43ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΝΕ - «ΟΔΗΓΗΤΗ»

Μεγάλη συναυλία - αφιέρωμα στον Μάνο Λοΐζο

Το Σάββατο 23 Σεπτέμβρη, στην Κεντρική Σκηνή του 43ου Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», στις 21.30

Ο Μάνος Λοΐζος με τους Μίκη Θεοδωράκη, Χαρούλα Αλεξίου, Μαρία Φαραντούρη, Γιώργο Νταλάρα και Βασίλη Παπακωνσταντίνου

Τριάντα πέντε χρόνια συμπληρώνονται στις 17 Σεπτέμβρη από τον πρόωρο χαμό του Μάνου Λοΐζου. Ολοι έχουμε τραγουδήσει τραγούδια του... Για εκείνο τον «δρόμο που είχε τη δική του ιστορία», για τον «Γέρο Νέγρο Τζιμ» στο Χάρλεμ, για τον «Κερέμ», που «αν δεν καώ εγώ, αν δεν καείς εσύ, αν δεν καούμε εμείς, πώς θα γενούνε τα σκοτάδια λάμψη», για το «αρχινισμένο σύνθημα που πάντα μένει» όταν ακούμε ακορντεόν, για «Το Δέντρο» μας, που πρωτοακούστηκε στο 2ο Φεστιβάλ της ΚΝΕ και τραγουδιόταν ξανά και ξανά και μεταφερόταν από στόμα σε στόμα, και τόσα άλλα...

Η είδηση του θανάτου του, ενώ νοσηλευόταν στη Μόσχα, ανακοινώθηκε στο 8ο Φεστιβάλ της ΚΝΕ. Από τα μεγάφωνα ακουγόταν η ανακοίνωση του ΚΣ της ΚΝΕ, που ανέφερε: «Μόλις πριν από λίγο μάθαμε για τον πρόωρο χαμό του γνωστού κι αγαπητού μας συνθέτη Μάνου Λοΐζου. Το ΚΣ της ΚΝΕ εκφράζει τη βαθιά του θλίψη για το θάνατό του. Ο Μάνος Λοΐζος στάθηκε πάντα στο πλευρό του λαϊκού κινήματος. Τα τραγούδια του έχουν βαθιές ρίζες στη λαϊκή μας παράδοση κι εκφράζουν τον καημό, την ελπίδα, την αγάπη, την αποφασιστικότητα του λαού μας για μια καλύτερη ζωή».

Τις επόμενες μέρες, συναυλίες και τραγούδια από τις σκηνές και τους χώρους του Φεστιβάλ αφιερώνονταν στη μνήμη του. Ο Μ. Θεοδωράκης κάνει πρόταση που υιοθετείται από την ΚΝΕ, να πάρει ο διαγωνισμός έντεχνου λαϊκού τραγουδιού που πραγματοποιούταν, τιμητικά, το όνομα «Μάνος Λοΐζος».

Ο Μ. Λοΐζος με την Μ. Φαραντούρη

Τιμώντας τη μνήμη και το σπουδαίο έργο του, η ΚΝΕ, στο 43ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή» στο Πάρκο Τρίτση, οργανώνει μεγάλη συναυλία - αφιέρωμα, στην Κεντρική Σκηνή του Φεστιβάλ, το Σάββατο 23 Σεπτέμβρη, στις 21.30, με τη συμμετοχή καλλιτεχνών που ερμήνευσαν γνωστά κι αγαπημένα του τραγούδια σε πρώτη εκτέλεση, όπως ο Γιώργος Νταλάρας, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Μαρία Φαραντούρη και Ασπασία Στρατηγού. Η ενορχήστρωση είναι του Γιάννη Παπαζαχαριάκη.

