Ο «Ρ» δημοσιεύει σήμερα τα πρακτικά από μια συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στη συνάντηση του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (ΚΕΑ) στο Βερολίνο στις 8-9 Γενάρη 2005. Η συζήτηση έγινε με αντικείμενο επιστολή του ΚΚ Βοημίας - Μοραβίας προς το ΚΕΑ, με περιεχόμενο τη συγκρότηση και λειτουργία αυτού του κόμματος. Η συζήτηση είναι πράγματι αποκαλυπτική ως προς το χαρακτήρα του και τους σκοπούς του, γι' αυτό και την παρουσιάζουμε χωρίς κανένα ιδιαίτερο δικό μας σχολιασμό.

Τα πρακτικά είναι δημοσιευμένα στα αγγλικά στην ιστοσελίδα του ΚΕΑ (http://www.european-left.org)

-- Χέλμουτ Σολτς (ΚΟΔΗΣΟ Γερμανίας, ΕΕ του ΚΕΑ): Τώρα προτείνω να εκπληρώσουμε την υποχρέωση να συζητήσουμε το γράμμα του ΚΚ Βοημίας Μοραβίας, επειδή ήδη το έχουμε αναβάλει σε δύο συναντήσεις. Δε θα έπρεπε να το αναβάλλουμε ξανά.

-- Χασάν Σάρφο (ΚΚ Βοημίας - Μοραβίας): Πρώτον: Εάν το ΚΕΑ θέλει να γίνει ένα κόμμα πανευρωπαϊκού χαρακτήρα, νομίζουμε πως δε θα πρέπει να αποκλειστεί κανένα κόμμα, κανένα κομμουνιστικό κόμμα. Υπάρχει μια λίστα τουλάχιστον 27 ευρωπαϊκών κομμουνιστικών κομμάτων από την Ανατολική, την Κεντρική και τη Δυτική Ευρώπη που δεν εμπλέκονται, δεν προσκαλούνται στις δραστηριότητες του ΚΕΑ. Ετσι, ζητάμε από το ΚΕΑ να λύσει αυτό το πρόβλημα, εάν αληθινά θέλουμε την ενότητα της Αριστεράς στην Ευρώπη. Σε αυτή τη λίστα υπάρχουν πολύ σημαντικά κόμματα, όπως για παράδειγμα το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ουκρανίας, τα Κομμουνιστικά Κόμματα των Μολδαβίας, Πολωνίας, Τουρκίας κλπ. Θα πρέπει να προσκαλούνται στις δραστηριότητες του ΚΕΑ. Το ΚΕΑ θα πρέπει να συγκαλέσει μια συνάντηση και να συζητήσει μαζί τους γιατί δεν εμπλέκονται, πώς βλέπουν τη μορφή της ενότητας της Αριστεράς στην Ευρώπη και να τα προσκαλέσει να εμπλακούν, να συμμετάσχουν στη δραστηριότητα του ΚΕΑ. Μια τέτοια συνάντηση θα ήταν πολύ χρήσιμη.

Ενα δεύτερο σημείο: Υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί στο καταστατικό του ΚΕΑ. Για παράδειγμα στο προοίμιο υπάρχει κριτική αναφορικά με τις σταλινικές πρακτικές. Κακές πρακτικές υπήρξαν στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, όχι μόνο επειδή ήταν σταλινικές πρακτικές. Ηταν αρνητικές πρακτικές διότι δεν ήταν δημοκρατικές. Αν αναφέρουμε μόνο τη λέξη σταλινικές, θα σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε τις πρακτικές του Μάο, του Πολ Ποτ, του Τσαουσέσκου κλπ. Ετσι, νομίζω, μια γενική διατύπωση θα ήταν καλύτερη, εάν μπορούσαμε να αντικαταστήσουμε με τη λέξη «μη δημοκρατικές» τη λέξη «σταλινικές».

Ενα τρίτο σημείο: Η ατομική ιδιότητα μέλους στο ΚΕΑ, ως μια πρόβλεψη του καταστατικού, θα μπορούσε, όπως νομίζω, να είναι ένα εργαλείο επέμβασης στα εσωτερικά ζητήματα αδελφών κομμάτων. Γι' αυτό η ατομική ιδιότητα μέλους ως πρόβλεψη στο καταστατικό είναι για μας απαράδεκτη.

-- Χέλμουτ Σολτς: Ευχαριστώ. Υπάρχουν σχόλια, επισημάνσεις;

-- Φαούστο Μπερτινότι (Πρόεδρος, Κομ. Επανίδρυση Ιταλίας): Κάποιες παρατηρήσεις μαζί με κάποια πληροφόρηση για τη συνάντηση στην Πράγα που προκάλεσε αυτή την επιστολή από μέρους του ΚΚ Βοημίας Μοραβίας.

Κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου του ΚΕΑ στη Ρώμη, το ΚΚ Βοημίας Μοραβίας ζήτησε μια συνάντηση με την ηγεσία του ΚΕΑ. Αυτό το αίτημα εξετάστηκε από την εκτελεστική επιτροπή, και πήραμε την πρωτοβουλία να πραγματοποιήσουμε μια συνάντηση μαζί τους στην Πράγα. Η συνάντηση ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη. Είχαμε μια συνομιλία με τον Πρόεδρο του Κομμουνιστικού Κόμματος Βοημίας Μοραβίας, Μίροσλαβ Γκρεμπένιτσεκ, και πραγματοποιήσαμε μια συνέντευξη Τύπου μαζί. Η όλη συνάντηση έγινε σε πνεύμα συνεργασίας και ευχαριστήσαμε το κόμμα για τη συνεργασία τους, την αβροσύνη και την ευγένειά τους. Ο Πρόεδρος του κόμματος δεν έκανε καμία παρατήρηση πάνω στο καταστατικό του ΚΕΑ με αυτή την ευκαιρία. Και κατά τη διάρκεια της κοινή μας συνέντευξης Τύπου, με μεγάλη μας ικανοποίηση, ο Πρόεδρος του Κομμουνιστικού Κόμματος Βοημίας - Μοραβίας ανακοίνωσε παραπέρα βήματα για το ΚΚ Βοημίας - Μοραβίας ώστε να αλλάξει από το στάτους του παρατηρητή σε πλήρες μέλος του ΚΕΑ. Σε μια ερώτηση ενός Γερμανού δημοσιογράφου απάντησε, πως θα έπρεπε να μιλήσει για πολιτικά ζητήματα σε σύντομο χρόνο. Γι' αυτό συμφωνήσαμε πως αυτή η συνάντηση ήταν επιτυχημένη και για τις δύο πλευρές.

Τότε έφτασε το γράμμα. Κάθε κόμμα είναι εντελώς ελεύθερο να αποφασίσει για το δικό του στάτους, για το αν θέλει να είναι ένα πλήρες μέλος ή ένας παρατηρητής. Νομίζω πως πρέπει να είμαστε ελεύθεροι, ελεύθεροι από κάθε είδους πίεση. Κάθε κόμμα θα πρέπει να είναι ελεύθερο να επιλέξει τη δική του σχέση με το ΚΕΑ, μια οντότητα που ήδη υπάρχει, Τότε θα μπορούσαμε να εδραιώσουμε σχέσεις με τα κόμματα που τις θέλουν. Τελευταίως ο αριθμός των κομμάτων - παρατηρητών αυξάνει.

Πρόσφατα, πήγαμε στη Βουδαπέστη να δούμε τον Πρόεδρο του Εργατικού Κόμματος. Ο Χέλμουτ Σολτς πήρε μέρος σε αυτή τη συνάντηση. Εχουμε επαφές με άλλες δυνάμεις που δεν είναι υποχρεωτικά μέλη ή παρατηρητές του Ευρωπαϊκού Κόμματος, στη βάση της γραμμής που εμείς οι ίδιοι έχουμε δώσει. Αυτό είναι ένα είδους διευρυμένων κύκλων. Ολα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Αριστεράς είναι αληθινά συνδεμένα με σταθερό τρόπο, και τα κόμματα που αποφάσισαν να είναι απλά παρατηρητές είναι σταθερά συνδεδεμένα. Με εκείνα τα κόμματα που ενδιαφέρονται να έχουμε αμοιβαίες σχέσεις, θα έχουμε διμερείς σχέσεις. Συνεργασία και κάποιες κοινές πρωτοβουλίες είναι επίσης δυνατά. Δεν υπάρχει κλείσιμο, ούτε φραγμός σε κανέναν, με καμία θέση.

Ομως ένα πρέπει να είναι καθαρό: το Ευρωπαϊκό Αριστερό Κόμμα υπάρχει, και υπάρχει στη βάση ενός συγκεκριμένου καταστατικού. Είναι η νόμιμη επιλογή του κάθε κόμματος να είναι πλήρες μέλος, να είναι παρατηρητής ή να κάνουν οτιδήποτε άλλο θέλουν να πράξουν. Νομίζω ότι αυτή δεν είναι η περίσταση να ξανανοίξουμε τη συζήτηση. Θα ήθελα να σας θυμίσω τα σημεία που αποτελούν τη θεμελιακή βάση για να δουλέψουμε μαζί. Η διαδικασία είναι ανοιχτή για οποιονδήποτε - κάθε κόμμα, κομμουνιστικό ή όχι, που αναγνωρίζει αυτό το καταστατικό, και που προέρχεται από κράτη - μέλη της ΕΕ ή κράτη που είναι συνδεδεμένα ή που θα συνδεθούν με την ΕΕ. Δεν υπάρχει αποκλεισμός. Υπάρχει αντίθετα ένας ορισμένος τύπος πολιτικής ομοιογένειας για μια κοινή πολιτική πρωτοβουλία. Ασφαλώς, εμείς αισθανόμαστε επίσης την ανάγκη να έχουμε σχέσεις με κόμματα από κράτη μη μέλη της ΕΕ, διότι η αντίληψή μας είναι έξω από κάθε ευρωκεντρισμό. Αλλά όπως είδαμε κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας σήμερα, η πολιτική Ευρώπη είναι η βάση του πολιτικού μας μίνιμουμ, της πολιτικής μας πρωτοβουλίας.

