Πόσο "άγνωστος" μπορεί να είναι ένας συγγραφέας, ο οποίος μέσα σε είκοσι χρόνια δημοσίευσε αρκετά μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα και ποιήματα, αλλά και δεκαπέντε θεατρικά έργα που παίχτηκαν πάνω από τετρακόσιες φορές σε τριάντα χώρες; Κάποιοι τον αποκαλούν έτσι απλά και μόνο γιατί αποφεύγει κάθε μορφή δημόσιας εμφάνισης, δε δίνει συνεντεύξεις, δε συμμετέχει σε τηλεοπτικά προγράμματα κλπ. Το έργο του, όμως, κάνει τον Μπότο Στράους, όχι μόνο γνωστό, αλλά και σπουδαίο. Ο Γερμανός δραματουργός γεννήθηκε το 1944. Σπούδασε φιλολογία και κοινωνιολογία στην Κολωνία και το Μόναχο. Κριτικός και συντάκτης του θεατρικού "Theater heute" και μετά συνεργάτης και δραματουργός της "Schaubuhne" του Βερολίνου. Μερικά από τα έργα του είναι:"Οι υποχόνδριοι", "Γνωστά πρόσωπα, ανάμεικτα συναισθήματα", "Το μεγάλο και το μικρό", "Το πάρκο", "Επισκέπτες", "Επτά πόρτες", "Ο χρόνος και το δωμάτιο", "Η χορωδία του τέλους", "Η ισορροπία",κ.ά.

Το διεθνώς αναγνωρισμένο αριστούργημα του Μπότο Στράους "Ο χρόνος και το δωμάτιο",που χαρακτηρίστηκε ως η "πρώτη κωμωδία του 21ου αιώνα", "μεταμοντέρνο ονειρόδραμα", "θέατρο περιπέτειας του θεατή", ανέβηκε πριν από λίγες μέρες από τη Θεατρική Εταιρεία "Πράξη",στο "Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας",σε μετάφραση Μίνου Βολανάκη και Βασίλη Πουλαντζά και σκηνοθεσία Μίνου Βολανάκη.

"Ο χρόνος και το δωμάτιο",λοιπόν. Αναμνήσεις, φαντασιώσεις και επιθυμίες, μορφές από το παρελθόν και το μέλλον, που "περπάτησαν" μέσα στο χρόνο, "εγκαταστάθηκαν" στο μυαλό μας και "γέμισαν" το χώρο, μέσα στον οποίο κατοικούμε. Η ύπαρξή μας, μέσα στο χρόνο και το χώρο. Η φυλακή και η ελευθερία μας. Το όνειρο "συμβιώνει" με την πραγματικότητα και το παιχνίδι αρχίζει. Ο καθένας μπαλαντέρ του άλλου, με εναλλασσόμενους ρόλους, ο ένας είδωλο του άλλου με χαρακτηριστικά που ολοένα σβήνουν και χάνονται. Και τότε συνειδητοποιείς ότι... "Δικά μας - όπως λέει διά στόματος της ηρωίδας του ο Μπότο Στράους - είναι μόνο οι αναμνήσεις μας, όλα τα άλλα, κάθεσαι στο παράθυρο και κοιτάς σαν θεατής, περιμένοντας την ώρα που θα χαθείς πάλι από το πρόσωπο της γης".

"Φαίνεται - γράφει σε άρθρο του στην "Der Spiegel" ο Μπότο Στράους - αδιανόητο να διαπιστώνει κανείς ότι οι άνθρωποι, παρ' όλες τις αδυναμίες τους, διασταυρώνονται μεταξύ τους αθέατοι και ωστόσο καταφέρνουν να συνυπάρχουν. Σε όλες τις πράξεις και τις κινήσεις τους, εντοπίζει κανείς την ισορροπία, τη διάθεση για χορό, για παιχνίδι".

