Ορατά και αναπότρεπτα τα αποτελέσματα της αλλαγής θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των κρατικών σκηνών, έρχονται για άλλη μια φορά να δικαιώσουν - όχι ευχάριστα - όσους αντιτάχθηκαν στο νέο νόμο, αλλά και στην απόλυτη εξουσία που παρέχει αυτός στους καλλιτεχνικούς διευθυντές. Η απόλυτη αρχή "ενός ανδρός σοφού" (;), επισημάνθηκε για τις καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να επιφέρει. Ωστόσο, η κυβέρνηση και η ΝΔ συνηγόρησαν και ψήφισαν το νόμο αυτό. Και ιδού κάποια από τα αποτελέσματά του:

Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας είναι, στην κυριολεξία, υπό διάλυση. Αυτό ισχυρίζονται άνθρωποι που ζουν καθημερινές καταστάσεις, άνθρωποι που έδωσαν αρκετή πίστωση χρόνου στον "πολλά υποσχόμενο" και πολλά "επαγγελλόμενο", καλλιτεχνικό διευθυντή του, Βασίλη Παπαβασιλείου.Ο "ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς και διανοητές" - διά στόματος τέως υπουργού Πολιτισμού, Σταύρου Μπένου - ως γνήσιο τέκνο των κατεχόντων την εξουσία, δήλωνε, αναλαμβάνοντας την "απόλυτη εξουσία", ότι "το ΚΘΒΕ που παραλάβαμε δε διέθετε καλλιτεχνική πολιτική". Τρία χρόνια, λοιπόν, θητείας και άσκησης "καλλιτεχνικής πολιτικής", που ευαγγελίστηκε ο Βασίλης Παπαβασιλείου,μεταφράζονται, σήμερα, σε ανύπαρκτη καλλιτεχνική δραστηριότητα, ενώ η τρέχουσα θεατρική περίοδος στο ΚΘΒΕ είναι το αποκορύφωμα της προχειρότητας και της ανοργανωσιάς.

"Μόλις την τελευταία στιγμή, τον περασμένο Νοέμβρη - τόνισε, σε πρόσφατη καταγγελία της, η αντιπροσωπευτική επιτροπή του ΣΕΗ ηθοποιών στο ΚΘΒΕ,που δημιουργήθηκε μετά από την έντονη ανησυχία για την πορεία του ΚΘΒΕ - και κάτω από την πίεση των προθεσμιών, αναγγέλθηκε ο προγραμματισμός της χρονιάς, που δεν ήταν τίποτε άλλο από στεγνή παράθεση τίτλων οκτώ νέων παραγωγών και η επανάληψη σχεδόν όλου του προηγούμενου ρεπερτορίου. Το αποτέλεσμα, όμως, ήταν το ανέβασμα μιας και μόνης νέας παραγωγής και έξι επαναλήψεων, εκ των οποίων οι τρεις αναλόγια".