Ενα δεύτερο σημείο: Αυτό το κόμμα βασίζεται σε κοινές πολιτικές βλέψεις. Θέλω να υπενθυμίσω σε όλους σας όλο το δρόμο που έχουμε πίσω μας. Η απόρριψη του σταλινισμού ανήκει στην πολιτική μας ταυτότητα. Δίχως αυτή την απόρριψη, πολλοί από εμάς δε θα ήταν σε αυτό το κόμμα. Σε κάθε περίπτωση η απόρριψη του σταλινισμού έχει γίνει παραδεκτή από κάθε κόμμα στην ίδρυση του ΚΕΑ και είναι ένα από τα ιδρυτικά του συστατικά. Η απόρριψη του σταλινισμού δεν έχει τίποτα να κάνει με το παρελθόν μας, αλλά με το μέλλον μας. Οταν αναφερόμαστε στο παρελθόν μας, όταν απορρίπτουμε το σταλινισμό, απορρίπτουμε φυσικά και όλες τις κακές πρακτικές, περιλαμβάνοντας πρακτικές που ήταν χειρότερες από το σταλινισμό. Αυτό που αρνούμαστε δραστικά είναι ακριβώς η αντίληψη εξουσίας που συνδέουμε με το σταλινισμό. Από εκεί ξεκινάμε να φανταζόμαστε και να διαμορφώνουμε μια ιδέα για τη μελλοντική μας κοινωνία. Χωρίς αυτή την άρνηση, δε θα ήμασταν ικανοί να φανταστούμε τη δική μας ιδέα για το σοσιαλισμό. Αυτός είναι ο λόγος που το συγκεκριμένο είναι ένα πολύ άκαμπτο (δυνατό) σημείο.

Στη βάση αυτών των δύο στοιχείων - τη γεωπολιτική τοποθέτηση και την κοινή έμπνευση - θεμελιώσαμε αυτό το κόμμα. Αφορούν περισσότερο στο μέλλον παρά στο παρελθόν. Αφορούν τις ιδέες μας για την πάλη, τη συμμετοχή, τη δημοκρατία και το μετασχηματισμό της κοινωνίας.

Ενα άλλο σταθερό σημείο είναι το ότι είμαστε ανοιχτοί στη συνεργασία, σε σχέσεις με εκείνους που παραμένουν ή επιλέγουν να είναι μέλη ή ακόμα μέλη του Ευρωπαϊκού Αριστερού Κόμματος. Αλλά κανείς δεν έχει ένα προνομιακό καθεστώς απέναντι στο ΚΕΑ. Τα κομμουνιστικά κόμματα δεν μπορούν να είναι προνομιακά σε σύγκριση με άλλα εξαιτίας του ονόματός τους. Η Κομμουνιστική Επανίδρυση δεν έχει κανένα αδερφό κόμμα. Συναντιέται με όποιον χρειάζεται, με όποιον συμμερίζεται κοινούς στόχους για την κοινωνία, αν αυτό το κόμμα ανήκει σε οποιαδήποτε από τις στάσεις προς την Αριστερά γενικά. Ανεξάρτητα από το αν είναι κομμουνιστικό, πράσινο ή σοσιαλιστικό, αν ένα κόμμα ενδιαφέρεται να έχει σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Αριστερά, διακηρύσσουμε την ετοιμότητά μας να έχουμε τέτοιες διμερείς σχέσεις. Μπορούμε να έχουμε αμοιβαίες ανταλλαγές, να αναπτύξουμε ένα διάλογο για το πώς βλέπουμε τον κόσμο και πώς αντιλαμβανόμαστε την πολιτική. Μπορούμε ακόμη να έχουμε και κοινές δράσεις. Τέτοια κόμματα μπορεί επίσης να ενδιαφέρονται στο να συνδεθούν με το ΚΕΑ ή να γίνουν πλήρη μέλη. Αν συμμερίζονται τις απόψεις μας, τα βασικά συστατικά μας, μπορούμε φυσικά να σκεφτούμε για την ενδεχόμενη ένταξη ενός τέτοιου κόμματος ως μέλους. Αλλά φυσικά αυτές οι σχέσεις ξεκινούν από κάποια αμοιβαία συναίνεση.

Το ΚΕΑ είναι ένα κόμμα που ήδη υπάρχει. Δεν μπορεί να θέλετε να μπείτε σε μια σχέση απαιτώντας πως το ΚΕΑ, αυτό το υπαρκτό κόμμα, θα πρέπει να αλλάξει. Οι διμερείς σχέσεις απαιτούν αμοιβαία αναγνώριση. Απαιτείται από όλους σε αυτό το δωμάτιο να αναγνωρίσουν τις αποφάσεις που έχουμε πάρει στο παρελθόν. Και εάν σε ένα σημείο που θεωρούμε σημαντικό δεν μπορούμε να βρούμε συναίνεση, τότε διαφορετικές θέσεις μπορούν να υπάρχουν, όπως στην περίπτωση της ατομικής ένταξης στο ΚΕΑ. Σε αυτή την περίπτωση δε θα κάνουμε επιλογή για την επικρατούσα άποψη. Αντίθετα, αποδεχτήκαμε την ανεξάρτητη θέση και γνώμη του κάθε κόμματος και ζητήσαμε αμοιβαία αποδοχή του γεγονότος πως είμαστε σε μια φάση πειραματισμού. Ετσι, αυτό που ζητάω είναι να σεβαστείτε αυτό τον τρόπο οικοδόμησης, τον οποίο εγώ προσωπικά είμαι έτοιμος και πρόθυμος να υπερασπιστώ σθεναρά, τουλάχιστον μέχρι το επόμενό μας συνέδριο.

