"Η καλύτερη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης".Ετσι βάφτισε τη Θεσσαλονίκη ο υπουργός Πολιτισμού, πριν ακόμα τη δει, πριν ακόμα εκπνεύσει το τριήμερο της επίσημης έναρξης. Οταν, όμως, εξέπνευσε, δήλωσε: "κι εγώ αν ξεκινούσα από την αρχή, ίσως και να έκανα άλλα...".Το διάστημα που πέρασε μέχρι και την πρώτη δήλωση του Ε. Βενιζέλου, δηλαδή τα προηγούμενα δύο χρόνια, δε δικαιολογεί ούτε στο ελάχιστο τη βεβαιότητά του γι' αυτό που επρόκειτο να επακολουθήσει. Το διάστημα, όμως, των τριών εναρκτήριων ημερών της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας ήταν υπέρ αρκετό ώστε να καταλήξει στην τελευταία δήλωση, η οποία αν και πλαγίως, αποκαλύπτει τη θριαμβευτική αποτυχία της εκκίνησης,αν δεχτούμε ότι η αρχή είναι το ήμισυ του παντός. Αλλωστε κανείς δεν περίμενε μία ευθύτερη ή ειλικρινέστερη κριτική αποτίμηση, αφού ο υπουργός Πολιτισμού συνηθίζει να επιδίδεται σε σχόλια με τα χαρακτηριστικά των πυθικών χρησμών. Ηταν, όμως, φανερό πως έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να αποποιηθεί των ευθυνών του και να μη χρεωθεί ούτε στο ελάχιστο το τριήμερο "μπάχαλο".Η πιο σωστά το τριήμερο αποκορύφωμα όσων προηγήθηκαν της έναρξης: αδέξιοι χειρισμοί, κατασπατάληση χρημάτων, καπελώματα από τα δύο μεγάλα κόμματα, οικονομικές σκοπιμότητες, στις οποίες πάντα εμπλέκονται οι γνωστές και μη εξαιρετέες εργολαβικές εταιρίες, ανυπαρξία έργων και φυσικά τρεις παραιτήσεις καλλιτεχνικών διευθυντών (Αννα Χαρίτου, Σταύρος Ξαρχάκος, Γιάννης Βακαρέλης).Ο τελευταίος είχε πει: "αποδείχτηκε πως για να σταθείς σε αυτόν τον Οργανισμό πρέπει να είσαι ή Αλ Καπόνε ή εντελώς ηλίθιος. Δεν είμαι ούτε το ένα, ούτε το άλλο".

Οπως λοιπόν ήταν αναμενόμενο ο Οργανισμός, ο Δήμος Θεσσαλονίκης και η κυβέρνηση "έσπειραν ανέμους" για να θερίσουν τις "Θύελλες" των επίσημων εγκαινίων. Οι περίφημες διακηρύξεις που μιλούσαν για ανάδειξη της πόλης, για σταυροδρόμι μεταξύ Ανατολής και Δύσης, για κόμβο πολιτισμού, για έργα που θα θεμελίωναν μία διαρκή πολιτιστική δημιουργία έπεσαν στο κενό. Και για να χρησιμοποιήσουμε φράσεις του Ε. Βενιζέλου, προς το παρόν η Πολιτιστική Πρωτεύουσα στερείται "υλικού αντικειμένου".Στερείται, ακόμα, φιλοσοφίας, στόχου, έμπνευσης, ενδιαφέροντος, κύρους. Φαίνεται, επίσης, πως η Πολιτιστική Πρωτεύουσα, ως αφορμή για να μπουν στο "παιχνίδι" της καλλιτεχνικής δημιουργίας και ενασχόλησης πλατιά στρώματα των Θεσσαλονικέων, απέτυχε.

