Motion Team

Την ιστορική έκθεση ντοκουμέντων και φωτογραφιών που διοργανώθηκε προς τιμήν των 90χρονων του ΚΚΕ, επισκέφτηκαν χιλιάδες άνθρωποι σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη

Μετά από ένα διάστημα οι αναθεωρητές μετέφεραν το κλεμμένο υλικό στα Σκόπια και το 1988 στην Ελλάδα. Η δήθεν ιδιοκτησία του «ΚΚΕ εσωτερικού» έγινε στη συνέχεια «ιδιοκτησία» του ΣΥΝ. Εδώ και χρόνια αυτό το αρχειακό υλικό του ΚΚΕ, αποτελεί το βασικό τμήμα των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Πρόκειται για ιδιωτική εταιρία, κατ' ουσίαν αποτελεί «ιδιοκτησία» του ΣΥΝ.

Το θέμα με το μέρος του Αρχείου του ΚΚΕ, που κλάπηκε το 1968, επανήλθε στη δημοσιότητα με αφορμή την έκδοση του βιβλίου των Αλ. Δάγκα και Γ. Λεοντιάδη, «το κομματικό αρχείο».

«Με αυτήν τη μεταβίβαση, ένα αρχείο κόμματος μετατράπηκε σε αρχείο ιδιωτών και σήμερα, ύστερα από δύο δεκαετίες, εξακολουθεί να υπάρχει το πρόβλημα κατά πόσον ένα αρχείο που ανήκει σε ένα πολιτικόν οργανισμό μπορεί να ανήκει σε ιδιώτες και η χρήση του να εξαρτάται από την απόφασή τους. (...) Θα πρέπει ακόμα να προσθέσουμε εδώ, πως ο πολιτικός οργανισμός, στον οποίον ανήκει το αρχείο, βλέπει την κοινωνικήν επανάσταση ως μελλοντικό καθήκον και όχι ως παρελθούσα ιστορία, θέση που φυσικά θα λαμβάνεται υπ' όψιν όταν πρόκειται για αποφάσεις σχετικές με τη διαθεσιμότητά του. (...) θέτει το ζήτημα της ενότητας του αρχείου του ΚΚΕ υπό την κυριότητα του μοναδικού νόμιμου ιδιοκτήτη του».

Στις 4 Δεκεμβρίου 2007, η ΚΕ του ΚΚΕ απέστειλε στο ΔΣ των ΑΣΚΙ την ακόλουθη επιστολή:

«Στα αρχεία του ΑΣΚΙ, όπως γνωρίζετε, βρίσκεται ένας μεγάλος όγκος του αρχειακού υλικού του ΚΚΕ, μέρος των γενικών αρχείων του.

Γνωρίζετε, επίσης, ότι με τις πλημμύρες το 1994 που έπληξαν ιδιαίτερα τα Γραφεία της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, το αρχείο του υπέστη σημαντικές φθορές και σε ορισμένες κατηγορίες υλικών και φωτογραφιών μεγάλες έως ανεπανόρθωτες βλάβες.

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 90 χρόνων από την ίδρυση του ΚΚΕ γίνεται προσπάθεια να επιταχυνθεί η ανασυγκρότηση των αρχείων του Κόμματος, με στόχο να ολοκληρωθεί αυτή σε μια πορεία.

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ θα ήθελε να παραχωρηθεί στο ΚΚΕ αντίγραφο (υπογράμμιση ΜΜ) των αρχειακών υλικών του που βρίσκονται στην κατοχή του ΑΣΚΙ».

Στις 8 Ιανουαρίου 2008 στην επιστολή απάντησε, για το ΔΣ, ο πρόεδρος των ΑΣΚΙ Σπύρος Ασδραχάς:

«Το Διοικητικό Συμβούλιο των ΑΣΚΙ σας εκφράζει τις θερμές του ευχές για το νέο έτος και σας γνωστοποιεί ότι έλαβε γνώση της επιστολής σας της 4/12/2007. Επειδή τα ζητήματα που θίγετε απαιτούν διεξοδική συζήτηση, το ΔΣ επιφυλάχθηκε να τα εξετάσει και πάλι. Για το σκοπό αυτό θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο το γενικά διατυπωμένο αίτημα να εξειδικευτεί σε συνεργασία μας με τη δική σας αρχειακή υπηρεσία, υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι δεν είναι συζητήσιμη η ολική υποκατάσταση ενός αρχειακού συνόλου σε φωτογραφικά αντίγραφα.

