Η Παγκόσμια Μέρα της Εργαζόμενης Γυναίκας αποτελεί κάθε χρόνο μία πολύ καλή αφορμή ώστε εκπαιδευτικοί, σύλλογοι γυναικών και γονέων να απευθυνθούν σε νέους και νέες εντός και εκτός σχολικής τάξης. Προετοιμάζοντας τον εορτασμό της φετινής 8ης Μάρτη συζητάμε με την Εύη Κοντόρα, συγγραφέα, β' αντιπρόεδρο της ΟΓΕ και μέλος της Διατμηματικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ για τις μικρότερες ηλικίες της νεολαίας, και την Κωνσταντίνα Τσότρα, ψυχολόγο και μέλος του ΔΣ της ΟΓΕ, σχετικά με την πλούσια και ενδιαφέρουσα πείρα από την προσπάθεια συζήτησης με παιδιά και εφήβους.

«Συχνά με ρωτούν ποια είναι τα αγαπημένα μου θέματα στις ιστορίες που διαβάζω και σ' εκείνες που γράφω», λέει η Ε. Κοντόρα. «Απαντώ ότι το βασικό θέμα που διατρέχει ουσιαστικά κάθε ιστορία, με οποιοδήποτε περιεχόμενο, είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, διαπροσωπικές και κοινωνικές. Γενικά, μαθήτριες και μαθητές πρόθυμα κουβεντιάζουν για τις μεταξύ τους σχέσεις, ιδίως αν έχουν αρχίσει να ανακαλύπτουν το σώμα τους που αλλάζει, τα συναισθήματα που γίνονται πιο σύνθετα, ενώ είναι συνήθως εμφανείς οι επιδράσεις που έχουν δεχτεί από οικογενειακές και κοινωνικές αντιλήψεις. Οταν η συζήτηση επικεντρώνεται στις σχέσεις ανάμεσα στα φύλα, αρκετές φορές με διάθεση αντιπαλότητας, αναπόφευκτα έρχεται στο προσκήνιο η κοινωνική θέση της γυναίκας, οι αιτίες για το πώς έχουν τα πράγματα, τι υπήρχε στο παρελθόν και τι ισχύει σήμερα.

Για να ασχοληθούν όμως τα παιδιά με έννοιες όπως ισοτιμία, σε αντιδιαστολή με την ψευδεπίγραφη και παραπλανητική "ισότητα" που επιλέγεται για να υπηρετήσει τους εκμεταλλευτές μας, να επεξεργαστούν όρους όπως "συλλογική δράση" και να μάθουν π.χ. για τη μακρόχρονη, μαχητική ιστορία του εργατικού γυναικείου κινήματος, χρειάζονται πιο στοχευμένες και συλλογικές προσεγγίσεις, που θα φέρουν τη συλλογική σφραγίδα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και η πρωτοβουλία ενός ανθρώπου είναι περιττή».

«Γιατί να μη γιορτάζεται και η Μέρα του Αντρα;». «Γιατί είναι άδικο ο εργοδότης να απολύει μία έγκυο γυναίκα, αφού δεν μπορεί να δουλέψει όπως πριν και χάνει λεφτά;». «Μόνο οι άντρες εργοδότες φταίνε για την εκμετάλλευση που δέχονται οι γυναίκες στην εργασία τους;». «Αν υπήρχαν περισσότερες γυναίκες στις κυβερνήσεις, δεν θα γίνονταν πόλεμοι». «Αν κάθε οικογένεια μεγάλωνε σωστά τα κορίτσια και τα αγόρια της, δεν θα υπήρχε βία». «Αν στο σπίτι κάνουν και οι δύο γονείς τις δουλειές, υπάρχει ισότητα».

Μας λέει η Ε. Κοντόρα: «Το 2013, η Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας κυκλοφόρησε την πρώτη της ανακοίνωση - παρέμβαση που απευθυνόταν αποκλειστικά σε παιδιά ("Τι ξέρεις για την 8η Μάρτη;") και τη διακίνησε σε σχολεία με εξορμήσεις. Λίγο αργότερα δημιουργήθηκαν μια τρίπτυχη ιστορία ("Τι γιορτάζεις σήμερα μαμά;") για παιδιά του Δημοτικού και οπτικοακουστικό υλικό για μαθητές Δευτεροβάθμιας. Οπως ήταν αναμενόμενο, στην απόλυτη πλειονότητά τους κορίτσια και αγόρια δεν γνώριζαν τίποτα για τους ιστορικούς αγώνες των εργατριών του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Τους ήταν άγνωστο το όνομα της Κλάρα Τσέτκιν, και το μόνο που - ενδεχομένως - παρατηρούσαν την 8η Μάρτη ήταν τα "χρόνια πολλά" προς τις γυναίκες, ενώ κάποιοι άντρες τούς χάριζαν λουλούδια...