Βάκλαβ Eξνερ (ΚΚ Βοημίας - Μοραβίας): Δε σκοπεύω να μιλήσω τόσο πολύ όσο ο πρόεδρος. Αλλά νομίζω πως μια τέτοια προσέγγιση στη συζήτηση δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα που έχουμε. Συμφωνώ πως στην Πράγα είχαμε μια πολύ καλή συνάντηση. Αλλά αυτή ήταν μια συζήτηση για πράγματα που συμφωνούμε, όχι για τις επισημάνσεις του ΚΚ Βοημίας - Μοραβίας. Εμείς βλέπουμε τη δυνατότητα να κάνουμε το ΚΕΑ ένα πανευρωπαϊκό κόμμα. Για εμάς, η Ευρώπη εκτείνεται από την Πορτογαλία έως τα Ουράλια, από τη Νορβηγία έως τη Μάλτα. Ο στόχος μας είναι καθαρός: Θέλουμε να έχουμε ένα αριστερό κόμμα, που θα αγκαλιάζει το πολιτικό φάσμα όλης της Ευρώπης, όχι μόνο του τμήματος της Ευρώπης που έχει ενταχθεί στην ΕΕ. Πρέπει να συζητήσουμε το πώς θα εξαλείψουμε τα εμπόδια για συνεργασία στην πλευρά της ριζοσπαστικής αριστεράς στο πολιτικό φάσμα της Ευρώπης.

Στο συνέδριο της Ρώμης ειπώθηκε πως οι επισημάνσεις μας για το καταστατικό και το μανιφέστο του ΚΕΑ θα πρέπει να επιλυθούν έως το 1ο Συνέδριο της ΚΕΑ. Τώρα, σύμφωνα με τη θέση του συντρόφου Μπερτινότι, καμία λύση δεν είναι δυνατή ούτε και χρειάζεται. Αυτή δεν είναι καλή προσέγγιση στα προβλήματα. Συμφωνούμε πως υπάρχουν διαφορετικές δυνατότητες συνεργασίας με τα κόμματά μας. Η κατάσταση της Αριστεράς στην Ευρώπη είναι πολύ κακή. Το βλέπουμε αυτό στις εκλογές, το βλέπουμε στις συναντήσεις μας επίσης. Τι θα κάνουμε με αυτό; Σε αυτή τη συζήτηση όποιος συμφωνεί είναι καλός, όποιος διαφωνεί είναι κακός. Αυτός δεν είναι τρόπος να λύσουμε το πρόβλημα απέναντι στο ΚΕΑ. Κατά συνέπεια, νομίζω ότι πρέπει να συνεχίσουμε τη συζήτηση. Βλέπουμε πως το ΚΕΑ μπορεί να πάρει μια πρωτοβουλία προς άλλα κόμματα, που τώρα είναι εκτός των συναντήσεών μας. Μια τέτοια πρωτοβουλία θα μπορούσε να έχει θετικά αποτελέσματα.

Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για τη συζήτηση σχετικά με το παρελθόν μας. Ναι, μπορούμε να πούμε πως μόνο ένα μέρος αυτού του παρελθόντος είναι κακό και αποκαλείται σταλινικό. Αυτή είναι η πρακτική. Αλλά στη θεωρία πρέπει να έχουμε μια ενδελεχή συζήτηση. Δεν πρέπει να μιλάμε μόνο για το τι αποκαλούμε σταλινικό, αλλά για όλα που οδήγησαν στην ήττα στα τέλη του '80και τις αρχές του '90, όπως επίσης και στην ήττα τη δεκαετία του '70 στη Δυτική Ευρώπη. Αυτή είναι η θέση του Κομμουνιστικού Κόμματος Βοημίας - Μοραβίας. Οσο για το επόμενο συνέδριο, βλέπουμε μια δυνατότητα να έχουμε εκεί περισσότερα κόμματα από ό,τι είμαστε εδώ τώρα.

Πέντρο Μαρσέτ (ταμίας του ΚΕΑ, Ενωμένη Αριστερά Ισπανίας): Νομίζω ότι είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Και είμαι ευγνώμων στον σύντροφο από το Κομμουνιστικό Κόμμα Βοημίας - Μοραβίας για το ότι άνοιξε τη συζήτηση σε αυτό το ζήτημα μετά την έξοχη εισαγωγή του προέδρου μας. Νομίζω ότι μπορώ να προσθέσω κάποια λίγα πράγματα. Το πρώτο είναι ότι η οικοδόμηση του ΚΕΑ είναι μια ιστορική διαδικασία. Παίρνει χρόνο και δεν μπορεί να λυθεί σε μια χρονιά - και αυτό για όλες τις διαφορετικές πλευρές και ζητήματα που εισέρχονται στην οικοδόμηση του ΚΕΑ. Πρέπει να είμαστε υπομονετικοί και να βλέπουμε αυτήν την ιστορική διαδικασία στο πραγματικό της χρονικό πλαίσιο.

Το δεύτερο ζήτημα είναι πως η ιστορία του κινήματος της εργατικής τάξης μάς έχει δείξει στην Πρώτη Διεθνή, στη Δεύτερη Διεθνή, πως ένα πράγμα για να υπάρξει πρέπει να έχει μεγάλες φιλοδοξίες. Αλλά, στην πραγματικότητα, οι στόχοι της Πρώτης και Δεύτερης Διεθνούς υλοποιηθήκανε κυρίως στο επίπεδο των εθνών - κρατών. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει τώρα. Το να έχει κανείς μια πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα όλης της Ευρώπης από τον Ατλαντικό έως τα Ουράλια είναι το ένα, αλλά η πολιτική πραγματικότητα είναι πως έχουμε τώρα ένα μέρος όπου αποφασίζεται η ταξική πάλη: Αυτό είναι η συμμετοχή μας στο Ευρωκοινοβούλιο, όπου αποφάσεις λαμβάνονται που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή χιλιάδων και εκατομμυρίων εργατών και πολιτικών αυτής της ηπείρου. Ετσι, ο συγκεκριμένος τρόπος να παίξουμε ένα ρόλο στην Ευρώπη δεν είναι από τον Ατλαντικό στα Ουράλια, αλλά μέσα στον πολιτικό χώρο που έχουμε τώρα: στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αυτό σημαίνει πως, προς το παρόν, οφείλουμε να συγκεντρωθούμε σε αυτό το πλαίσιο. Στο μέλλον μπορούμε να κοιτάμε για τη διεύρυνση των μελών του ΚΕΑ. Γι' αυτό είναι που είπα πως πρέπει να δούμε το ΚΕΑ σαν μια ιστορική διαδικασία και όχι ως κάτι που έχουμε ήδη ολοκληρώσει αυτή τη στιγμή.