Και η αλήθεια είναι πως αν δεχτούμε ότι πολιτισμός δεν είναι μόνο μία παράσταση ή μία συναυλία, αλλά ένα ολόκληρο πλέγμα καθημερινής ζωής, συμπεριφοράς, δυνατοτήτων ενεργούς συμμετοχής, τότε το πρόβλημα δεν είναι μόνο της Θεσσαλονίκης αλλά ολόκληρης της χώρας.Στην προκειμένη περίπτωση οι φράσεις του πρωθυπουργού "η ελευθερία του ατόμου, η ανταλλαγή ιδεών, η καλλιέργεια της δημιουργικότητας είναι αιτήματα τόσο πολιτικά, όσο και πολιτιστικά" αποτελούν εμπαιγμό της νοημοσύνης μας. Το βράδυ των εγκαινίων έξω από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, τα πολιτισμένα ΜΑΤ απωθούσαν τους καθηγητές που διαδήλωναν.Την ώρα που οι γαστριμαργικοί μπουφέδες είχαν στηθεί στο "Μακεδονία Παλλάς", την ίδια στιγμή τα επιτελεία της κυβέρνησης σκάρωναν "πεπολιτισμένα" σχέδια βίαιης αντιμετώπισης των αγροτικών κινητοποιήσεων και έστηναν τα ΜΑΤ απέναντι στους αγρότες. Η Θεσσαλία στρατοκρατείται και ανασύρονται από τις σκόνες χουντικοί νόμοι.Λίγες μέρες μετά έδερναν μέχρι λιποθυμίας καθηγητή που διαδήλωνε, ενώ ο Ε. Γιαννόπουλος επιδιδόταν σε υβρεολόγια κατά των αγροτών.Μετά από τις παραπάνω "πεπολιτισμένες" μεθόδους διακυβέρνησης της χώρας εκ προοιμίου δεν μπορούμε να τρέφουμε καμία αυταπάτη περί επιτυχημένης Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, η οποία θα καταφέρει να αφήσει πίσω της μία δυναμική και ενέργεια που θα πυροδοτεί καλλιτεχνική δημιουργία και μετά το 1997.Ο πολιτισμός αποτελεί την ουρά, το άλλοθι μιας κυβέρνησης που είναι δεμένη στο άρμα των κοινοτικών οδηγιών της εξαθλίωσης. Ακόμα και όταν κόπτεται για την πολιτιστική δημιουργία, αυτό συμβαίνει όταν εκεί πρόκειται να εμπλακούν μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα.Ως εκ τούτου υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα ότι το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης θα ανεγερθεί.

Πάντως και στον τομέα της απλής, ξερής διαχείρισης εκδηλώσεων και έργων οι ιθύνοντες του Οργανισμού και των τριών υπουργείων υπολείπονται κατά πολύ των εξαγγελιών. Οι φημολογίες για σκάνδαλα, συνοδεύονται από τραγική αδιαφάνεια, αλλά και από ένα απροσπέλαστο φράγμα σιωπής, αφού όλοι ξέρουν αλλά κανείς δε μιλάει. "Κόρακας κοράκου μάτι δε βγάζει", παρ' όλα αυτά υπάρχει καλύτερη απόδειξη από το πρόγραμμα των εκδηλώσεων και την πορεία των έργων;

Στην ημιτελή Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών τελέστηκαν τα επίσημα εγκαίνια. Σκαρφίστηκαν δε, τη σκαλωσιά με την οποία καλύπτεται η πρόσοψη να την καμουφλάρουν με ένα πλέγμα, δήθεν εικαστική παρέμβαση, το οποίο φημολογείται ότι κόστισε περίπου 250 εκατ.Λίγες ώρες νωρίτερα ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης έλεγε ότι παραδίδεται η Εταιρεία αποκρύπτοντας ότι πρόκειται να ξανακλείσει για να ολοκληρωθούν οι εργασίες.

Το Βασιλικό Θέατρο δε φτάνει που γκρεμίστηκε, αν και ιστορικός χώρος, χωρίς σχετική άδεια, τώρα έχει γίνει κερδοσκοπικό δόλωμα, με αποτέλεσμα να είναι ακόμη γιαπί. Ο προϋπολογισμός του, δε, ξαφνικά άρχισε να εκτοξεύεται από τα 2 δισ. στα 7 δισ.ενώ οι φημολογίες για αδιαφανείς διαδικασίες ανάθεσης του έργου δεν έχουν ακόμα κοπάσει.

Η Μονή Λαζαριστών επρόκειτο να δεχτεί έργα αποκατάστασης όλων των χώρων της, αλλά τελικά περιορίζονται στην κατασκευή ενός θεάτρου. Ο προϋπολογισμός του έργου θα ξεπεράσει τα 7 δισ.αλλά το έργο προς το παρόν είναι ημιτελές. Το ίδιο συμβαίνει και με το Ολυμπίον που πρόκειται να στεγάσει το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Οσο για τις Αποθήκες του λιμανιού,όπου προβλεπόταν η στέγαση των μουσικών δραστηριοτήτων της πόλης, ούτε λόγος να γίνεται.

