Ενα από τα πιο σημαντικά νεοελληνικά έργα, το "Πανηγύρι" του Δημήτρη Κεχαϊδη,παρουσιάζεται, από τη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.Εργο βαθιά κοινωνικό, με ήρωες, που με την "αξιοπρεπή" αθλιότητα μέσα στην οποία βιώνουν, αφοπλίζουν το θεατή, ο οποίος με τη σειρά του "πυρπολείται" από το δραματικό σπινθήρα του έργου και των συγκρούσεων των ηρώων του. Ηρωές του, άνθρωποι του μόχθου, άνθρωποι εξαθλιωμένοι, του θεσσαλικού κάμπου, που παλεύουν νύχτα και μέρα, για να εξασφαλίσουν το καθημερινό τους καρβέλι. Ο πατέρας, ήρωας της Μικρασιατικής Καταστροφής, αναπολεί το παρελθόν και παθητικά αφήνεται στις ψευδαισθήσεις για ένα καλύτερο αύριο. Ο γιος, παρασυρμένος από τον πατέρα, βρίσκει διέξοδο στον ύπνο, έχοντας τη βεβαιότητα ότι τον περιμένει ένα μέλλον λαμπρό. Στην αντίπερα όχθη βρίσκεται η μάνα, που αντικρίζει κατάματα την ωμή πραγματικότητα. Ολοι τους, άνθρωποι που βιώνουν τη μιζέρια.

"Μια μιζέρια, όμως, που όπως επισημαίνει η Μπέττυ Βαλάση,που ερμηνεύει το ρόλο της μάνας, δεν είναι μιζέρια ψυχής, αλλά μιζέρια εκ των συνθηκών. Και δυστυχώς, νομίζω ότι δεν έχει σταματήσει να υπάρχει αυτή η μερίδα του κόσμου σ' αυτόν τον κάμπο. Ενώ, είναι ένας πλούσιος τόπος, υπάρχει πάντα αυτή η μερίδα του μόχθου και του κυνηγητού του καθημερινού καρβελιού. Κι εδώ θέλω να υπογραμμίσω τη σοβαρότητα, με την οποία αντιμετωπίζει το Εθνικό Θέατρο το ρεπερτόριό του και τις σοβαρές προσπάθειες που κάνει. Λόγω της αλλαγής του θεσμικού πλαισίου, υπάρχει μια τεράστια διαφορά απόψεων και προθέσεων, αλλά όταν βλέπεις να γίνονται κάποιες σωστές κινήσεις, από όπου και να 'ρχονται δεν μπορείς να τις παραβλέψεις. Θα ήμουν άδικη. Αμα δε λέμε τις αλήθειες δεν καλυτερεύουν τα πράγματα. Οταν είναι να τσακωθώ με οποιονδήποτε, διεκδικώντας το δίκιο μου, και την αξιοπρέπειά μου, δε με νοιάζει ποιος θα είναι. Αλλά από την άλλη πλευρά θα βάλω τις παρωπίδες και δε θα δω το καλό; Από όποιον κι αν είναι. Δε θα ήμουν σωστή και δίκαιη. Αν εμείς δεν είμαστε γενναιόδωροι, τότε αρχίζει μια άλλου είδους μιζέρια. Και η μιζέρια είναι αφετηρία πολλών κακών".

- Τι κουβαλάνε οι ήρωες και τι τους ενώνει ως οικογένεια;