Και, τέλος, νομίζω πως για όλους εμάς, τα κομμουνιστικά και αριστερά κόμματα είναι ένα σημαντικό ζήτημα να καταδικάσουμε το σταλινισμό. Οχι για άλλα κόμματα, όχι για άλλα άτομα, όχι για τους φιλελεύθερους, τους πράσινους, αλλά για εμάς είναι πολύ σημαντικό. Γιατί σταλινισμός ήταν ο τρόπος σκέψης του ότι, αν κάποιος θέλει να επιτύχει ένα σκοπό, δε χρειάζεται να χρησιμοποιήσει το δημοκρατικό τρόπο επίτευξής του, αλλά μπορεί να πάει κατευθείαν σε αυτό το σκοπό, και αν είναι απαραίτητο να καταστρέψει, να σκοτώσει, να παραμερίσει οποιονδήποτε και οτιδήποτε στέκεται στο δρόμο του. Αυτό είναι λάθος. Και οφείλουμε να πούμε πολύ καθαρά πως είναι λάθος για εμάς και την ιστορία μας. Είναι λάθος να λαμβάνεται υπόψη μόνο ο στόχος. Σημαντικός είναι επίσης και ο δρόμος, ο δημοκρατικός δρόμος για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Γι' αυτό νομίζω πως είναι τόσο σημαντικό να μπει στο προοίμιο αυτή η πολύ καθαρή καταδίκη του σταλινισμού, επειδή ήταν ένα τεράστιο λάθος, ήταν μια ιστορική αποτυχία στην ιστορία της εργατικής τάξης, μια ιστορική αποτυχία επειδή επέδρασε στην εμπιστοσύνη και την πραγματικότητα των εργαζομένων, των αριστερών. Γι' αυτό το λόγο θεωρώ ότι και τα δύο ζητήματα πρέπει να ιδωθούν μέσα σε μια μεγαλύτερη προοπτική: ίσως σε περίοδο 10 ή 5 ετών η καταδίκη του σταλινισμού δε θα είναι τόσο σημαντική. Τότε, θα ανήκει στην ιστορία, στο παρελθόν. Αλλά τώρα νομίζω είναι σημαντικό για μας να ειπωθεί αυτή η θέση.

Βόλφραγκ Γκέρκε (ΚΟΔΗΣΟ): Ο σύντροφος Σάρφο έχει δίκαιο στο ότι αποφασίσαμε στη Ρώμη πως θα εξετάσουμε το καταστατικό μας έως το 1ο Συνέδριο του ΚΕΑ, πράττοντάς το, δε θα έπρεπε να το συζητήσουμε μέσα στις κατηγορίες του τι είναι καλό και τι είναι κακό, αλλά στις κατηγορίες του τι ήταν επιτυχές, πού έχουμε διαπράξει λάθη, πού υπήρξαν αποτυχίες, και πού πρέπει να κάνουμε διορθώσεις. Φυσικά, εσείς, σύντροφοι από το Κομμουνιστικό Κόμμα Βοημίας - Μοραβίας έχετε το δικαίωμα να κάνετε ερωτήσεις και να πιέζετε για τη συζήτηση των ερωτήσεών σας και των παρατηρήσεών σας.

Από τα τρία σας ζητήματα, το τρίτο ήταν η ατομική ένταξη μέλους στο ΚΕΑ. Δεν έχουμε ακόμη αρκετή πείρα για να αποφασίσουμε εάν ήταν ένα λάθος να το κάνουμε όπως το κάναμε ή εάν ανοίγει νέους δρόμους. Ετσι, προτείνω να μην κλείσουμε την πόρτα, αλλά να προσπαθήσουμε να αποκομίσουμε εμπειρία και να αποφασίσουμε τότε.