Από το 2017 και μετά, η είσοδος της ΟΓΕ στα σχολεία, σε συνεννόηση με δασκάλους ή Συλλόγους Γονέων, έγινε πιο μαζικά. Οι συζητήσεις με τα παιδιά ήταν σε πολλές περιπτώσεις ζωντανές και γόνιμες».

«Τα παιδιά κάνουν ερωτήσεις και εκφράζουν πιο ελεύθερα σκέψεις και απόψεις ακόμα και κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου, αν παροτρυνθούν και προσανατολιστούν σωστά», επισημαίνει η Κ. Τσότρα. Μας εξηγεί ότι «μέσα από την προσωπική τους εμπειρία αντιλαμβάνονται τις επιπτώσεις της ανισοτιμίας στην καθημερινή ζωή της γυναίκας της εργατικής - λαϊκής οικογένειας (εξαντλητικά ωράρια, συνθήκες εργασίας, ευθύνη στη φροντίδα οικογένειας και νοικοκυριού, απειροελάχιστος ελεύθερος χρόνος της μητέρας). Αναφέρονται στην ανάγκη τους να απολαμβάνουν περισσότερο ποιοτικό χρόνο μαζί.

Τα απασχολούν τα ζητήματα της σεξουαλικής - σωματικής κακοποίησης και της ενδοοικογενειακής βίας, όχι μόνο γιατί απασχολούν την επικαιρότητα, αλλά και επειδή για μερίδα παιδιών είναι καθημερινό βίωμα.

Βλέπουμε πώς επιδρά στα παιδιά μια πιο συστηματική προσπάθεια τα τελευταία χρόνια να διαπεράσουν τα σχολικά προγράμματα θεωρίες που αποσυνδέουν την ανισοτιμία της γυναίκας από την ταξική της ρίζα, από τις εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής. Μια σειρά εργαστήρια δεξιοτήτων (αφορούν όλες τις σχολικές βαθμίδες) τα επεξεργάζονται διάφορες ΜΚΟ. Πολλά προτεινόμενα υλικά αφορούν την "καταπολέμηση του σεξισμού και των έμφυλων στερεότυπων". Επιδιώκουν να περάσουν στα παιδιά το μήνυμα ότι η αιτία της ανισοτιμίας είναι η "εξουσία του άντρα". Οτι οι - υπαρκτές - πατριαρχικού τύπου αντιλήψεις, οι αναχρονιστικές νοοτροπίες και συμπεριφορές για την κοινωνική θέση της γυναίκας, είναι απόρροια της υπεροχής του ανδρικού φύλου στα όργανα εξουσίας, της ανδρικής οπτικής, αντίληψης και εμπειρίας. Συχνά τα παιδιά αναπαράγουν αυτές τις αντιλήψεις, υποστηρίζοντας ότι για να εκλείψει η γυναικεία ανισοτιμία πρέπει να αλλάξουν συμπεριφορά οι άντρες, να συμμετέχουν περισσότερο στις οικογενειακές υποχρεώσεις κ.λπ.

Ακόμα, στο όνομα της καταπολέμησης της ανισοτιμίας, των διακρίσεων, των βίαιων συμπεριφορών και του κοινωνικού αποκλεισμού, αναπαράγονται οι αντιεπιστημονικές θεωρίες που παρουσιάζουν το φύλο ως κάτι απροσδιόριστο, ρευστό, που καθορίζεται από την υποκειμενική άποψη - βίωμα. Θεωρίες που καταδεικνύουν ως αιτία των ανισότιμων σχέσεων ανάμεσα στα δύο φύλα τις ιδέες, τις νοητικές, πολιτιστικές και γλωσσικές κατασκευές. Στην ακραία τους εκδοχή υποστηρίζουν την πλήρη άρνηση του βιολογικού φύλου, της συμπληρωματικότητας των φύλων στην αναπαραγωγή. Φτάνουν στο σημείο να υποστηρίζουν ότι η κατάργηση γλωσσικών προσδιορισμών του φύλου (άρθρα, αντωνυμίες κ.ά.) διευκολύνει την εξάλειψη κάθε διάκρισης, καταπίεσης, ανισοτιμίας, αποξένωσης με βάση το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή άλλα προσωπικά γνωρίσματα. Κρύβουν ότι σήμερα οι εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής δεν καθορίζονται "ελεύθερα" και υποκειμενικά, αλλά υποτάσσονται στο καπιταλιστικό κέρδος. Οτι το πρόβλημα της ανισοτιμίας της γυναίκας δεν λύνεται μόνο ούτε κυρίως σε ιδεολογικό - παιδαγωγικό επίπεδο χωρίς να αλλάξουν εκ βάθρων οι εκμεταλλευτικές οικονομικές σχέσεις στις οποίες στηρίζεται».