Δύο άντρες αποσύρονται σε ένα δωμάτιο και δηλώνουν αδιάφοροι. Παρατηρούν τη μεγαλούπολη "αφ' υψηλού". Δε θέλουν να εμπλακούν με τον κόσμο. "Σύνθημά" τους είναι "δε θέλουμε τίποτε, είμαστε ευτυχείς και απλώς παρατηρούμε". "Αλλά οτιδήποτε παρατηρούμε και σκεφτούμε - επισημαίνει η Μπέττυ Αρβανίτη - εισβάλλει στο χώρο μας. Ξαφνικά εισβάλλει, στο σπίτι τους, μια γυναίκα από το δρόμο, την οποία έχουν δει από το παράθυρο. Μια γυναίκα, η οποία είναι ο αντίποδας των δύο ανδρών, γιατί εκείνο που θέλει δεν είναι να βλέπει τη ζωή από το παράθυρο, αλλά να αφομοιωθεί, να προσαρμοστεί, να κάνει επαφή. Είναι η αντίθετη στάση. Οι δύο άντρες δημιουργούν μια θεωρία και μάλιστα λένε "πολύ προχωρημένη", "είμαστε δύο σκεπτικιστές που αγαπάμε μόνο τον εαυτό μας". Καμία θεωρία τέτοια εγκεφαλική, όμως, δεν ευσταθεί, γιατί στη γωνία υπάρχει η μνήμη, το όνειρο. Ούτε η θεωρία να αφομοιωθώ επιτυγχάνεται. Η ηρωίδα φτάνει στο σημείο να πει "έχω κάνει δύο απόπειρες και δεν ξέρω να ζήσω"".

Και το ζήτημα - όπως γράφει στο άρθρο του ο Στράους - "δεν έγκειται πλέον στο αν μπορεί να ζει κανείς ευτυχής ή απελπισμένος, οραματιστής ή έξυπνος, όπως στην αρχαιότητα, ακόμα και έξω από τις κυρίαρχες πολιτιστικές τάσεις. Αυτό που οφείλουμε να προστατεύουμε είναι η μοναδικότητα. Το γενικό είναι δυνατό και ταυτόχρονα αδύναμο. Αντίσταση είναι δύσκολο να βρεθεί σήμερα".

Η αλήθεια είναι πως αρκετοί άνθρωποι, άλλοι από απογοήτευση και άλλοι από θέση προτιμούν, επειδή νομίζουν ότι θα πληγωθούν λιγότερο, να βλέπουν τα πράγματα επ' έξω, άλλοι πάλι εξακολουθούν να ψάχνουν και να ενδιαφέρονται για τον κόσμο και κάποιοι άλλοι προσπαθούν να αφομοιωθούν.

"Ομως, συμπληρώνει η Μπέττυ Αρβανίτη,ούτε ο ένας ούτε ο άλλος βρίσκουν την ουσία".

- Δεν είναι απογοητευτικό;

- "Είναι. Αλλά δεν είναι επίσης απογοητευτική η εποχή που ζούμε; Δεν ξέρω πού θα οδηγήσει, αλλά μέσα από αυτό το έργο αναγνωρίζεις τη φοβερή αλήθεια, την οποία βιώνουμε καθημερινά. Ολοι μιλάμε για το αδιέξοδο, αλλά από πού να κρατηθείς; Ο Μπότο Στράους δε δίνει απαντήσεις. Ομως, πιστεύω, ότι, ήδη, όταν αναγνωρίζεις κάτι αρχίζεις να ψάχνεις για την απάντηση μέσα σου".

- Αν όχι όλοι, ίσως, οι περισσότεροι βλέπουμε, ότι το αναγνωρίζουν μέσα τους, αλλά τι γίνεται; Μήπως έτσι απλά γινόμαστε μονάδες;

- "Σαφώς υπάρχει μια αίσθηση της μοναδικότητας. Σήμερα δεν μπορούμε να γίνουμε ομάδες, γινόμαστε μόνο αναγκαστικά".

- Αναγκαστικά και σε ομάδες, όμως, που δεν προωθούν το συμφέρον των πολλών, αλλά κάποιων άλλων, μάλλον των λίγων.

- "Σίγουρα. Γι' αυτό είμαστε μόνοι μας. Γι' αυτό υπάρχει αυτό το κλείσιμο. Δεν μπορούμε να γίνουμε ομάδα, γιατί ως ομάδα εξυπηρετούμε άλλους. Και δεν είναι μόνο αυτό. Υπάρχει και το στοιχείο των ρόλων που μοιράζονται στους ανθρώπους ερήμην τους. Κάποιος σού δίνει έναν τίτλο ανάλογο με το πώς σε βλέπει. Δεν υπάρχει αυθεντικότητα του "εγώ". Μόνο μέσα από τον άλλο υπάρχεις. Αυτό που βλέπεις πάντως στο έργο του Μπότο Στράους και το πιστεύω είναι ότι δεν μπορείς να κλείσεις τα παράθυρα και να απομονωθείς. Δε γίνεται, γιατί το μυαλό θυμάται, φαντασιώνει, ονειρεύεται, επιθυμεί. Ο,τι εισβάλλει στο κρανίο μας, εισβάλλει και στο χώρο".