Βέβαια, η δικαιολογία που προβάλλεται, της έλλειψης αιθουσών, λόγω ανακαίνισής τους ενόψει "Πολιτιστικής Πρωτεύουσας", δεν ευσταθεί απολύτως, αφού η καλλιτεχνική διεύθυνση γνώριζε ποια κατάσταση θα προέκυπτε και όφειλε να διασφαλίσει τη λειτουργία του θεάτρου, είτε βρίσκοντας αίθουσες, είτε οργανώνοντας περιοδείες, όπως άλλωστε οφείλει και από το νόμο. Αλλωστε, και κατά την περίοδο '95 - '96, που υπήρχαν πέντε αίθουσες, υπήρχε ανάλογος προγραμματισμός (είχαν εξαγγελθεί 18 έργα), που και πάλι δεν τηρήθηκε. Πραγματοποιήθηκαν μόνο οκτώ νέες παραγωγές (χειμώνα - καλοκαίρι), τρεις επαναλήψεις και πέντε αναγνώσεις - "αναλόγια". Πέρσι το καλοκαίρι, μάλιστα, το ΚΘΒΕ έδωσε 7 παραστάσεις με τον "Αίαντα" και τη "Λυσιστράτη", ενώ θυμόμαστε φυσικά την "περίφημη" παράσταση της "Ορέστειας", που στοίχισε 300.000.000 δρχ. στο ΚΘΒΕ, στην οποία δε συμμετείχαν ούτε ηθοποιοί, ούτε τεχνικοί του και έδωσε δύο μόνο παραστάσεις στην Επίδαυρο για 500 περίπου θεατές.Για τη συγκεκριμένη "παράσταση - σκάνδαλο",ο τέως υπουργός Πολιτισμού, Θάνος Μικρούτσικος,που χρεώθηκε όχι μόνο την αλλαγή του νόμου για τις κρατικές σκηνές, αλλά και το διορισμό του Βασίλη Παπαβασιλείου,είχε απαντήσει σε ερώτηση στη Βουλή, ως εξής: "Το ΚΘΒΕ είναι ο μόνος καλλιτεχνικός οργανισμός, ο οποίος με μια μόνο παραγωγή του, όπως η "Ορέστεια", έχει διαφημίσει και την ελληνική τέχνη και τη Θεσσαλονίκη και την "Πολιτιστική Πρωτεύουσα" και μπορεί να λειτουργήσει διά της παραγωγής αυτής ως πρεσβευτής της χώρας μας στο υψηλότερο επίπεδο διεθνώς". Τι υπερβολές και ανακρίβειες, όταν όλοι γνωρίζουμε για τη συγκεκριμένη παράσταση ακριβώς τα αντίθετα.

Οι θεατές, όμως, έχουν συρρικνωθεί σε όλες τις παραστάσεις του ΚΘΒΕ και όσο κι αν ο καλλιτεχνικός διευθυντής προσπαθεί να το καταλογίσει αυτό στο "χαμηλό επίπεδο του κοινού της Θεσσαλονίκης",δεν μπορεί να πείσει κανέναν, γιατί είναι το ίδιο κοινό, που πριν από χρόνια γέμιζε τις σκηνές του ΚΘΒΕ. Η καλλιτεχνική επιτυχία των παραγωγών ήταν περιορισμένη και άφησε αδιάφορο το πολύ κοινό, αλλά και το ειδικό κοινό. Και ναι μεν η συρροή δεν αποτελεί αναγκαστικά και ποιοτική καταξίωση, αλλά το συνηθισμένο φαινόμενο που αντιμετώπισαν οι παραστάσεις, με ελάχιστες δεκάδες θεατών και μονοψήφιο αριθμό εισιτηρίων, δεν μπορεί να αποδίδεται στο "χαμηλό" επίπεδο του κοινού. Αλλωστε, ο ίδιος είχε δηλώσει πάλι, προσπαθώντας να κατηγορήσει τη μέχρι τότε πολιτική του ΚΘΒΕ, ότι "κατά την τριετία 1990 - 1993, είχε αναπτυχθεί μια εισπρακτική πολιτική". Ασχετα με το αν αυτό το θεωρούσε αντίθετο με την καλλιτεχνική πολιτική, ομολογούσε και ο ίδιος πως υπήρχαν θεατές. Θεατές που προσπάθησε, αναθέτοντας έρευνα για το επίπεδο του κοινού, να τους βγάλει χαμηλού επιπέδου.

Αλλά η "καλλιτεχνική" αντίληψή του δε σταματά εκεί. Δεν είναι λίγες οι φορές που καταγγέλλεται "η απολυταρχική, ρεβανσιστική και αλαζονική διεύθυνση" του Β. Παπαβασιλείου, που - όπως λέγεται - "έχει επιβάλει ένα καθεστώς παρεοκρατίας και αναξιοκρατίας"."Μια χούφτα άνθρωποι, οι ίδιοι, διοικούν, μεταφράζουν, συγγράφουν, πρωταγωνιστούν, διευθύνουν τη δραματική σχολή, γράφουν μουσική, σκηνογραφούν, με το αζημίωτο φυσικά".