Το δεύτερο πρόβλημα που αναφερθήκατε είναι πολύ σοβαρής φύσεως - το πρόβλημα του σταλινισμού. Θέλω να είμαι πολύ ειλικρινής. Δε νομίζω ότι έχει νόημα να προσπαθήσουμε να βρούμε άλλη λέξη για μια πολιτική κατηγορία που είναι πολιτικά ορισμένη και δείχνει ένα πολιτικό προτσές. Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε γύρω από πολλές λέξεις, όπως μη δημοκρατικός, μη σοσιαλιστικός, αλλά το πράγμα με το οποίο πρέπει να έρθουμε σε ρήξη είναι ο σταλινισμός. Αν δεν το κάνουμε, αυτό θα είναι το τέλος του ΚΕΑ. Οχι μόνο του ΚΕΑ, αλλά επίσης το τέλος του ευρωπαϊκού αριστερού κινήματος. Είμαι πεπεισμένος πως μόνο η ρήξη με το σταλινισμό, την οποία πρέπει ανοιχτά να εκφράσουμε, ανοίγει το δρόμο για ανάπτυξη στο μέλλον. Θέλω επίσης να τονίσω πως ο σταλινισμός δεν είναι μόνο ένα πρόβλημα των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης ή των κομμάτων από εκεί. Εγώ προέρχομαι από ένα κόμμα που δεν ήταν ανατολικοευρωπαϊκό, αλλά παρ' όλα αυτά ήταν ένα σταλινικό κόμμα. Είμαστε όλοι σημαδεμένοι από το σταλινισμό. Ανήκω στη γηραιότερη γενιά, και υπήρχε κάποτε μια εποχή που τα κομμουνιστικά κόμματα συμφώνησαν πως ο σταλινισμός είναι ο λενινισμός του μέλλοντος. Ο σταλινισμός δεν εφευρέθηκε από τους εχθρούς μας, είναι η ιστορία μας. Εμείς τον δημιουργήσαμε όπως και τον όρο επίσης. Πρέπει να το συζητήσουμε αυτό και να απομακρυνθούμε από το σταλινισμό, όχι επειδή οι πολιτικοί μας αντίπαλοι θέλουν να το πράξουμε, αλλά επειδή εμείς το επιθυμούμε: Είναι απαραίτητο για εμάς και για το πολιτικό μας κίνημα να συζητήσουμε και να κατανοήσουμε την ίδια μας την ιστορία. Κατά συνέπεια, πιστεύω πως δε θα ήταν σοφό να αλλάζαμε αυτό το σημείο στο καταστατικό ή τα μυαλά μας.

Για το πρώτο σημείο - που αφορά στην περιοχή της Ευρώπης - συμμερίζομαι τη γνώμη του Πέντρο και σας ζητώ ξανά να πάρετε υπόψη το ότι είμαστε απλώς στην αρχή. Δεν μπορούμε ακόμη να συνενώσουμε τον καθένα. Πρέπει να λειτουργήσουμε και να μεγαλώσουμε και να μάθουμε μαζί. Το προσωπικό μου όραμα δεν είναι ένας ΟΗΕ της Αριστεράς, στον οποίο ο καθένας, ανεξάρτητα από τις πολιτικές του ή τις απόψεις, μπορεί να είναι μέλος. Πιστεύω ότι χρειαζόμαστε μια κοινή πολιτική συναντίληψη, και αυτή την έχουμε υπογράψει. Είναι το Μανιφέστο μας.

-- Στέλιος Παππάς (Συνασπισμός): Πρώτα απ' όλα θέλω να πω πως είμαστε πολύ περήφανοι που συμμετέχουμε από τα πρώτα βήματα στην πρωτοβουλία δημιουργίας του Ευρωπαϊκού Αριστερού Κόμματος (ΕΑΚ). Ξεκινήσαμε συζητώντας δύο προσωρινά κείμενα. Ενα με τα κύρια ζητήματα που προωθούνται από όλα τα κόμματά μας και το δεύτερο γιατί χρειαζόμαστε ένα Ευρωπαϊκό Αριστερό Κόμμα. Υπήρξαν μεγάλες συζητήσεις μεταξύ μας στην πρώτη ομάδα κομμάτων. Ηταν μια πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία, και νομίζω πως ήταν επιτυχής. Η εμπειρία μετά από το ιδρυτικό συνέδριο, πιστεύω, κάνει τον καθένα πολύ αισιόδοξο για το μέλλον.

Γιατί ιδρύσαμε ένα Ευρωπαϊκό Αριστερό Κόμμα; Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι μια πραγματικότητα, δεν υπάρχει απλά στα μυαλά μας. Ξεκίνησε πολύ πριν δημιουργήσουμε το Ευρωπαϊκό Αριστερό Κόμμα. Γι' αυτό εμείς λέμε πως αργήσαμε να δημιουργήσουμε αυτό το κόμμα. Ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός αναπτύσσεται πολύ γρήγορα, αλλά εμείς πηγαίνουμε πολύ σιγά. Γι' αυτό απαιτείται να κάνουμε πολύ περισσότερη πρόοδο σε αυτό το πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον. Εξ αρχής επίσης αποφασίσαμε πως δε θέλουμε ένα ακόμα διεθνές σώμα όπως αυτό που είχαμε πρωτύτερα. Θέλουμε να έχουμε καλή συνεργασία με όλα τα αριστερά κόμματα σε όλο τον κόσμο, αλλά δε θέλουμε να αποκαταστήσουμε την πλατιά συμμαχία αριστερών κομμάτων που είχαμε τον προηγούμενο αιώνα.

Τέλος, ο σταλινισμός, κατά τη γνώμη μας, δεν είναι απλά άλλη μια μη δημοκρατική πρακτική, είναι μια ολόκληρη πολιτική κουλτούρα. Είναι μια κουλτούρα των σχέσεων μεταξύ κομμάτων, είναι μια κουλτούρα βαρβαρότητας, ένα λυπητερό πράγμα. Είναι μια άσχημη κουλτούρα ζωής. Γι' αυτό πρέπει να αποστασιοποιηθούμε από αυτόν.