Ετσι αναπτύχθηκε η μουσική του πορεία

Γεννήθηκε το 1937 στην Αλεξάνδρεια. Η αγάπη του για τη μουσική φανερώνεται από πολύ μικρή ηλικία, όταν μαζί με τα άλλα παιδιά της γειτονιάς περιμένουν να περάσει από το δρόμο τους ένας γέρος βιολιστής. Μια μέρα, ο πατέρας του του αγόρασε ένα βιολί και άρχισε μαθήματα...

Ο ερχομός του στην Αθήνα για σπουδές, το 1955, συμπίπτει με την εμφάνιση του Μάνου Χατζιδάκι, που όπως είχε δηλώσει, «δε θα ξεχάσω τι εντύπωση μου έκαναν εκείνα τα τραγούδια. Εξάλλου, όλη η Ελλάδα έζησε τότε τη γοητεία της μουσικής του Χατζιδάκι». «Τα επόμενα χρόνια άρχισα ν' ανακαλύπτω το λαϊκό τραγούδι, και αυτό βέβαια συνεχίζεται ακόμα. Γύρω στο '60, αν θυμάμαι, ανοίγει μια νέα εποχή για την ελληνική μουσική, η εποχή του Θεοδωράκη... Μέσα σ' όλα αυτά λοιπόν, και σε πολλά άλλα, αναπτύχθηκε και η δική μου μουσική πορεία».

Να έρθει σε επαφή με τον κόσμο που πονά και αγωνίζεται

Το πρώτο τραγούδι που μελοποίησε είναι το «Τραγούδι του Δρόμου» του Λόρκα, που το βρήκε στο περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης». Στις αρχές της δεκαετίας του '60, συμμετέχει ενεργά στο «Σύλλογο Φίλων Ελληνικής Μουσικής» (ΣΦΕΜ). Το 1962 αναλαμβάνει τη διεύθυνση της χορωδίας στην παράσταση «Ομορφη Πόλη» του Θεοδωράκη κι έναν χρόνο μετά διευθύνει τη χορωδία στη θρυλική παράσταση των Χατζιδάκι - Θεοδωράκη «Μια πόλη μαγική». Σε αυτήν την παράσταση μαζί με τον Χρήστο Λεοντή παρουσιάζουν και κάποια δικά τους τραγούδια.

Το 1964, ο ΣΦΕΜ οργανώνει την πρώτη κοινή συναυλία των Μ. Λοΐζου - Χρ. Λεοντή, στο «Ακροπόλ». Στις πρώτες θέσεις βρίσκονται οι Γιάννης Ρίτσος, Νικηφόρος Βρεττάκος και Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος με το τέλος της συναυλίας προσφέρει στους νέους καλλιτέχνες μια πέτρα που του είχε περάσει ξυστά στο κεφάλι, όταν διηύθυνε τον «Επιτάφιο» στη Νάουσα, το 1961.

Οι αγώνες της δεκαετίας του '60 δεν τον αφήνουν αδιάφορο. Οι συνεχείς διαδηλώσεις, οι αγώνες για το «1-1-4», οι συναυλίες που δίνονταν σε εργοστάσια και λαϊκές γειτονιές, οι μπουάτ που γίνονται τόπος συνάντησης των νέων... Οπως ανέφερε το 1966 σε συνέντευξή του, «σαν μουσικός που γράφω τραγούδια, ξέρω καλά ότι μπορώ να κάνω τον κόσμο να συνειδητοποιήσει ορισμένα πράγματα κι αυτό το θεωρώ μια πολύ σοβαρή λειτουργία. Μ' ενδιαφέρει να γράφω όχι ωραία πράγματα, αλλά πώς θάρθω σ' επαφή με τον κόσμο που πονάει κι αγωνίζεται».