Τα στοιχεία που παραθέτουμε μιλούν από μόνα τους: Ο Β. Παπαβασιλείου - διευθυντής (μισθός 1.200.000), σκηνοθέτησε τα έργα "Βαβυλωνία", "Αγών", δύο μονολόγους με τίτλο "Παραληρήματα" (τους ερμήνευσε ο ίδιος), "Χαμάμ", "Κοινό ταμείο", "Αίας". Ο νόμος παρέχει βέβαια το δικαίωμα ο διευθυντής να σκηνοθετεί, αλλά μόνο δύο έργα ετησίως. Γιάννης Ρήγας - διευθυντής δραματικής σχολής (μισθός 500.000), καθηγητής της σχολής του ΚΘΒΕ, σκηνοθέτης. Σκηνοθέτησε: "1843", "Ιμπρεσάριος απ' τη Σμύρνη", "Λυσιστράτη". Εκτός του μισθού ως διευθυντή της σχολής, αμείβεται και για τις σκηνοθεσίες και τις υπηρεσίες ως καθηγητής. Θοδωρής Γκόνης - καθηγητής σχολής, σκηνοθέτης, ηθοποιός. Σκηνοθέτησε δύο έργα, πρωταγωνίστησε σε άλλα δύο. Δημήτρης Παπαϊωάννου,μέλος ΔΣ ΚΘΒΕ. Σκηνοθέτησε και χορογράφησε την "Ορέστεια" των 300.000.000. Ανδρέας Στάικος,μέλος ΔΣ, σκηνοθέτης, συγγραφέας, μεταφραστής: Εγραψε και σκηνοθέτησε το "Μήλον της Μήλου", ενώ ανέβηκε το έργο του "1843" και μετέφρασε το "Κοινό ταμείο". Γιώργος Χριστιανάκης,καλλιτεχνικός διευθυντής του "Μύλου": Εγραψε μουσική για έξι έργα. Απόστολος Βέττας,πρόεδρος ΔΣ, έχει σκηνογραφήσει τρεις παραστάσεις.

Και ερχόμαστε στον Σωτήρη Χαβιαρά,αναπληρωτή καλλιτεχνικό διευθυντή, με μισθό 800.000, δραματολόγο και καθηγητή της δραματικής σχολής. Εχει κάνει σχεδόν όλες τις δραματουργικές επεξεργασίες των έργων που ανέβηκαν, με αμοιβή κατ' αποκοπήν για κάθε έργο και πέραν φυσικά του μισθού του, ο οποίος, μάλιστα, "φέρει" μια καταδικαστική απόφαση της Συγκλήτου του ΑΠΘ, όπου ήταν καθηγητής και κατηγορήθηκε από πέντε φοιτήτριες για σεξουαλική παρενόχληση. Ο Σ. Χαβιαράς παραιτήθηκε από αναπληρωτής καλλιτεχνικός διευθυντής - υποτίθεται για λόγους υγείας - και την επομένη προσλήφθηκε ως έκτακτος καλλιτεχνικός συνεργάτης, με τις ίδιες ουσιαστικά αρμοδιότητες.

Στα πλαίσια των ισορροπιών που προσπαθεί να κρατήσει ο Βασίλης Παπαβασιλείου - καταγγέλλεται ότι - πληρώνει τεχνικούς και βοηθητικό προσωπικό με 350.000 - 700.000 το μήνα για δήθεν "υπερωριακή απασχόλησή τους". Με αποτέλεσμα o Β. Παπαβασιλείου να εισηγηθεί στο ΔΣ τροπολογία προϋπολογισμού, προκειμένου να καλυφθεί το ποσό των 19 εκατ. που έπρεπε να προστεθεί στα 113 εκατ. για "υπερωριακή απασχόληση" (σ.σ. σε θέατρο που ουσιαστικά αργεί). Και επειδή αυτό δεν ήταν δυνατό, το βάφτισαν "επίδομα παραγωγικότητας".