Αλλά μέσα σε όλα αυτά φαίνεται η έλλειψη σχεδιασμού και συγκεκριμένου στόχου, αφού για τη Θεσσαλονίκη προγραμματίζεται η κατασκευή 13 κλειστών θεάτρων χωρητικότητας 7.000 θέσεων και 9 ανοιχτών θεάτρων χωρητικότητας 16.000 θέσεων! Κι αναρωτιέται κανείς με ποια αξιολογική ιεράρχηση έκριναν ότι η πόλη χρειάζεται τόσα θέατρα. Ποια θεατρική υποδομή εξασφαλίζει τη συνεχή ένταξή τους στην καλλιτεχνική ζωή της πόλης; Η μήπως πρόκειται μόνο για μυθοπλασία που ξεπερνάει κάθε τολμηρή φαντασία, για κούφιες εξαγγελίες εντυπωσιασμού;

Αν υποθέσουμε ότι το τριήμερο που πέρασε συνόψισε το πνεύμα των εκδηλώσεων, διαπιστώνουμε ότι ο Οργανισμός εσπευσμένα προγραμμάτισε εκδηλώσεις ατάκτως ερριμμένες. Η Θεσσαλονίκη και το δικό της πολιτιστικό και καλλιτεχνικό χρώμα απουσίασε και απουσιάζει θριαμβευτικά. Οι δηλώσεις περί ανάδειξης των διαφορετικών τάσεων και χρωμάτων της πόλης, έτσι όπως εκφράζονται από την εβραίικη κοινότητα, τους Τσιγγάνους κ.ά., όταν αποδελτιώνονται στο πρόγραμμα, αποκαλύπτεται ότι μεταφράζονται σε κάποιες μόνο νύξεις και αυτές κατ' ανάγκην.Διαβάζουμε "Εβραίοι συνθέτες και έργα με εβραϊκά θέματα". Κι εκεί σταματούν. Και αλλού βλέπουμε: "Τσιγγάνικη ορχήστρα της Βουδαπέστης". Οι Τσιγγάνοι, όμως, είναι συνυφασμένοι με το... δρόμο. Τους βλέπεις στην αγορά με νταούλια και ταμπούρλα. Τον πολιτισμό που αποπνέουν πώς να τον συμπυκνώσει κανείς στην αίθουσα Τελετών του ΑΠΘ;Κατά τ' άλλα οι συμφωνικές ορχήστρες του εξωτερικού, οι όπερες και οι ορθοδοξολάγνες εκδηλώσεις κατέχουν τα πρωτεία. Από το πρόγραμμα του πρώτου τετράμηνου λείπουν σημαντικά ονόματα της Θεσσαλονικιώτικης και ευρύτερα της ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας, αλλά και της ευρωπαϊκής και βαλκανικής. Είδαμε, όμως, σε τρεις διαφορετικές "εκδόσεις" τον Θάνο Μικρούτσικο, ένα πανηγύρι εδεσμάτων και κρασιού, μία συναυλία της Αγνής Μπάλτσα, την οποία παραλίγο να μη δουν ούτε οι πρεσβευτές, και το αποκορύφωμα: ένα Πολυθέαμα - σχολική παραστασούλα που κυριολεκτικά μας εκτόξευσε πίσω στην "εφταετία".Ακόμα και σε αυτό το μισάωρο κατασκεύασμα η λαϊκή δημιουργία θάφτηκε,προκειμένου να πειστούμε ότι η Θεσσαλονίκη χόρευε βαλς και πόλκα και ενθουσιαζόταν από τα ρομαντικά μηνύματα της Δύσης! Και μάλιστα πότε; Οταν το Μάη του '36 σκοτώνεται στη Θεσσαλονίκη ο Τάσος Τούσης και ο Γ. Ρίτσος εμπνέεται και γράφει τον "Επιτάφιο".

Εάν σε αυτή την ανεπίτρεπτη και επικίνδυνη παραστασούλα προσθέσουμε τον εκτροχιασμό της κυβέρνησης και τις επιδόσεις της στη βίαιη καταστολή, το αποτέλεσμα μας κάνει: σκοταδισμό, πολιτικό και πολιτιστικό με όλα τα παρεπόμενα...

Δήμητρα ΜΥΡΙΛΛΑ

Επταπύργιο - Γεντί Κουλέ. Μια προχειρότατη μελέτη διαμόρφωσης του περιβάλλοντα χώρου, προκάλεσε και το σχόλιο του ΚΑΣ για κατασπατάληση χρωμάτων. Προϋπολόγιζαν 500 εκατ. δραχμές

Το κτίριο του Οργανισμού. Αυτό ετοιμάστηκε γρήγορα