Το 1965 συναντιέται με τον Γιάννη Νεγρεπόντη και γράφουν τον «Γ' Παγκόσμιο» και το «Ακορντεόν». Τον επόμενο χρόνο δουλεύουν πάνω στα «Νέγρικα». Για το συγκεκριμένο δίσκο αναφέρει: «Το τεράστιο τέρας που άλλοτε λέγεται φασισμός, άλλοτε μιλιταρισμός και άλλοτε δημοκρατία δυτικού τύπου - που δεν είναι τίποτε άλλο παρά προσωπεία του ιμπεριαλισμού - στέκεται από πάνω μας απειλητικό. Και η αντίδρασή μας είναι να τα ξεσκεπάσουμε και να φωνάξουμε μ' όλη μας τη δύναμη ενάντια τους. Είμαστε πια συνειδητοί, "γνωρίζουμε"...». Τα «Νέγρικα» παρουσιάζονται για πρώτη φορά στη Φοιτητική Βδομάδα της Ανωτάτης Βιομηχανικής, με ερμηνευτές την Μαρία Φαραντούρη και τον Γιώργο Ζωγράφο. «Κόσμος πολύς, αλλά οι αστυνομικοί και οι μυστικοί ακόμα περισσότεροι», θυμάται η Μάρω Λοΐζου. Στη συνέχεια παρουσιάζονται στη συναυλία της ΕΦΕΕ, στις 19/4/1967, με τη συμμετοχή του Διονύση Σαββόπουλου. Η συναυλία είχε προγραμματιστεί να επαναληφθεί στο «Κεντρικό», δύο μέρες μετά, στις 21 Απρίλη...

Ενας ελάχιστος φόρος στους χιλιάδες που αγωνίζονται

Με την επιβολή της δικτατορίας ο Μ. Λοΐζος φεύγει στην Αγγλία, αλλά επιστρέφει στις αρχές του 1968. Μέσα στη χούντα γράφει τραγούδια που γίνονται επιτυχίες, με ερμηνευτές κυρίως τους Γιώργο Νταλάρα και Γιάννη Καλατζή. Κυκλοφορεί τους δίσκους «Ο Σταθμός», «Θαλασσογραφίες», γράφει μουσική για την ταινία του Αλέξη Δαμιανού «Ευδοκία». Παράλληλα, συνθέτει και πολλά κομμάτια που δεν ηχογραφούνται λόγω της χούντας.

Με την αποκατάσταση της αστικής δημοκρατίας καταφέρνει να ηχογραφήσει παλιότερη δουλειά του, τα «Τραγούδια του Δρόμου» και τα «Νέγρικα». Ακολουθούν οι κύκλοι «Καλημέρα Ηλιε», «Τα τραγούδια μας», «Τα τραγούδια της Χαρούλας» και μετά το θάνατό του τα «Γράμματα στην αγαπημένη», σε ποίηση Ναζίμ Χικμέτ και απόδοση Γιάννη Ρίτσου.

Ο Μάνος Λοΐζος, ακόμα, πάλεψε για τα δικαιώματα των μουσικών μέσα από την Ενωση Μουσικοσυνθετών Στιχουργών Ελλάδας. Πάντα δίπλα στο ΚΚΕ και στους λαϊκούς αγώνες, γιατί όπως έλεγε και ο ίδιος: «Πρέπει να υπάρχει στρατευμένη τέχνη, γιατί, μέσα στο δρόμο αυτής της σχολής, μπορούν να βγουν αριστουργηματικά έργα. Αλλά το πιο σπουδαίο είναι, ότι η στρατευμένη τέχνη είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής στις χιλιάδες των φτωχών παιδιών που πεινάνε, αγωνίζονται και σκοτώνονται καθημερινά».

Α. Π.

Πανηγυρικός

1. Το Κόμμα, σώμα αδιαίρετο, διασχίζει το χρόνο με ταχύτητες δικές του, μένοντας αλώβητο από τις ισχυρές πιέσεις που ασκεί κάθε εποχή. Με το ειδικό βάρος του προσπαθεί να γεμίσει το κενό γύρω του.