-- Ζαν-Φρανσουά Γκάου (Γαλλικό ΚΚ): Θα είμαι πολύ σύντομος. Ομως, πρέπει να πω κάτι για το σταλινισμό. Ολοι συμφωνούμε πως η συζήτηση θα συνεχιστεί. Δεν μπορούμε να απαιτούμε από άλλους να αποδεχτούν πολιτικές θέσεις που δεν μπορούν να αποδεχτούν. Δεν είμαστε μια νέα Διεθνής, είμαστε μια δομή που δουλεύει στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Δε θα προσπαθήσουμε μόνο να υπερβούμε τις διαφορές μας αλλά αυτές οι διαφορές μπορούν επίσης να είναι ένας εμπλουτισμός για εμάς τους ίδιους. Να αναπτύξουμε ιδέες μέσα από την κοινή δράση είναι προς το συμφέρον των εργαζομένων στις χώρες μας.

Η κατηγορία του σταλινισμού δεν ανήκει στο είδος των προβλημάτων που μόλις ανέφερα. Ο καθένας μπορεί να έχει τη δική του οπτική για την ιστορία του, αλλά είναι σημαντικό να αποστασιοποιηθούμε καθαρά από τον σταλινισμό. Δε νομίζω ότι αυτό είναι ένα πρόβλημα μόνο για τα ανατολικοευρωπαϊκά κόμματα. Αφορά σε όλα τα κόμματα που ονομάζονται σήμερα κομμουνιστικά. Οπως στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα - δε γνωρίζω αν υπάρχουν πολλά κόμματα εδώ - που αποκαλείται κομμουνιστικό από το 1920. Εχουν απομείνει μόνο λίγοι σύντροφοι ζωντανοί από όσους συμμετείχαν στην ίδρυση του κόμματός μας. Θυμούνται και δέχονται την ιστορία του με τα φωτεινά σημεία και τις σκιές της. Μιλήσαμε εδώ για τις 8 του Μάη. Υπήρξαν πολλοί Γάλλοι κομμουνιστές που εκτελέστηκαν κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οταν τους εκτελούσαν φώναζαν «Ζήτω η Γαλλία!». Κάποιοι φώναζαν ακόμα και «Ζήτω ο γερμανικός λαός». Αλλά πολλοί φώναζαν «Ζήτω ο Στάλιν!». Αυτοί δεν ήθελαν τα γκούλακ ή τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Στάλιν. Το φώναζαν αυτό διότι ο σταλινισμός ήταν ο τρόπος σκέψης μας, ήταν η άποψή μας για τον κομμουνισμό. Αν σήμερα δε φοβόμαστε τη λέξη «κομμουνισμός», συνεχίζουμε να πιστεύουμε στον κομμουνισμό και ακόμα να φανταζόμαστε ότι έχει νόημα στην εποχή μας, αυτό δε θα μπορούσαμε να το κάνουμε εάν δεν είχαμε κάνει μια καθαρή τομή με το σταλινισμό και όλες τις πρακτικές που συνδέονται με αυτόν. Εάν δεν κάναμε ενδελεχή κριτική στο σταλινισμό μέσα σε εμάς και σε όλο το κίνημα. Αυτό δε σημαίνει να υποτιμούμε τα επιτεύγματα των συντρόφων μας ή των κομμάτων που πίστευαν στο σταλινισμό εκείνη την εποχή.

Νομίζω πως αυτή την άποψη επίσης συμμερίζονται οι κομμουνιστές όλων των γενεών στο κόμμα μου. Αυτό είναι προϋπόθεση για να είμαστε σήμερα σε θέση να πιστεύουμε στον κομμουνισμό. Και γι' αυτό νομίζω πως η λέξη «σταλινικό» στο καταστατικό του Ευρωπαϊκού Αριστερού Κόμματος δε βλάπτει κανέναν, δεν μπορεί να αντικατασταθεί με κανέναν τρόπο. Θα είναι ένα μεγάλο χτύπημα ενάντια στο μέλλον αν δεν έχουμε αυτή τη λέξη στο καταστατικό μας.

-- Χασάν Σάρφο (ΚΚ Βοημίας-Μοραβίας): Σύντροφοι, πραγματικά με εκπλήσσει αυτός ο τρόπος συζήτησης. Ελπίζω πως όλοι γνωρίζετε πως το Κομμουνιστικό Κόμμα Βοημίας-Μοραβίας δεν είναι ένα σταλινικό κόμμα. Είμαστε υπέρ της διαγραφής της λέξης «σταλινικό» από την εισαγωγή όχι για να υπερασπίσουμε το σταλινισμό, αλλά γιατί είμαστε πεπεισμένοι πως αυτή η διατύπωση είναι πολύ σύντομη και δεν καλύπτει το ό,τι συνέβη στις δεκαετίες της εμπειρίας των πρώην σοσιαλιστικών χωρών. Και στο κίνημά μας φυσικά.

Κατ' αρχάς η λέξη «σταλινικός» στην εισαγωγή μπορεί να εγείρει πολλές ερμηνείες για το τι σημαίνει σταλινισμός. Σήμερα βρήκαμε στους φακέλους μας μια ομιλία του Μίχαελ Σούμαν (ΚΟΔΗΣΟ). Για τον Σούμαν σταλινισμός είναι όλη η εμπειρία μιας πρώην σοσιαλιστικής χώρας - που είναι όλη κακή εμπειρία. Αυτό σημαίνει πως οφείλουμε να απορρίψουμε όλη την πείρα των πρώην σοσιαλιστικών χωρών.