Επειδή, όμως, σταθερή αρχή μας είναι τα ανοιχτά αρχεία και η ελεύθερη πρόσβαση προσβλέπουμε στη συνεργασία των ειδικών των δύο αρχείων, ώστε να καθοριστούν και να συγκεκριμενοποιηθούν τα αιτήματα που θέτει η επιστολή σας, καθώς και οι εκατέρωθεν διαθεσιμότητες και ετοιμότητες.

Υ.Γ. Σε ιδιαίτερο φάκελο σας επισυνάπτουμε τον κανονισμό λειτουργίας του Αναγνωστηρίου των ΑΣΚΙ, καθώς και τον κατάλογο του Αρχείου ΚΚΕ (1943 - 1968) που διατίθεται για την εξυπηρέτηση των ερευνητών».

Με τέτοιο τρόπο αντιμετώπισαν το ΚΚΕ και την επιστολή που τους έστειλε: Απαξιωτικά και με αλαζονεία! Εστειλαν και τον κανονισμό λειτουργίας του Αναγνωστηρίου των ΑΣΚΙ, για να πάμε να μελετήσουμε!... Και να σκεφθεί κανείς ότι η ΚΕ ζήτησε αντίγραφα και όχι το πρωτότυπο αρχείο που δικαιωματικά ανήκει στο ΚΚΕ!...

Το αρχείο του «Συγκροτήματος Λαμπράκη» (ολόκληρο, όχι το μισό) είναι άραγε ανοιχτό στους ερευνητές; Θα είχε ενδιαφέρον, για να πληροφορηθούμε όλα τα έργα και τις ημέρες του Συγκροτήματος καθ' όλο τον 20ό αιώνα. Σε κάθε περίπτωση, οι επικρίσεις για «κλειστό αρχείο», απ' όποιες πλευρές κι αν προέρχονται, μας υποχρεώνουν να επαναλάβουμε για πολλοστή φορά τα εξής:

1. Οι επικριτές του ΚΚΕ ποτέ δεν έχουν δείξει την ίδια «ευαισθησία» για το άνοιγμα των αρχείων της κρατικής ασφάλειας και άλλων κρατικών οργανισμών, υπουργείων και λοιπά. Αν, λοιπόν, είναι ειλικρινείς, ας το κάνουν έστω και τώρα. Οφείλουν όμως να πουν καθαρά, αν το κλεμμένο αρχείο ανήκει στο ΚΚΕ ή όχι, δηλαδή να μην παρουσιάζουν την κλοπή ως νόμιμη και θεμιτή ενέργεια.

2. Το ΚΚΕ αξιοποιεί το Αρχείο του και οι επικριτές του θα έπρεπε να μην το «ξεχνούν».

• Στο «Επιμορφωτικό Κέντρο - Βιβλιοθήκη, Χαρίλαος Φλωράκης» βρίσκονται στη διάθεση του κοινού, ερευνητών και άλλων, σε ψηφιακή μορφή, 160.000 σελίδες και 39.234 έγγραφα, προερχόμενα από το Αρχείο του ΚΚΕ.
• Πρόσφατα εκδόθηκε ο 10^ος τόμος των ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΟΥ ΚΚΕ. Συνολικά στους 10 τόμους δημοσιεύτηκαν υλικά 6.812 σελίδων.
• Προς τιμήν των 90 χρόνων του Κόμματος η ΚΕ αποφάσισε και εκδόθηκαν τα «Πρακτικά της 12^ης Ευρείας Ολομέλειας της ΚΕ» (1.077 σελίδες) και τα ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΤΟΥ ΚΚΕ, από την ίδρυσή του (494 σελίδες).
• Από το Αρχείο του ΚΚΕ επιλέχθηκε ένα τεράστιας ποσότητας φωτογραφικό υλικό, που αποτυπώθηκε στην έκθεση φωτογραφίας και ντοκουμέντων για τα 90χρονά του, ενώ εκτέθηκαν δημόσια και 100άδες αντικείμενα από τη θυελλώδη πορεία του Κόμματος, που επίσης ανήκουν στο Αρχείο του ΚΚΕ από την ίδρυσή του.