- Κουβαλάνε τη φτώχεια και τη μιζέρια τους. Τους ενώνει η αγάπη, αλλά και το όνειρο για την "καλύτερη μέρα. Ο πατέρας είναι ένας άνθρωπος, που πολέμησε στη Μικρά Ασία, όπως οι περισσότεροι αυτής της γενιάς και αυτό είναι μέχρι σήμερα το λάβαρό του. Είναι το γεγονός της ζωής του. Οταν θέλει να περηφανευτεί λέει "εγώ... στη Μικρά Ασία". Αυτό είναι ένας σπαραγμός. Το σπασμένο όνειρο, δηλαδή. Γιατί η καταστροφή ήταν ένας σπαραγμός και γι' αυτούς που πήγαν και πολέμησαν και γι' αυτούς που ξεριζώθηκαν. Ζει μ' αυτό το λάβαρο, για να δείξει πόσο σπουδαίος ήταν. Τόσο πολύ τον σημάδεψε. Η μάνα, που είναι ο άξονας του έργου, βιώνει το κυνήγι όχι μόνο της καθημερινής επιβίωσης, αλλά μιας καλύτερης ζωής, ενός γάμου, μιας χρυσής βέρας. Ονειρό της, να βάλει μια χρυσή βέρα στην κόρη της. Μόνη έννοια της μάνας, είναι πώς να σώσει το παιδί της από την αθλιότητα που ζουν. Αυτό που περιμένουν, ένα καλύτερο αύριο. Ενας αγώνας δρόμου, που βέβαια ακόμη κι αν φέρει μια καλύτερη μέρα, αυτή θα είναι γεμάτη συμβιβασμούς. Ομως, όσο αγράμματοι και να είναι, έχουν την εξυπνάδα και το ένστικτο και καταλαβαίνουν ότι δεν είναι αυτή η καλύτερη μέρα. Τσακισμένα όνειρα και διαρκής αγώνας για το αύριο. Η μάνα αντιλαμβάνεται το συμβιβασμό, αλλά η ελπίδα την οδηγεί στην πάλη. Ξέρει πολύ καλά ότι το να παντρέψει τη δεκαπεντάχρονη κόρη της με έναν ηλικιωμένο ράφτη δεν είναι ό,τι καλύτερο, αλλά αγωνίζεται με στόχο την καλυτέρευση της ζωής του παιδιού της, να φάει το παιδί της, να βάλει ένα ρούχο. Θυσιάζει την αντίρρηση και την πίκρα του άντρα της γι' αυτό το γάμο, αλλά δε βλέπει άλλη λύση. Είναι βουτηγμένη στο συμβιβασμό, όμως, εξακολουθεί να αγωνίζεται.

- Η ανάγκη τελικά οδηγεί τους ανθρώπους σε τραγικά λάθη;

- Σ' αυτούς τους ανθρώπους, όμως, δε βλέπεις ατιμία. Δεν είναι ο άνθρωπος που θα χωθεί σε ανέντιμες πράξεις, προκειμένου να βγει από τη μιζέρια του. Ο Ρωμιός θα το καταλάβει πάρα πολύ. Είναι μια δεμένη οικογένεια. Μπορεί να υπάρχει φωνή και ένταση, αλλά τους ενώνει η αγάπη και το όνειρο μιας καλύτερης μέρας.

Επιβάλλουν την απομόνωση

- Το κύτταρο της οικογένειας, πιστεύετε, ότι παραμένει ενεργό στις σημερινές συνθήκες;

- Με λύπη θα πω ότι αρχίζει, δυστυχώς, να διαλύεται, νομίζω. Το βλέπεις από μικρά, καθημερινά πράγματα. Εχει λείψει το καθημερινό τραπέζι της φαμίλιας, ο ένας τρέχει από δω, ο άλλος από κει, πού και πότε να συγκεντρωθούν. Το βράδυ όταν μαζεύονται, ο καθένας πιάνει από ένα κρεβάτι, εξαιτίας της κούρασής του. Μιλάμε, βέβαια, για τη φαμίλια του μόχθου. Εκ των πραγμάτων έχει πέσει διάλυση. Ο τρόπος ζωής, που μας έχουν επιβάλει, το σύστημα, δηλαδή, έχει καταφέρει και προχωράει καλπάζοντας, μια γενική απομόνωση. Απομονωμένοι άνθρωποι. Βλέπεις τα παιδιά περπατάνε στο δρόμο με τα γουόκμαν στ' αυτιά. Βλέπεις, σε ταξίδια, κάποτε έμπαινες στο τρένο και μιλούσε ο ένας με τον άλλο, τώρα ο καθένας μιλάει σε ένα κινητό. Παντού βλέπεις την απομόνωση. Στις πολυκατοικίες ποιος ξέρει ποιον; Ο καθένας βιώνει τη μοναξιά του. Κι αυτό είναι το πιο οδυνηρό. Χάνονται οι επικοινωνίες, χάνονται οι έλξεις, χάνεται το ζουμάκι της ζωής μας.

