκι του γεμάτο με σταφύλι (Σαββατιανό). Δυο Αλβανοί εργάτες άρχισαν να το ξεφορτώνουν και εκείνη την ώρα τον πλησιάσαμε:

-- Σε τι τιμή δίνετε τα σταφύλια;

-- «Δε βγήκε ακόμα τιμή».

-- Καλά, γιατί δίνετε τα σταφύλια με ανοιχτή τιμή;

-- «Και τι να κάνω...».

Οπως μάθαμε στη συνέχεια, η περιοχή περίμενε τον Μαλαματίνα ν' ανοίξει τις τιμές. Και όπως μας είπε ο Κ. Κρητικός, η περιοχή της Θήβας έπαθε μεγάλη ζημιά φέτος από τον περονόσπορο και η παραγωγή κρασοστάφυλου μειώθηκε περισσότερο από 50%. Οσο για την ποιότητα, αυτή είναι άριστη γιατί το μικρόκλιμα της περιοχής είναι από τα καλύτερα. Αλλά από τιμή...

Στο δρόμο για το Καπαρέλι είδαμε σε πολλά χωράφια τα καρπούζια και τα πεπόνια σε ένα μικρότερο βαθμό να είναι αμάζευτα και σε κάποιες περιπτώσεις να αρχίζουν να χαλάνε. Στην κεντρική πλατεία στο Καπαρέλι συναντήσαμε τον πρόεδρο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Παναγιώτη Σίννη.

-- «Η φετινή χρονιά είναι καταστροφή συνολικά» μας είπε και συνέχισε: «Δεν είναι ότι ένα προϊόν δεν πήγε καλά και πήγαν τα άλλα. Δεν πήγε τίποτα καλά».

-- Με τα καρπούζια και τα πεπόνια τι ακριβώς γίνεται;

-- «Εγώ είχα 40 στρέμματα καρπούζι, με το ζόρι έδωσα τα μισά. Από αυτά μου πήραν πάλι τα μισά, μετά τη διαλογή και η τιμή ήταν 4 λεπτά. Ενα λεπτό παίρνει ο εργάτης και 3 λεπτά εγώ. Παράδειγμα, ένα φορτίο 20 τόνους, πληρώθηκε 760 ευρώ, τα 220 ευρώ τα πήραν οι εργάτες. Πάρε εσύ όσα μένουν και ζήσε. Πέρσι το καρπούζι είχε 20 λεπτά και η τιμή του ήταν πάντα 50-60 δρχ., κάποτε είχε πάει και 80 δρχ.».

-- Τι φταίει για όλα αυτά;

-- «Αν το δεις σε βάθος, βλέπεις ότι φταίει το σύστημα που αφήνει τους εμπόρους και όσους έχουν τη δύναμη, να κάνουν εισαγωγές ανεξέλεγκτα. Και εμείς είμαστε στο έλεος του "ελεύθερου εμπορίου". Οι αγρότες σαν κοινωνική τάξη πρέπει να κινητοποιηθούμε. Χρειάζεται να υπάρξει αγώνας, αλλά με συνέχεια και όχι ευκαιριακά. Και απ' ό,τι φαίνεται θέλει σκληρή αντιπαράθεση γιατί δεν καταλαβαίνουν αλλιώς. Τώρα πώς θα γίνει αυτό, δεν ξέρω. Με αποκλεισμούς δρόμων, αεροδρομίων... Δεν ξέρω. Το κακό είναι ότι σήμερα καθένας κοιτάει πώς θα τα βγάλει πέρα μόνος του, με αποτέλεσμα να τα καταφέρνουν λίγοι που έχουν τα μέσα και οι υπόλοιποι βγαίνουν στο περιθώριο».