3. Το κυριότερο: Το ΚΚΕ πραγματοποίησε οικονομική εξόρμηση, το μεγάλο μέρος της οποίας θα διατεθεί για την ανέγερση του κτιρίου, όπου θα στεγαστεί το Αρχείο του Κόμματος, σε σύγχρονες και κατάλληλες εγκαταστάσεις. Αυτό το υλικό, το οποίο σκεπάστηκε από τα νερά της μεγάλης πλημμύρας του 1994, δεν έχει ακόμα αποκατασταθεί εξ ολοκλήρου και βρίσκεται σε φάση ψηφιοποίησης.

4. Ωστόσο, εκείνο που ενοχλεί διάφορες πλευρές είναι ότι το ΚΚΕ επαγρυπνεί και δεν ξεχνά μέσα σε ποιες πολιτικές συνθήκες δρα, διεθνείς και εσωτερικές. Και από αυτή την άποψη εκείνο θα κρίνει πώς θα αξιοποιείται το Αρχείο του. Γνώμονας του ΚΚΕ είναι να συμβάλει στη σοβαρή και ουσιαστική ιστορική έρευνα.

Σε αυτή την κατεύθυνση χρησιμοποιεί και το Αρχείο του για τη συγγραφή του ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΚΕ (Β' Τόμος, 1949 - 1974), που πραγματοποιεί η Κεντρική Επιτροπή και για το οποίο θα διεξαχθεί Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, σύμφωνα με την Απόφαση του 18^ου Συνεδρίου.

Αλλωστε, το ΚΚΕ δεν αρνήθηκε ποτέ να δώσει υλικό ή πληροφορίες σε ερευνητές ή ιστορικούς, εφόσον αυτό ήταν αντικειμενικά δυνατό.

Ο αγώνας του ΔΣΕ έβαλε σε μεγάλη δοκιμασία την αστική εξουσία και βεβαίως επέφερε (και καλώς) κυβερνητική αστάθεια

Στο δεύτερο, ο χυδαίος αντικομμουνισμός υποχώρησε, αφήνοντας μόνο ψήγματα και παραχωρώντας το μεγαλύτερο τμήμα του εδάφους του στη φθήνια και στην παραχάραξη.

Εκείνο που παρέμεινε σταθερό, είναι η προπαγάνδα υπέρ της ΝΔ, μέσω της ανάδειξης του ρόλου που έπαιξε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ταξική προσπάθεια, εκφρασμένη, κυρίως, υπέρ της μιας αστικής παράταξης.

Σταθερή παρέμεινε και η αναφορά στα αποτελέσματα του Εμφυλίου: «Κλίμα διχασμού συνόδευε την προσπάθεια να κλείσουν οι πληγές», ενημέρωνε ο Στάμος Ζούλας, προφανώς ενοχλημένος που δεν υπήρχε «ομόνοια». Λες και μπορεί αυτή να υπάρχει σε μία ταξική κοινωνία, ιδιαίτερα τότε που ο λαός είχε υψώσει το ανάστημά του διεκδικώντας μια καλύτερη ζωή και γνώρισε το μένος της αστικής τάξης και των συμμάχων της.

Αυτά σε γενικές γραμμές. Πιο συγκεκριμένα:

1. Στην εκπομπή, ο Ιωάννης Μεταξάς εμφανίζεται ξαφνικά στην εξουσία. Πώς έφτασε, όμως, να γίνει πρωθυπουργός;

Η αστική προπαγάνδα φροντίζει να αποσιωπά και αυτό το θέμα, το ίδιο έκανε και η «Μεγάλη Αλλαγή». Ετσι, υπάρχει η πλασματική εντύπωση ότι ο Μεταξάς, μια που ήταν δικτάτορας, με τρόπο στρατοκρατικό θα έγινε πρωθυπουργός. Η αλήθεια είναι άλλη.

Τον Ι. Μεταξά πρώτα τον διόρισε πρωθυπουργό ο βασιλιάς Γεώργιος Β`, μετά πήρε ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή από όλα τα αστικά κόμματα και μερικούς μήνες αργότερα κήρυξε τη δικτατορία.