- Και αυτή η απομόνωση φρενάρει τη συλλογική συνείδηση, και όπου υπάρχει γίνεται προσπάθεια διάσπασής της

- Με χίλιους δυο τρόπους. Αυτός είναι ο πιο πετυχημένος. Και δεν καταλαβαίνουμε τι μας στερούν. Ισως δεν έχει ακόμη συνειδητοποιήσει όλος ο κόσμος τον κίνδυνο αυτής της τραγικής κατρακύλας.Αυτή η στέρηση της ανθρωπιάς μας. Το θέμα, όμως, είναι τι κάνουμε γι' αυτό. Απομονωνόμαστε περισσότερο; Σηκώνουμε τα χέρια;

- Οσο σηκώνουμε ψηλά τα χέρια τόσο πιο χαμένοι θα είμαστε. Επομένως τα πάντα εξαρτώνται από το λαό, από μας τους ίδιους. Ετσι δεν είναι;

- Ασφαλώς. Από το λαό δεν ξεκινάνε όλα, πάντα; Γι' αυτό και χτυπιέται αυτός ο λαός, όχι μόνο στον τόπο μας, αλλά παντού. Οταν πάει να ξεκινήσει ο όλεθρος ο μεγάλος, από κει αρχίζουν. Ξέρουν τι κάνουν. Μόνο που ο λαός πρέπει να φτάσει στο τελευταίο σκαλοπάτι, για να συνειδητοποιήσει τη δύναμή του. Γιατί πραγματικά έχει δύναμη, να πετύχει και αποδεδειγμένα έχει πετύχει. Ολες οι επαναστάσεις από το λαό ξεπηδούν για την κατάκτηση της ελευθερίας, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ζωής της ίδιας. Ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν. Οι άνθρωποι είναι επιστήμονες. Ολοι υφίστανται την ίδια στέρηση, την ίδια μιζέρια, την ίδια κακοποίηση της ζωής τους. Εκεί χρειάζεται η χρήση του μυαλού, για να δούμε ποιος φταίει. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη να ενωθούμε, για να καταλάβουν οι κύριοι αυτοί, ότι εδώ υπάρχει αντίσταση.

- Είναι, πάντως, φοβερό. Στόχος του είναι τα κεκτημένα αυτού του λαού. Ενώ επόμενος στόχος του αγώνα θα έπρεπε να είναι τα "περισσότερα", ξαναγυρνάμε πίσω να διεκδικούμε τα αυτονόητα.

- Δε χρειάζεται να είναι κανείς ούτε πολιτικός, ούτε επιστήμονας για να καταλάβει ότι προσβάλλουν τη νοημοσύνη μας. Ανοίγεις την τηλεόραση και ακούς να λένε πράγματα, που αισθάνεσαι ότι αν ήσουν κοντά του, θα του έδινες ένα χαστούκι και θα του έλεγες ποιος σου έδωσε το δικαίωμα να με λες βλάκα. Και μας το λένε δυνατά. Φταίμε όσοι το δεχόμαστε, γιατί, ευτυχώς δεν το δεχόμαστε όλοι. Γίνεται αγώνας. Ως πότε, θα επιτρέπουμε, λοιπόν, να μας κοροϊδεύουν; Από μας εξαρτάται. Και αν γίνει κάτι σου λένε "γιατί δεν κάνετε κάτι" και απευθύνονται στο κομμουνιστικό κόμμα. Και γιατί εσύ που είσαι στο ίδιο καράβι με μένα, γιατί δεν κάνεις κάτι; Γιατί δεν κατεβαίνεις κι εσύ στο πεζοδρόμιο; Ο,τι στέρηση υφίσταμαι εγώ, υφίστασαι κι εσύ. Κατέβα κι εσύ. Γίνεται μια απεργία και πετυχαίνουμε κάτι. Ολοι έχουν την απολαβή. Θέλει λίγο μυαλό και πολλή ανθρωπιά. Χρειάζεται η ενίσχυση του αγώνα. Σέβομαι απόλυτα τον αγωνιστή, όπου κι αν ανήκει, γιατί μου δίνει ελπίδα ότι αυτός θα ενωθεί με το δικό μας αγώνα, για τους ίδιους σκοπούς και τα πράγματα θα αλλάξουν.

Το "Πανηγύρι" ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Κώστα Μπάκα,σκηνικά - κοστούμια Κλεοπάτρας Δίγκα και μουσική επιμέλεια Ολυμπίας Κυριακάκη.Παίζουν: Γιάννης Μόρτζος, Μπέττυ Βαλάση, Μαρία Φωκά, Θόδωρος Κατσαφάδος, Φαίδρα Δρούκα, Κωνσταντίνα Ψωμά, Λουκάς Ζήκος, Φώτης Θωμαϊδης, Βασίλης Ρίσβας, Γρηγόρης Γαλάτης.

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