Η «έννοια της διά βίου μάθησης» εμφανίστηκε παράλληλα με τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ενωσης για ανατροπή και ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, υπηρετώντας τον ίδιο στόχο: Την αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου που θέλει ευελιξία, προσαρμοστικότητα και απασχολησιμότητα για τους εργαζόμενους αντί για μόνιμη και σταθερή δουλιά και δικαιώματα. Εντάσσεται δηλαδή σε ένα πλαίσιο αναδιαρθρώσεων που έρχονται σε ευθεία αντίθεση με τις ανάγκες των εργαζομένων οι οποίοι εξαναγκάζονται σε μια εργασιακή περιπλάνηση διά βίου, με διαστήματα εργασίας να εναλλάσσονται με διαστήματα ανεργίας και μισοκατάρτισης σε μια διαδικασία που θα εκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής.

Με το συγκεκριμένο λοιπόν νομοθέτημα, γίνεται για πρώτη φορά προσπάθεια για ολοκληρωμένη εισαγωγή της «διά βίου κατάρτισης» στο εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Η διά βίου μάθηση παρουσιάζεται σαν μια ενιαία διαδικασία που συμπεριλαμβάνει και συνενώνει όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης (σχολικό σύστημα, ανώτατη εκπαίδευση, αρχική κατάρτιση, συνεχιζόμενη εκπαίδευση, εμπειρικές γνώσεις κλπ.). Στο πλαίσιό της, μορφές εκπαίδευσης όπως η αποκαλούμενη «μη τυπική εκπαίδευση» στα κάθε λογής σεμινάρια, ημερίδες, συνέδρια ή η «άτυπη εκπαίδευση», δηλαδή οι πρακτικές γνώσεις που μπορεί να αποκτήσει κανείς μέσα από τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, στην εργασία ή στρώνοντας το κρεβάτι του και συγυρίζοντας το σπίτι του, εμφανίζονται ως ισότιμες, εξισώνονται με την «τυπική εκπαίδευση», την οργανωμένη δηλαδή εκπαίδευση μέσα σε εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Η πρόθεση για υποκατάσταση της εκπαίδευσης από την κατάρτιση φαίνεται μέσα από τα άρθρα του νομοσχεδίου. Ετσι, αντί να καταβληθεί συγκεκριμένη προσπάθεια εξάλειψης της διαρροής από την υποχρεωτική εκπαίδευση (με μέτρα π.χ. οικονομικής στήριξης των φτωχότερων μαθητών και των οικογενειών τους, αναβάθμισης των νυχτερινών σχολείων κλπ.) το νομοσχέδιο προβλέπει τη γενίκευση των σχολείων β΄ ευκαιρίας, σχολείων προσανατολισμένων στη μετάδοση απλά δεξιοτήτων σε ανθρώπους που έχουν στερηθεί ακόμη και τις στοιχειώδεις γνώσεις στη γλώσσα, στα μαθηματικά, στις φυσικές και κοινωνικές επιστήμες.

Την ίδια στιγμή, αντί να δημιουργηθούν επαγγελματικές σχολές σε «μεταλυκειακό» επίπεδο, ενταγμένες στο εκπαιδευτικό σύστημα, η επαγγελματική εκπαίδευση υποκαθίσταται από ρηχές καταρτίσεις στα αδιαβάθμητα ΙΕΚ, ΚΕΚ κλπ.

Τα λεγόμενα «Ινστιτούτα Διά Βίου Εκπαίδευσης» που θεσμοθετούνται με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, εκτός από τη διά βίου εκπαίδευση των αποφοίτων των ΑΕΙ και ΤΕΙ θα αναλάβουν να μοιράζουν «πανεπιστημιακούς» τίτλους και σε άλλες κατηγορίες «μη παραδοσιακών» φοιτούντων, (όπως έκαναν τα ΠΣΕ) αναγνωρίζοντας μάλιστα όχι μόνο τις σπουδές τους στα κάθε λογής ΙΕΚ, σεμινάρια αλλά ακόμη και την εμπειρία τους, σαν μέρος των πανεπιστημιακών σπουδών!

Στο νομοσχέδιο για τα Ινστιτούτα διά βίου εκπαίδευσης που θα ιδρυθούν στα ΑΕΙ - ΤΕΙ αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι με κοινή απόφαση των υπουργών Παιδείας και Οικονομίας ύστερα από σύμφωνη γνώμη της Συγκλήτου θα συγκεκριμενοποιούνται οι «προϋποθέσεις τυχόν αναγνώρισης και μεταφοράς διδακτικών ενοτήτων ή αντιστοίχισης συναφούς επαγγελματικής εμπειρίας». Η προοπτική αυτή διατυπώνεται ακόμη πιο καθαρά στην εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου σύμφωνα με την οποία «η ευελιξία του θεσμού της διά βίου εκπαίδευσης» δεν εκδηλώνεται μόνο με την εξατομίκευση των προγραμμάτων που πραγματοποιεί κάθε ανώτατο ίδρυμα, αλλά επιπλέον εκδηλώνεται και με το άνοιγμα και τη διεύρυνση του συστήματος αναγνώρισης δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται είτε στο πλαίσιο της «μη τυπικής εκπαίδευσης» είτε στο πλαίσιο της «άτυπης εκπαίδευσης». «Τελικός στόχος - πρόκληση για τα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης, συνεχίζει η εισηγητική έκθεση, είναι να θεσμοθετήσουν διαδικασίες διά βίου εκπαίδευσης τέτοιες που να δίνουν σε όλους τους πολίτες τη δυνατότητα να τις παρακολουθήσουν ανάλογα με τις φιλοδοξίες τους και τις ικανότητές τους».