Τον ψήφισαν και το «Κόμμα των Φιλελευθέρων» (των Ελ. Βενιζέλου - Θεμ. Σοφούλη) και ο Γ. Καφαντάρης. Το «Λαϊκό Κόμμα» έδωσε ψήφο ανοχής. Προηγουμένως είχαν δουλέψει δραστήρια γι' αυτό ο Βρετανός πρέσβης στην Αθήνα Ουατερλόου και ο Δημήτριος Λαμπράκης, εκδότης της εφημερίδας «Ελεύθερον Βήμα».

2. Στη «Μεγάλη Αλλαγή» ακούσαμε ότι οι ΗΠΑ ήθελαν πρωθυπουργό τον Αλέξ. Παπάγο. Αυτό είναι ακριβές μόνο κατά το ήμισυ. Πριν θελήσουν τον Παπάγο, οι ΗΠΑ και το Παλάτι ήθελαν τον Νικ. Πλαστήρα και παραμέρισαν τον Παπάγο, και γιατί η ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ ήταν προτιμότερο να γίνει με τον Πλαστήρα πρωθυπουργό. Ετσι και έγινε. Ηθελαν τα κόμματα του «Κέντρου» στη διακυβέρνηση, αμέσως μετά την έναρξη του Εμφυλίου και μέχρι το 1952. Το ίδιο και πριν από το 1946. Είναι σαφής η τοποθέτηση του Γκρέιντι, πρέσβη των ΗΠΑ στην Αθήνα, που δήλωσε για τον Πλαστήρα στο «ΒΗΜΑ», στις 22 Απρίλη 1950:

«Μου έκαμεν εντύπωσιν η ενεργητικότης του πρωθυπουργού και των συνεργατών του, (...) ως και η ισχυρά απόφασίς των να λάβουν τα αναγκαία μέτρα δια να καταστήσουν αποδοτικήν την βοήθειαν».¹

Διαβάζουμε ακόμα:

«σε μια θυελλώδη συνομιλία με τον ιδιαίτερο γραμματέα του βασιλέως Μπούλη Μεταξά, ο Αμερικανός επιτετραμμένος στην Αθήνα κ. Χένρυ Μάϊνορ υπεγράμμισε πως η λύσις Πλαστήρα ήταν πολύ επιθυμητή στην Αμερική».²

3. Η «κυβερνητική αστάθεια» εκείνο τον καιρό, για την οποία έκανε λόγο η εκπομπή, οφειλόταν σε σειρά παραγόντων και πρωταρχικά στη στάση που κράτησαν τα αστικά κόμματα στα χρόνια της Κατοχής (συνεργάτες των Γερμανών, απόντες στην Ελλάδα, φευγιό στη Μ. Ανατολή - ανάμεσα στους τελευταίους και ο Κ. Καραμανλής), αλλά και στη σχέση που υπήρχε ανάμεσα στις παραπάνω κατηγορίες των αστών πολιτικών.

Ενα παράδειγμα, για να φανεί η αμοιβαία σχέση: Ο Θεμ. Σοφούλης κατέθεσε στη δίκη των δοσιλόγων ότι «ο Ιωάννης Δ. Ράλλης εθνικώς επολιτεύθη». Σωστός, αφού τα Τάγματα Ασφαλείας, που ίδρυσε ο Ράλλης, εξυπηρετούσαν ταξικούς αστικούς στόχους, που οι αστοί ονοματίζουν εθνικούς!..

Αλλά αυτές τις αιτίες της κρίσης των αστικών κομμάτων, η «Μεγάλη Αλλαγή» δεν τις ακούμπησε. Μίλησε για «κυβερνητική αστάθεια, λόγω του διχασμού που επέφερε ο εμφύλιος». Αυτό είναι σωστό. Ο αγώνας του ΔΣΕ έβαλε σε μεγάλη δοκιμασία την αστική εξουσία και βεβαίως επέφερε (και καλώς) κυβερνητική αστάθεια. Ομως, δεν ήταν αυτή η μοναδική αιτία.