«Δεν ισχυριζόμαστε βέβαια ότι το ενδιαφέρον και η συμμετοχή μαθητριών και μαθητών είναι δεδομένα, ή ότι οι θέσεις της ΟΓΕ έγιναν κατανοητές και αποδεκτές από όλες και όλους», συμπληρώνει η Ε. Κοντόρα. «Για παράδειγμα, είναι συχνό το φαινόμενο να συμμετέχουν περισσότερο τα αγόρια από τα κορίτσια, αρκετά από τα οποία φοβούνται να εκθέσουν τις απόψεις τους. Το σημαντικό στοιχείο ήταν ότι αποκαλύφθηκαν - αν και όχι χωρίς δυσκολίες - οι ιστορικές, οικονομικές και κοινωνικές αιτίες της ανισότιμης θέσης των γυναικών κυρίως από τα λαϊκά στρώματα. Εννοιες όπως τάξη, εκμετάλλευση, κέρδος, ανταγωνισμός εξηγήθηκαν και συζητήθηκαν. Το πιο θετικό στοιχείο ήταν κατά τη γνώμη μου ότι αποκαλύφθηκε στις μαθήτριες και στους μαθητές ένας διαφορετικός δρόμος σκέψης, ένας άλλος, πιο συλλογικός τρόπος ζωής, μακριά από την εγωιστική αντίληψη ότι τα πάντα στη ζωή είναι ατομική υπόθεση και ότι ο καθένας παίρνει ό,τι του αξίζει».

Το Κόκκινο Αερόστατο θέλει τη γνώμη σου:

Μπορείς να περιγράψεις την ιδανική μαμά για σένα; Σήμερα οι γυναίκες είναι «ίσες» με τους άντρες; Αντιμετωπίζουν όλες οι γυναίκες τα ίδια προβλήματα; Τι σου έρχεται στο μυαλό όταν ακούς τη λέξη οικογένεια; Γιατί υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένας άντρας και μια γυναίκα, αντί να χωρίσουν, παραμένουν σε έναν γάμο αν και δυστυχισμένοι; Εσύ πώς πιστεύεις ότι θα είναι η οικογένεια στο μέλλον; Είναι αρκετός ο έρωτας για να κρατήσει μαζί δυο ανθρώπους που προέρχονται από διαφορετικούς κόσμους; Ζουν με τον ίδιο τρόπο μια γυναίκα ιδιοκτήτρια ή διευθύντρια σε μεγάλη επιχείρηση και μια γυναίκα υπάλληλος ή εργάτρια, ώστε να είναι το ίδιο «όμορφες»; Είναι σήμερα επίκαιρη η Παγκόσμια Μέρα για την Εργαζόμενη Γυναίκα;

Για τη συμβολή του περιεχομένου του περιοδικού «κόκκινο Αερόστατο» η Ε. Κοντόρα επισημαίνει: «Τα τελευταία χρόνια η προσπάθειά μας να επικοινωνήσουμε σε παιδιά και νέους τα σύγχρονα μηνύματα της 8ης Μάρτη αναβαθμίστηκε ουσιαστικά, αξιοποιώντας τις πλούσιες σελίδες του περιοδικού "κόκκινο Αερόστατο". Με τη βοήθειά του τα παιδιά μπορούν να επισκεφτούν τα ραφτάδικα και τα υφαντουργεία περασμένων αιώνων, να συναντήσουν τις γενναίες γυναίκες που πάλεψαν για να αποκτήσουν όσα τους άξιζαν στη δουλειά και στη ζωή. Μπορούν να βρεθούν στην Κοπεγχάγη του 1910, τότε που καθιερώθηκε η Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας. Μπορούν να συναντήσουν τους διάφορους τύπους της οικογένειας μέσα από την εξέλιξη των κοινωνιών και να μάθουν για τις σοσιαλιστικές χώρες, όπου τα βήματα για να φτάσει η εργαζόμενη γυναίκα στην πλήρη ισοτιμία με τον σύντροφό της γίνονταν πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά. Και, βέβαια, δεν είναι μόνο οι πλούσιες και ειδικά επεξεργασμένες για παιδιά ιστορίες του περιοδικού, αλλά και οι ιδέες και οι προτάσεις του για παιχνίδια και δημιουργικές δραστηριότητες.

Πλησιάζοντας λοιπόν στον φετινό εορτασμό της 8ης Μάρτη, βάζουμε στόχο να μιλήσουμε σε ακόμα περισσότερα παιδιά και νέους για τις αξίες που οραματιζόμαστε, με όσους τρόπους ήδη γνωρίζουμε και όσους άλλους θα ανακαλύψουμε».