2. Μπροστά στα εκατό χρόνια των παράφορων συντρόφων, το περιβάλλον ναυάγησε άπειρες φορές στην προσπάθειά του να ανακόψει τη ροή του κινήματος. Δεν ήταν εύκολη η διάρκεια και η αντοχή στα χτυπήματα, γιατί οι επιδόσεις των κυβερνώντων τότε, στα διαρκή στρατοδικεία, ήταν ανεξάντλητες. Είναι μακρύ το γράμμα του θανάτου: εκτελέστηκαν πολίτες και σύντροφοι των οποίων ουκ έστιν αριθμός, ενώ η ξενοκίνητη κυβέρνηση συνέχιζε να προσαυξάνει τις συμφορές της κοινωνίας.

3. Καμία τύψη, καμία μεταμέλεια για το παρελθόν δεν είχαν όχι μόνο οι κυνηγοί κεφαλών, οι δοσίλογοι και τα τάγματα ασφαλείας που σήμερα εκπροσωπούνται επάξια από τους χρυσαυγίτες, αλλά και ένα τμήμα των φιλήσυχων Δεξιών. Αυτό το κομμάτι του συντηρητισμού που συνέχισε να προκαλεί πόνο με τα ανομήματα και τις ραδιουργίες του. Αυτή η μερίδα που τρέφει μια άνευ προηγούμενου απέχθεια για το λαό, κυρίως για όσους αντιστάθηκαν, όπως σήμερα, στα μεγάλα αφεντικά, τα οποία ανεβοκατεβάζουν τις κυβερνήσεις κατά βούληση.

4. Ολα αυτά τα χρόνια, μπροστά στη γενικευμένη αγυρτεία που δεν επιθυμεί τίποτε άλλο από το να σβήσει κάθε σημείο όπου μπορεί να ανθίζει η ζωή ώστε να μας χειρίζεται κατά το δοκούν, οι Κόκκινοι στάθηκαν δίπλα στον πολίτη και πάλεψαν μαζί του την κατάθλιψη, την τάση παραίτησης, μοιράστηκαν την οδύνη του και κατανόησαν τις ψευδαισθήσεις του.

5. Σήμερα η παντελής απουσία ορθού λόγου στην καθημερινή συναναστροφή των ανθρώπων και η αίσθηση πως κυριαρχούμαστε από τη βλακεία, σε συνδυασμό με μια σχεδόν αναίτια επιθετικότητα σε κάθε επίπεδο, απεικονίζει εν πολλοίς την πνευματική ένδεια των εκπροσώπων των αστικών κομμάτων, κυρίως των δύο πολιτικών αρχηγών, που αρχίζουν να παίρνουν το σχήμα καρτούν με τους πληκτικούς καβγάδες τους, στους οποίους είναι προσηλωμένοι με θρησκευτική αγωνία, ο ένας για την παράταση θητείας του στον πρωθυπουργικό θώκο και ο έτερος για την αναρρίχησή του.

6. Εκατό χρόνια και τι δεν γνώρισε το κίνημα και όμως συνέχισε: Από τους πανάκριβους πράκτορες - βασιλείς, την κατασπατάληση του δημοσίου χρήματος μέχρι τον φαύλο κύκλο της γενικευμένης απάτης. Παρ' όλα αυτά, το κίνημα παραμένει σταθερό στη δράση του και την παρουσία του στους αγώνες διεκδίκησης της χαμένης μας αξιοπρέπειας.

7. Βάρναλης, Ρίτσος: Δίδαξαν πως η ποίηση είναι πολεμική τέχνη, και οι ίδιοι δεν σκέφτονται με βάση κάποιαν ιδέα που έχουν για τη ζωή, αλλά με την ίδια τη ζωή. Αναμετρήθηκαν με το αποτρόπαιο περιβάλλον και χάραξαν έναν κύκλο στο κέντρο του οποίου έθρεψαν την αέναη δημιουργία. Μεγάλες μορφές! Δροσερός τώρα ο ίσκιος τους, απλώνεται και στις γενιές που έρχονται.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