4. Και φθάνουμε στην καθιέρωση του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος, για το οποίο δεν ειπώθηκε από τη «Μεγάλη Αλλαγή» ότι: Η ΕΠΕΚ του Ν. Πλαστήρα υπερψήφισε το πλειοψηφικό στη Βουλή, σύμφωνα με την αξίωση και των ΗΠΑ, και του βασιλιά, και του Παπάγου. Ηταν οι μέρες που χρειαζόταν μία κυβέρνηση της «δεξιάς», όπως έλεγε ο Αμερικανός πρέσβης Τζον Πιουριφόι. Και ήταν οι μέρες που το ΚΚΕ κατάγγελλε τον Πλαστήρα και δεχόταν επίθεση για το «Τι Πλαστήρας, τι Παπάγος».

Στην εκπομπή έγινε εκτεταμένη αναφορά στην εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και των τριών συντρόφων του. Αφορούσε στις δραματικές ώρες που προηγήθηκαν της εκτέλεσης, συμπεριλαμβάνοντας ανθρώπινες πλευρές και στιγμές, καθώς και τη διεθνή κινητοποίηση που έγινε για τη ματαίωση της εκτέλεσης.

Αλλά για το ίδιο θέμα η εκπομπή περιείχε λαθροχειρίες, αντιφάσεις και πονηριές:

α. Εμφάνισε την κυβέρνηση Πλαστήρα να είναι αντίθετη με τις εκτελέσεις, τη στιγμή που ο Πλαστήρας είχε τοποθετηθεί δημόσια υπέρ των εκτελέσεων! Απλώς παζάρευε με τον βασιλιά και με τον Πιουριφόι να εκτελεστούν λιγότεροι!!!

β. Την ίδια στιγμή, η εκπομπή εμφάνισε τον Ι. Βαρβιτσιώτη να μιλάει για τις ευθύνες της κυβέρνησης Πλαστήρα, προσπαθώντας να φέρει τα πράγματα στο ίσο, ότι δηλαδή δεν είναι μόνον η «δεξιά», αλλά είναι και το «κέντρο» που πρωτοστάτησε στις διώξεις κατά των κομμουνιστών. Σωστά, 50 - 50 έκαναν τα εγκλήματα.

γ. Από την άλλη, η «Μεγάλη Αλλαγή» δεν παρέλειψε να εντάξει, δίχως να το σχολιάσει, το εξής από τα «αμερικανικά επίκαιρα» της εποχής: «Καθώς προσάγονται στο στρατοδικείο τα μέλη του ΚΚΕ γνωρίζουν τις συντριπτικές αποδείξεις σε βάρος τους»! Δηλαδή, η εκπομπή αποδέχεται τα «περί κατασκοπείας»!

Η Ιστορία δεν γράφεται με βάση τα «μού είπε» ή «είπε ο τάδε στον δείνα». Στο θέμα Μπελογιάννη η εκπομπή παρέθεσε απόσπασμα από αφήγηση της Ελλης Παππά, ότι ο Μπελογιάννης της είπε: «Για ένα λάθος πάμε να πεθάνουμε λοιπόν;»!

Η εκπομπή έσπευσε άκριτα να υιοθετήσει το υπονοούμενο της Ελλης Παππά. Ποιο είναι το υπονοούμενο; Οτι ο Μπελογιάννης αναφερόταν στην αποχή από τις εκλογές του 1946, την οποία το ΚΚΕ πράγματι είχε χαρακτηρίσει λάθος όχι καθοριστικής σημασίας. Συνεπώς, κατά την Παππά, ο Μπελογιάννης ήταν σαν να έλεγε: Από αυτό το λάθος έγινε ο ΔΣΕ, που εξαιτίας της συμμετοχής σε αυτόν πηγαίνουμε για εκτέλεση!!!

Αλλά η Ιστορία δε γράφεται έτσι. Γράφεται με ντοκουμέντα.

1. Στις αναφορές της για τον «ψυχρό πόλεμο», η εκπομπή έκανε λόγο για τις ΗΠΑ - Σοβιετική Ενωση, εννοώντας ότι και οι δύο ήσαν υπεύθυνες. Αλλά δεν άντεξε να μείνει σε αυτήν την παραχάραξη. Προχώρησε παραπέρα, λέγοντας: «Ο διαμελισμός της Γερμανίας σε δύο κράτη και ο αποκλεισμός του Δυτικού Βερολίνου από τους Σοβιετικούς »!

