Επιβεβαιώνοντας τη σταθερή προσήλωσή τους στις επιδιώξεις του κεφαλαίου, οι υπουργοί Παιδείας των 45 κρατών που μετέχουν στη Διαδικασία της Μπολόνια, στις 17 και 18 Μάη στη Σύνοδό τους στο Λονδίνο κατέληξαν στο ανακοινωθέν του Λονδίνου, στο όποιο κατέγραψαν την αποφασιστικότητα των κυβερνήσεών τους να εμβαθύνουν σε ό,τι μέχρι σήμερα έχουν ήδη εφαρμόσει στο πλαίσιο της Διαδικασίας της Μπολόνια.

Ετσι, στους βασικούς στόχους, που έθεσαν για τα επόμενα δυο χρόνια, περιλαμβάνονται ανάμεσα σε άλλα: Η κινητικότητα, η δομή των πτυχίων, η αναγνώριση, το πλαίσιο προσόντων, η διά βίου μάθηση, η απασχολησιμότητα και ο Ευρωπαϊκός Χώρος Ανώτατης Εκπαίδευσης.

Τα πανεπιστήμια αντιμετωπίζονται σαν μια κερδοφόρα αγορά, γι' αυτό και η Διαδικασία της Μπολόνια στοχεύει στη συγκρότηση μιας ευρωπαϊκής αγοράς πανεπιστημίων που να ανταγωνίζεται την αγορά γνώσης στις ΗΠΑ και την Ασία. Το ανακοινωθέν του Λονδίνου είναι αποκαλυπτικό: «Αναγνωρίζουμε τη σημασία της επιρροής που ασκούν τα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης στην ανάπτυξη των κοινωνιών μας, βασιζόμενα στις παραδόσεις τους ως κέντρα μάθησης, έρευνας, δημιουργικότητας και μεταφοράς γνώσης, καθώς και το ρόλο κλειδί που παίζουν στον καθορισμό και τη μετάδοση των αξιών στις οποίες έχουν χτιστεί οι κοινωνίες μας». Εκτός από κατεξοχήν χώρος κερδοφορίας, η ανώτατη εκπαίδευση είναι και πεδίο που η διεθνοποίησή του συμβάλλει στην άνοδο της πολιτικής επιρροής...

Στην ομιλία του προς τη Σύνοδο των Υπουργών Παιδείας, ο Γ. Φιγκέλ, επίτροπος της ΕΕ σε θέματα Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Πολιτισμού, σημείωσε ότι «η Επιτροπή έχει λανσάρει το Σχέδιο Παγκόσμιας Προώθησης το οποίο στοχεύει στην ενίσχυση παγκοσμίως της εικόνας των ευρωπαϊκών ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, δημιουργώντας μια φιλική προς τον χρήστη ιστοσελίδα για φοιτητές από άλλες χώρες, πειραματιζόμενη με καινοτόμες υπηρεσίες όπως οι σύμβουλοι ευρωπαϊκής εκπαίδευσης σε ορισμένα μέρη του κόσμου, αναπτύσσοντας το μάρκετινγκ της συμβατότητας της ανώτατης εκπαίδευσης σε επίπεδο ιδρύματος και κράτους και οργανώνοντας ευρωπαϊκές εκθέσεις και καμπάνιες». Είναι μεγάλη η αγορά της ανώτατης εκπαίδευσης για να τη «χαρίσει» η ΕΕ...

Στο ανακοινωθέν του Λονδίνου σημειώνεται χαρακτηριστικά ο στόχος των κυβερνήσεων των ευρωπαϊκών χωρών: «Αναπτύσσουμε έναν Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ) ο οποίος βασίζεται σε αυτονομία των ιδρυμάτων, ακαδημαϊκή ελευθερία, ίσες ευκαιρίες και δημοκρατικές αρχές που θα διευκολύνουν την κινητικότητα, θα αυξήσουν την απασχολησιμότητα και θα ενδυναμώσουν την ελκυστικότητα και την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Κοιτώντας μπροστά, αναγνωρίζουμε ότι σε έναν κόσμο που αλλάζει θα υπάρχει συνεχής ανάγκη για προσαρμογή των συστημάτων ανώτατης εκπαίδευσης, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο ΕΧΑΕ παραμένει ανταγωνιστικός και μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης»...

Για να επιτευχθεί ο στόχος της ανταγωνιστικότητας της ανώτατης εκπαίδευσης σε παγκόσμιο επίπεδο, προωθούνται μια σειρά μέτρα, όπως η σύσταση μητρώου εταιρειών αξιολόγησης, στο οποίο θα καταγράφονται οι «εγκεκριμένες» εταιρείες αξιολόγησης ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης. Για να θεωρείται λοιπόν ένα πανεπιστήμιο αξιόπιστο και εγκεκριμένο, θα πρέπει να έχει αξιολογηθεί και πιστοποιηθεί από κάποια εταιρεία «αξιολόγησης». Αλλιώς βγαίνει από το παιχνίδι...