Το νομοσχέδιο εισάγει την «πιστοποίηση επαγγελματικών περιγραμμάτων», την περιγραφή δηλαδή των επαγγελμάτων και των γνώσεων που απαιτούν, δίνοντας μέσα από αυτή τη διαδικασία την απόλυτη εξουσία στους εργοδότες (κοινωνικούς εταίρους) να ρυθμίζουν κατά το συμφέρον τους τον κοινωνικό καταμερισμό εργασίας, κατασκευάζοντας και αναδιαμορφώνοντας «επαγγέλματα» και «ειδικότητες», αλλά και υποδεικνύοντας τις γνώσεις που εκείνοι κρίνουν απαραίτητες για την άσκησή τους (επαγγελματικά περιγράμματα), ανάλογα με τις τρέχουσες ανάγκες τους και όχι με βάση το κοινωνικό όφελος και την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας. Το άρθρο αφορά προς το παρόν μόνο την επαγγελματική κατάρτιση. Ωστόσο, με δεδομένο ότι οι αποφάσεις του Μπέργκεν προβλέπουν δημιουργία επαγγελματικών περιγραμμάτων και για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης, είναι βέβαιο ότι σε επόμενο στάδιο θα υπάρξει αντίστοιχη ρύθμιση και για τις «επιστημονικές» ειδικότητες.

Η δημιουργία επαγγελματικών περιγραμμάτων συνδέεται με την πιστοποίηση των προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης καθώς και των επαγγελματικών προσόντων που ρυθμίζονται σε άλλο άρθρο του ίδιου νομοσχεδίου. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, βασική προϋπόθεση για την έγκριση ενός προγράμματος διά βίου εκπαίδευσης ή κατάρτισης είναι «η ανταπόκρισή του στις τρέχουσες κοινωνικές και οικονομικές προτεραιότητες και στις ανάγκες της αγοράς εργασίας», η πιστοποίηση δηλαδή θα βασίζεται στα επαγγελματικά περιγράμματα, δηλαδή σε όσα οι εργοδότες ορίζουν κάθε φορά ως αντικείμενα εργασίας, ενώ η αξιολόγηση των προγραμμάτων διά βίου εκπαίδευσης που θα παρέχουν τα ΑΕΙ και ΤΕΙ θα βασίζεται στη ζήτησή τους από την αγορά και στη γνώμη των αποφοίτων τους και κυρίως των εργοδοτών.

Η προώθηση της διαδικασίας της διά βίου κατάρτισης έχει συνοδευτεί με το επιχείρημα του ανοίγματος της εκπαίδευσης στις ανάγκες της κοινωνίας και της εξασφάλισης πρόσβασης στη γνώση για όλους. Το πραγματικό όμως άνοιγμα της εκπαίδευσης στις ανάγκες της κοινωνίας, δε γίνεται με τη συνολική υποβάθμισή της στο επίπεδο εκείνων που το κοινωνικό και εκπαιδευτικό σύστημα απέκλεισε από το δικαίωμα να μορφωθούν, αλλά με την εξασφάλιση ενός όσο το δυνατόν υψηλότερου μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου για το σύνολο του λαού. Ο στόχος αυτός προϋποθέτει πάνω απ' όλα τη δημιουργία κατάλληλων κοινωνικών όρων για την ισότιμη συμμετοχή του συνόλου των νέων σε μια ενιαία δωδεκάχρονη βασική-γενική εκπαίδευση με σκοπό την ολόπλευρη διαμόρφωση της προσωπικότητας και την αρμονική ανάπτυξη των ικανοτήτων κάθε ανθρώπου, πριν από οποιαδήποτε επαγγελματική επιλογή ή ειδίκευση. Αυτό το δικαίωμα είναι η ικανή και αναγκαία στην εποχή μας συνθήκη για να μπορεί καθένας ελεύθερα και σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής του να συνεχίσει αν θέλει τις σπουδές του καθώς και για να μπορεί να παρακολουθεί και να απολαμβάνει κάθε παλιό και νέο επίτευγμα στο σύστημα της ανθρώπινης γνώσης και του πολιτισμού. Παράλληλα απαιτείται η συγκρότηση ενός συστήματος δημόσιων και δωρεάν «μεταλυκειακών» επαγγελματικών σχολών με σκοπό την εξασφάλιση ουσιαστικής επαγγελματικής μόρφωσης και η διαμόρφωση μιας αληθινά Ενιαίας Ανώτατης Εκπαίδευσης με ισότιμα ιδρύματα, τμήματα και σχολές, που θα συνεργάζονται -αντί να ανταγωνίζονται - για να εξασφαλίζουν υψηλού επιπέδου επιστημονική μόρφωση στους αποφοίτους τους και για να αναπτύσσουν την επιστήμη με κριτήριο τη γενική πρόοδο και ευημερία και όχι τη συσσώρευση πλούτου και εξουσίας στα χέρια των λίγων.

Βασικός όρος για όλα τα παραπάνω είναι μια πολιτική που θα εξασφαλίζει το δικαίωμα στην εργασία για τον καθένα, μια πολιτική που θα έχει στόχο της την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του συνόλου του λαού και όχι μιας μικρής ομάδας πολυεθνικών συγκροτημάτων που υποτάσσουν την όποια ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και πρώτα και κύρια του ανθρώπου, στα στενά όρια των οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων τους.