Αποκλεισμός του Δυτικού Βερολίνου! Από πού αποκλείστηκε το Δυτικό Βερολίνο; Δε γνωρίζουν οι καθηγητές της εκπομπής ότι και το Δυτικό Βερολίνο βρισκόταν στο έδαφος της Ανατολικής Γερμανίας; Δεν γνωρίζουν τις προβοκάτσιες, την υπονόμευση της ΛΔ Γερμανίας από τους ιμπεριαλιστές, με ορμητήριο το Δυτικό Βερολίνο; Ούτε το «πήγαινε - έλα» των κατασκόπων της Δυτικής Γερμανίας και των ΗΠΑ; Τα γνωρίζουν, αλλά προτιμούν να τα λένε όπως τους αρέσει.

Η ανέγερση του τείχους του Βερολίνου ήταν ένα μέτρο για την αποτροπή της ιμπεριαλιστικής στρατηγικής, που αποσκοπούσε στην ανάκτηση εδαφών της Ανατολικής Ευρώπης από την ΟΔ Γερμανίας.

Ο Φραντς Γιόζεφ Στράους, ο «θηριώδης» πρωθυπουργός της Βαυαρίας, έγραψε στο βιβλίο του «Πρόκληση και απάντηση»:

«Θα έπρεπε να θυμόσαστε ότι η Πολωνία, η Τσεχοσλοβακία, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία κλπ. ανήκουν στην Ευρώπη τόσο, όσο η Ελβετία, η Ολλανδία ή το Βέλγιο. Είναι ανάγκη, λοιπόν, να ασκηθεί επιρροή για πολύ καιρό πάνω στις χώρες αυτές και να μην παραλειφθεί τίποτε για να γίνουν πάλι συστατικό τμήμα της Ευρώπης».³

2. Με το «σχέδιο Μάρσαλ» η Ελλάδα δέχτηκε σημαντική βοήθεια, αναφέρθηκε στη «Μεγάλη Αλλαγή»! Και τονίστηκε η ανακούφιση που ένιωσε ο λαός από τη βοήθεια! Πώς είχαν, όμως, τα πράγματα;

«Στην 5ετία 1947-51 το εισόδημα της βιομηχανίας έφτανε συνολικά στα 18.867 δισ. δραχμές αγοραστικής δύναμης του 1951. Από το ποσό αυτό οι εργατοϋπάλληλοι πήραν 4.200 δισ. δραχμές».⁴

Τον Απρίλη του 1952, ο υπουργός Συντονισμού Γεώργιος Καρτάλης δήλωνε ότι «δέκα βιομηχανίες είχαν απορροφήσει το 60% των πιστώσεων που δόθηκαν στην Ελλάδα σε εφαρμογή του Σχεδίου Μάρσαλ». Η Εκθεση Armour (Armour Report), που κυκλοφόρησε το 1954, κατέληγε στο περίφημο συμπέρασμα ότι «500 οικογένειες εγκατεστημένες στην Αθήνα ελέγχουν την Ελλάδα». Ο Σπύρος Μαρκεζίνης, μάλιστα, προχώρησε ακόμη περισσότερο, δηλώνοντας δημόσια: «Λέγεται ότι 500 οικογένειες κυβερνούν την Ελλάδα, εγώ, όμως, πιστεύω ότι δεν φθάνουν καν τις πεντακόσιες, αλλά είναι μόνο 200».⁵

Η ΝΕΤ, πράγματι, «γράφει ιστορία».

Παραπομπές:

1. Σπύρου Λιναρδάτου, «Από τον Εμφύλιο στη χούντα», τ. Α΄, σελ. 113-114, εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ.

2. Γεωργίου Δ. Κατσούλη, «Ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας», σελ. 47, τ. Ζ`, εκδόσεις ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ.

3. Μίλος Μάρκο, «Ψυχολογικός πόλεμος και τσεχοσλοβακικό πείραμα», σελ. 44, εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ.

4.«Η Ελλάδα κάτω από το ζυγό των Γιάνκηδων», ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, 1955, σελ. 122-123.

5. «Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940-1950», σελ. 551-552, εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ.