«Οι λαϊκές λιθογραφίες του Σωτηρίου Χρηστίδη», ονομάζεται η έκθεση που διοργανώνει το Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τράπεζας και φιλοξενείται έως τις 19 Δεκέμβρη στο Μέγαρο Μελά (παλιό ταχυδρομείο). Η έκθεση επιχειρεί να καλύψει όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων ενός καλλιτέχνη που δούλεψε, κυρίως, ως λιθογράφος.

Ο Σωτήρης Χρηστίδης (1858 - 1940), ήταν ζωγράφος, λιθογράφος και εικονογράφος λαϊκών μυθιστορημάτων. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σε ηλικία 20 χρόνων γράφεται διαδοχικά στην Ιατρική Σχολή Αθηνών και στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, αλλά τα εγκαταλείπει και τα δύο και αρχίζει την επαγγελματική του σταδιοδρομία από το σχεδιαστήριο της Ελληνικής Εταιρείας Ορυχείων Λαυρίου. Την περίοδο αυτή γνωρίστηκε με τον Κάρολο Χάουπτ (1866 - 1937), από τον οποίο έμαθε την τέχνη της λιθογραφίας, και τον Δράκο (Δημήτριο) Παπαδημητρίου (1859 - 1940), από τον οποίο μυήθηκε στις εκδόσεις. Το 1904, μετακόμισε με την οικογένειά του στην Αθήνα, στην οδό Θεάτρου 9, όπου εγκατέστησε το ατελιέ του. Εκεί σχεδίασε τις περίφημες εικονογραφίες του και όλα τα ζωγραφικά του έργα.

Η τέχνη του αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 1938, με την έκθεση που οργάνωσε τότε ο Δημήτρης Πικιώνης, αφιερωμένη «εις την τέχνη της ελληνικής παραδόσεως». Τα χρόνια που ακολούθησαν, ο Σ. Χρηστίδης θα παραμείνει λησμονημένος. Το 1993, χάρη στο μόχθο και την πολυετή έρευνα του Απόστολου Δούρβαρη, εκδόθηκε από το ΕΛΙΑ ένα λεύκωμα αφιερωμένο στο έργο του. Καρπός εκείνης της προσπάθειας είναι και η τωρινή έκθεση.

Οπως μας λέει ο υπεύθυνος της έκθεσης, Διονύσης Καψάλης, μία ενότητα αναφέρεται σε ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα.. Από την ενότητα αυτή ξεχωρίζει η σειρά με θέμα τις μάχες των Βαλκανικών Πολέμων. Ακόμη παρουσιάζονται εξώφυλλα λαϊκών αναγνωσμάτων, τα οποία κυκλοφορούσαν σε φυλλάδια και το μεγαλύτερο μέρος τους ήταν ληστρικά, όπως για παράδειγμα η λιθογραφία με τον «Ληστή Νταβέλη». Η τρίτη ενότητα καλύπτει την υπόλοιπη εκδοτική δραστηριότητα του καλλιτέχνη και περιλαμβάνει δημιουργίες του σε εφημερίδες εκείνης της εποχής, σε εφημερίδες κυριών, αλλά και καρτ ποστάλ στις οποίες μετέφερε κυρίως τα θέματα των μεγάλων του έργων, ή σατίριζε με καυστικότητα τον καθημερινό βίο των ανθρώπων. Στην ενότητα αυτή, μπορούμε να κατατάξουμε και τις διαφημιστικές λιθογραφίες.

«Η λιθογραφία την εποχή εκείνη», μας λέει ο Δ. Καψάλης, «κατείχε σημαντική θέση. Οι μεγάλες λιθογραφίες του Σ. Χρηστίδη λειτουργούσαν σαν ρεπορτάζ. Η φωτογραφία δεν μπορούσε να κερδίσει τη λαϊκή φαντασία. Μία έγχρωμη λιθογραφία, ήταν πολύ πιο εντυπωσιακή για τη λαϊκή φαντασία, απ' ό,τι μία φωτογραφία".

Ο ιστορικός της τέχνης Δημήτρης Παυλόπουλος, αναφερόμενος στη λιθογραφία και την ιστορία της στην Ελλάδα, μας λέει: «Η λιθογραφία ως τεχνική εκτύπωσης εικόνων θεωρείται τυχαία ανακάλυψη το 1796 - 1798 του γερμανικής καταγωγής, γεννημένου στην Πράγα, θεατρικού συγγραφέα και μουσικού Aloys Senefelder, βασιζόμενη στην αρχή, που προέρχεται από την παρατήρηση ότι το λίπος και το νερό δεν μπορούν να συνυπάρξουν».

«Για να γίνει ένα λιθογράφημα, όπως αποκαλούμε το τύπωμα με την τεχνική της λιθογραφίας, ο καλλιτέχνης ή ο σχεδιαστής λιθογράφος σχεδιάζει το έργο του πάνω σε καθαρισμένη και λεία ασβεστολιθική πλάκα, χρησιμοποιώντας λιπαρό κραγιόνι. Στη συνέχεια στερεώνει το σχέδιό του με διάλυμα κόλλας και νιτρικού οξέος, το αφήνει αρκετές ώρες να οξειδωθεί και μετά πλένει την πλάκα με νερό και νέφτι, φροντίζοντας να τη διατηρεί υγρή με ένα σφουγγάρι. Το νερό δε μένει στις περιοχές που έχουν λιπανθεί και σχεδιαστεί. Ακολουθεί η εκτύπωση σε χειροκίνητο ή μηχανικό λιθογραφικό πιεστήριο. Στις έγχρωμες λιθογραφίες το κάθε χρώμα μπαίνει με διαφορετική λίθινη πλάκα. Με τον καιρό, η βαριά ασβεστολιθική πλάκα έδωσε τη θέση της σε φύλλα τσίγκου ή αλουμινίου, που χρησιμοποιούνται σήμερα στις λιθογραφικές εκτυπώσεις».

«Το παλιότερο κρατικό λιθογραφείο στην Ελλάδα είναι η Βασιλική Λιθογραφία, η οποία ιδρύθηκε από τον Οθωνα στην Αθήνα το 1835, με διευθυντή το Γερμανό Α. Φόρστερ. Το πιο γνωστό ιδιωτικό λιθογραφείο ίδρυσε το 1840 στην Αθήνα ο Πρώσος Karl Josef Kohlmann (1812 - 1870), διαθέτοντας λίγα μικρά πιεστήρια και 15 μόνο λιθογραφικές πλάκες. Στο λιθογραφείο αυτό ο Καρπενησιώτης ζωγράφος και σχεδιαστής της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, Αθανάσιος Ιατρίδης, λιθογράφησε το 1859 τις εννέα παραστάσεις οι οποίες εικονογραφούσαν δημοτικά τραγούδια της Συλλογής Δημοτικών Ασμάτων Παλαιών και Νέων, που συνέγραψε. Οι λιθογραφίες του Ιατρίδη συνιστούν τις πρωιμότερες γνωστές, μέχρι τώρα, γνήσιες λαϊκές εικόνες».

«Οι λαϊκές λιθογραφημένες εκδόσεις στην Ελλάδα γενικεύονται μετά το 1897, με εικόνες των πολεμικών γεγονότων και με ποικίλες διαφημίσεις, τυπωμένες σε αφίσες, που τις σχεδίαζαν οι: Σωτήριος Χρηστίδης, Καρλ Χάουπτ και Φρίξος Αριστεύς (1879 - 1951). Το 1896 ο εκδότης Δράκος (Δημήτριος) Παπαδημητρίου ιδρύει στην Αθήνα το Κεντρικόν Βιβλιοπωλείον και ξεκινάει να τυπώνει λαϊκές λιθογραφημένες αφίσες. Από τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα και κυρίως κατά το Μεσοπόλεμο, πληθαίνουν στην Ελλάδα τα λιθογραφεία. Εκτός από τις λαϊκές αφίσες, τυπώνουν στρατιωτικούς χάρτες, μετοχές, ομολογίες, γραμμάτια λαχείων, χαρτονομίσματα, γραμματόσημα».