- Ο Μπότο Στράους έχει κερδίσει τον τίτλο του πρωτοπόρου. Μπορεί να οριστεί αυτός ο τίτλος;

- "Εχει θεωρηθεί ο συγγραφέας του μπουλβάρ του 21ου αιώνα για καλλιεργημένους ανθρώπους. Το συγκεκριμένο έργο έχει μια δομή, που πραγματικά δεν την έχουμε ξαναδεί. Αλλά δεν είναι φόρμα για τη φόρμα, είναι ουσία.Αυτό που τον κάνει πρωτοπόρο είναι ότι είναι βαθιά σύγχρονος και δεν κάνει χάρες. Δεν είναι σοβαροφανής.Ολο το θέμα το χειρίζεται, από τη μια μεριά, βαθιά ποιητικά και φιλοσοφικά, αλλά, από την άλλη, με μια τεχνική κωμωδίας. Τολμάει να βάλει στο χώρο ακόμη και τα όνειρά μας. Εχει και μια κινηματογραφική γραφή. Δεν κρατάει κανόνες παιχνιδιού συγκεκριμένου. Η λογική του ονείρου το καθορίζει αυτό. Το όνειρο δεν έχει συνηθισμένη αφήγηση. Τα περισσότερα έργα αφορούν την περιπέτεια του ηθοποιού. Αυτό το έργο είναι η περιπέτεια του θεατή. "Ο χρόνος και το δωμάτιο" είναι ατόφια κομμάτια ζωής, πολύ συμπυκνωμένα, στα οποία ένας σύγχρονος άνθρωπος, οποιασδήποτε ηλικίας, αποκλείεται να μην αναγνωρίσει πράγματα δικά του".

Και συμπληρώνει για το έργο η Μπέττυ Αρβανίτη: "Σ' αυτόν τον αιώνα, έτσι όπως τον ζούμε, δεν υπάρχουν στηρίγματα. Ισως η μόνη διέξοδος, και τονίζω ίσως, γιατί δεν είναι παρά απλώς μια πόρτα ανοιχτή, είναι ο έρωτας. Αλλά βλέπουμε, στο δεύτερο μέρος του έργου, μια σειρά από απόπειρες ερωτικές, που είτε έχουν συμβεί, είτε τις έχουμε ονειρευτεί, καμιά δεν ολοκληρώνεται. Ενας από τους ήρωες, για παράδειγμα, είναι ένας άνθρωπος που αδυνατεί να κάνει σχέση. Η γυναίκα του λέει "σ' αγαπάω" κι εκείνος της λέει "αποκλείεται, κάτι θέλεις" κι αυτό γιατί έχει συνηθίσει σ' έναν τρόπο συναλλαγής, να πληρώνει και να παίρνει και δεν αντέχει να πειστεί ότι υπάρχει αγάπη. Αλλά και οι δύο άντρες που λένε "δε θέλουμε τίποτα", βλέπεις κάποιες στιγμές πόση ανάγκη στοργής έχουν, την ανάγκη κάποιου ψέματος, που θα απάλυνε την πληγή. Αλλά και η Μαρί ονειρεύεται να γίνει αντικείμενο, ονειρεύεται τη γαλήνη των πραγμάτων, που ούτε κι αυτή υπάρχει, γιατί κι αυτά ακούν κατά ένα τρόπο. Είναι το αδιέξοδο μιας εποχής. Τα παραδείγματά του, πάντως, δεν είναι τυχαία ερωτικά. Δεν είναι ιδεολογικά, πολιτικά. Ισως αυτά βγαίνουν σε δεύτερο πλάνο, αν σκεφτεί κανείς ότι από κάπου φτάσαμε εκεί. Πάντως, δε γίνεται και τόσο εύκολα να είσαι απλός παρατηρητής, γιατί έχουμε μνήμη και πρέπει να έχουμε".

• Τα σκηνικά της παράστασης είναι του Απόστολου Βέττα,τα κοστούμια τηςΝτόρας Λελούδα και η σύνθεση ήχου της Ελπίδας Σκούφαλου.Τους ρόλους ερμηνεύουν: Μπέττυ Αρβανίτη, Σοφοκλής Πέππας, Χρύσα Σπηλιώτη, Αριστοτέλης Αποσκίτης, Γιώργος Γραμματικός, Αντώνης Δημητρίου, Σύλβια Βενιζελέα, Αντώνης Μομπαϊτζής και Μπάμπης Σαριγιαννίδης.

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ

Μπέττυ Αρβανίτη

Σοφοκλής Πέππας - Μπέττυ Αρβανίτη

Μπέττυ Αρβανίτη - Χρύσα Σπηλιώτη