Αυτή είναι μια κακή θέση, δεν είναι αλήθεια, δεν έχει καμία σχέση με την αντικειμενική πραγματικότητα. Στην εμπειρία των πρώην σοσιαλιστικών χωρών υπήρχαν αρνητικές και θετικές πλευρές. Πρέπει να απορρίψουμε τις αρνητικές και να υποστηρίξουμε τις θετικές και να τις χρησιμοποιήσουμε. Αν η σοσιαλιστική εμπειρία στην Τσεχοσλοβακία ήταν τόσο άσχημη, γιατί τότε η θέση του Κομμουνιστικού Κόμματος Βοημίας-Μοραβίας είναι τώρα τόσο ισχυρή. Στο Ευρωκοινοβούλιο το ΚΚ Βοημίας-Μοραβίας κατέχει το 25% των θέσεων της Τσέχικης Δημοκρατίας. Σημαίνει αυτό πως η εμπειρία μας από το σοσιαλισμό ήταν τόσο κακή; Οχι, αυτό δεν είναι αλήθεια.

Δεύτερον, ο Σούμαν λέει πως οι σταλινικοί ονομάζονταν μαρξιστές-λενινιστές. Αυτό αποδεικνύει πως η λέξη «σταλινικός» οδηγεί σε πολλές ερμηνείες. Και επειδή εγείρει πολλές ερμηνείες, θέλουμε να αντικαταστήσουμε αυτή τη λέξη με τον πιο σφαιρικό όρο «μη δημοκρατικός».

Τρίτον, αυτή η διατύπωση στο καταστατικό μού θυμίζει σταλινικές πρακτικές στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Αφήστε με να εξηγήσω τι εννοώ (διακοπή από φωνές: Αυτό είναι εντελώς απαράδεκτο, περισσότερο σεβασμό, παρακαλώ). Δε γνωρίζετε αυτό που θέλω να πω. Ενα λεπτό, παρακαλώ. Στο Σύνταγμα των σοσιαλιστικών χωρών αναφερόταν πως ο ηγετικός ρόλος του κόμματος θα πρέπει να είναι σεβαστός. Στην πραγματικότητα συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Αυτό σημαίνει πως το σημαντικό πράγμα είναι η πρακτική όχι ο καταστατικός χάρτης. Η διατύπωση στο καταστατικό δε λύνει το πρόβλημα. Γι' αυτό ήθελα να πω πως αν θέλουμε να αλλάξουμε τις σταλινικές πρακτικές, θα πρέπει να το πράξουμε στην πραγματική ζωή, και όχι γράφοντάς το στο καταστατικό.

Τελευταίο σημείο: Να λέγεται πως το ΕΑΚ τώρα υπάρχει και όποιος θέλει να μπει μπορεί να μπει, όποιος θέλει να είναι παρατηρητής μπορεί να είναι παρατηρητής, όποιος θέλει να φύγει από το κόμμα ας φύγει, νομίζω πως δεν είναι ο δρόμος για να ενώσουμε την ευρωπαϊκή αριστερά.

-- Χέλμουτ Σολτς (ΕΕ ΕΑΚ, ΚΟΔΗΣΟ): Ηταν μια απαραίτητη συζήτηση πάνω στο θέμα. Υποθέτω ότι πρέπει να συνεχίσουμε τη συζήτηση, όχι μόνο σήμερα, αλλά μόνιμα. Πρέπει να βαθύνουμε την κατανόηση για τι πράγμα μιλάμε. Είναι φανερό επίσης πως υπάρχει μια καθαρή διάσταση στο θέμα. Η πλειοψηφία των κομμάτων έχουν εκφράσει μια γνώμη, το ΚΚ Βοημίας-Μοραβίας εξέφρασε τη δική του. Τώρα μένει σε κάθε κόμμα να αποφασίσει τι να πράξει. Ελπίζω πως θα βρούμε τρόπους να συνεχίσουμε αυτή τη συζήτηση, επειδή η αριστερά έχει ακόμη πολλά να μάθει αν θέλει να είναι μια αληθινή αριστερά της χειραφέτησης, μια νέα δύναμη στα μάτια της κοινής γνώμης των χωρών μας, μια εναλλακτική πολιτική δύναμη στην Ευρώπη. Νομίζω ότι πρέπει να πάμε σε αυτή την κατεύθυνση.

***

Σημείωση: Στα πρακτικά και στα συμπεράσματα της συνεδρίασης του Εκτελεστικού Συμβουλίου του ΕΑΚ αναφέρεται επί του θέματος:

«Σε μια ανοιχτή συζήτηση αρχών το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΕΑΚ τόνισε πως η συμφωνημένη φόρμουλα στο καταστατικό για τον όρο "σταλινισμός" είναι "αδιαπραγμάτευτη". Αυτή η αντίληψη περιλαμβάνει και την ανάγκη το Συμβούλιο να επισκοπεί μόνιμα την εμπειρία και τα αποτελέσματα της κοινής πολιτικής και οργανωτικής δουλιάς, να αναζητεί παραπέρα βελτίωση της πολιτικής πρακτικής και να αντιδρά σε εξελίξεις στις κοινωνίες (διατύπωση της παρέμβασης του Φ. Μπερτινότι).

Το Συμβούλιο τόνισε στο τέλος της συζήτησης πως θεωρεί αυτή τη συζήτηση ως τελειωμένη. Οι θέσεις είναι καθαρές και ανοιχτές από το ιδρυτικό συνέδριο. Η συζήτηση επί του ζητήματος είναι μέρος των θεμελιακών αρχών του ΕΑΚ».

Μετάφραση από τα αγγλικά: Ν. Σερετάκης - Σ. Νουβάκη