Ευαγγελία Βουτσοπούλου,ειδικός συνεργάτης 1/9/96 - 31/8/97, κατ' αποκοπήν αμοιβή 7.000.000, για οργάνωση τομέων δραματολογίου. Ιφιγένεια Ταξοπούλου,ειδικός συνεργάτης, 1/9/96 - 31/8/97, κατ' αποκοπήν αμοιβή 7.000.000, για οργάνωση τομέων δραματολογίου.

Και περνάμε στο θέμα των ηθοποιών, τους οποίους έχει καταδικάσει σε απραξία. Αδράνεια, που οι ηθοποιοί θεωρούν εξευτελιστική και την αργομισθία ταπεινωτική.Ο ηθοποιός υπάρχει μόνο στη σκηνή. Δεν είναι απλά ένας εργαζόμενος που θέλει να αμειφθεί, δουλεύει δε δουλεύει. Επί συνόλου 105 ηθοποιών, δεν έχουν πατήσει το πόδι τους στη σκηνή οι 40 και άλλοι τόσοι έχουν παίξει μόνο ένα ρόλο, σε περιορισμένο αριθμό παραστάσεων.

Τέλος, σε ό,τι αφορά τη γενικότερη οικονομική διαχείριση, γίνεται με τρόπο που μπορεί να μην είναι νομικά κολάσιμος, αφού έγινε έλεγχος από τους ορκωτούς λογιστές, αλλά πολιτικά και ηθικά θα μπορούσε να είναι διαβλητός. Σε έναν καλλιτεχνικό οργανισμό δεν αρκεί ο τυπικός έλεγχος. Απαιτείται και έλεγχος σκοπιμότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, στον παρελθόντα προϋπολογισμό, κονδύλια πάγιων επενδύσεων του θεάτρου δεν κινήθηκαν καθόλου, ενώ πολλαπλασιάστηκαν τα κονδύλια παροχών προς τρίτους και υπερωριών.

Ο διαχειριστής δημοσίου χρήματος δε θα πρέπει να αισθάνεται εαυτόν υπόλογο, όχι μόνο για τη νομικά άμεμπτη, αλλά και για την ορθή και συνετή χρήση;

Οταν, όμως, οι τέως υπουργοί Πολιτισμού - Θάνος Μικρούτσικος και Σταύρος Μπένος,επί υπουργίας τους, πανομοιότυπα - δήλωναν ότι "το έργο του καλλιτεχνικού διευθυντή θα κριθεί στο τέλος της θητείας του και μόνο τότε θα μπορούν να εκφράσουν γνώμη, τόσο οι αρμόδιοι παράγοντες, όσο και η κοινή γνώμη", και ο σημερινός υπουργός, Ευάγγελος Βενιζέλος,με την ίδια "λογική" κάνει ότι δε... βλέπει, γιατί ο Β. Παπαβασιλείου να αλλάξει τακτική; Η μόνη δυνατότητα ανατροπής αυτής της κατάστασης, πριν να είναι πολύ αργά, είναι η αλλαγή του νόμου.

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ

Τρία χρόνια, θητείας και άσκησης "καλλιτεχνικής πολιτικής", που ευαγγελίστηκε ο καλλιτεχνικός διευθυντής, Βασίλης Παπαβασιλείου, μεταφράζονται, σήμερα, σε ανύπαρκτη καλλιτεχνική δραστηριότητα, ενώ η τρέχουσα θεατρική περίοδος στο ΚΘΒΕ είναι το αποκορύφωμα της προχειρότητας και της ανοργανωσιάς