Η δε κινητικότητα φοιτητών, εκπαιδευτικών και αποφοίτων ανάγεται σε έναν από τους βασικούς στόχους για το επόμενο διάστημα. Δεν ενδιαφέρει μονάχα η γαλούχηση του αυριανού εργαζόμενου στην κινητικότητα, που άλλωστε αποτελεί βασική «ελευθερία» του Μάαστριχτ. Κύριος στόχος της αύξησης της κινητικότητας στην εκπαίδευση είναι να απελευθερωθεί η αγορά της ανώτατης εκπαίδευσης, να γίνει εύκολη η μετακίνηση των φοιτητών προκειμένου να μπορούν τα ισχυρότερα ιδρύματα, τα «κέντρα αριστείας» να συγκεντρώνουν τα πιο δυνατά μυαλά, την ελίτ των επιστημόνων. Γι' αυτό και στο ανακοινωθέν του Λονδίνου γίνεται παραίνεση προς τις κυβερνήσεις να διευκολύνουν τη διαδικασία έκδοσης βίζας και να άρουν τους περιορισμούς κατοικίας και εργασίας κλπ.

Φαίνεται ακόμα ότι οι υπουργοί Παιδείας κάνουν ό,τι μπορούν για να πείσουν ότι οι τρεις κύκλοι σπουδών (μπάτσελορ, μάστερ, διδακτορικό) πρέπει να προχωρήσουν. Κάνουν λόγο για προσαρμογή της δομής της σταδιοδρομίας στο δημόσιο τομέα ώστε να είναι πλήρως συμβατή με το σύστημα των τριών κύκλων, ενώ επισημαίνουν ότι «οι κυβερνήσεις και τα πανεπιστήμια πρέπει να επικοινωνούν περισσότερο με τους εργοδότες και τους υπόλοιπους εταίρους για την τεκμηρίωση των μεταρρυθμίσεων». Εχει προηγηθεί δημοσκόπηση σχετικά με το πώς βλέπουν οι πανεπιστημιακοί την εφαρμογή των αναδιαρθρώσεων της Μπολόνια, όπου σε ερώτηση για το κατά πόσον οι απόφοιτοι του πρώτου κύκλου σπουδών (μπάτσελορ) βρίσκουν κατάλληλη δουλιά, ένα σημαντικό ποσοστό (39%) απάντησε ότι δε θα βρουν οι απόφοιτοι κατάλληλη δουλιά και πως θα πρέπει πρώτα να ολοκληρώσουν σπουδές επιπέδου μάστερ! Ταυτόχρονα, το 1/3 των καθηγητών σημειώνει ότι ήταν καλύτερο το σύστημα του ενός κύκλου σπουδών (δηλαδή, μπάτσελορ και μάστερ σε ένα ενιαίο πτυχίο)...

Το ανακοινωθέν του Λονδίνου υπογραμμίζει τη σημασία της αναγνώρισης «των προσόντων που παρέχουν η ανώτατη εκπαίδευση, οι περίοδοι σπουδών και η προηγούμενη γνώση, συμπεριλαμβανομένης της αναγνώρισης της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης» ως «ουσιώδη συστατικά στοιχεία του ΕΧΑΕ, τόσο εσωτερικά όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο». Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Ανώτατης Εκπαίδευσης που σχεδιάζουν περιλαμβάνει δηλαδή και την εκπαίδευση σε έναν τομέα και τη μάθηση, τα σεμινάρια και την κατάρτιση, καθώς και την ίδια την εμπειρία. Συνδέεται δηλαδή η εμπειρία, η επιδερμική γνώση που προσφέρουν τα διάφορα σεμινάρια, με την ανώτατη εκπαίδευση, γεγονός που θα υποβαθμίσει ακόμα περισσότερο την ανώτατη εκπαίδευση, καθώς θα αναγκάσει τα ιδρύματα να αναγνωρίζουν την εμπειρική γνώση. Στόχος της ΕΕ δεν είναι να αναβαθμίσει την αξία της εμπειρίας, αλλά να ρίξει ακόμα περισσότερο την τιμή πώλησης της εργατικής δύναμης, καθώς οι εργαζόμενοι που έχουν ως προσόν μόνο την εμπειρία τους είναι πολύ πιο φτηνοί από εκείνους που έχουν πραγματική ανώτατη παιδεία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μιλούν για «φοιτητο-κεντρικό σύστημα, βασισμένο στο αποτέλεσμα της μάθησης», δηλαδή για εξατομικευμένο πρόγραμμα σπουδών, που καμία σχέση με ολόπλευρη και ολοκληρωμένη μόρφωση σε ένα αντικείμενο δεν έχει. Πρόκειται για πρόγραμμα στο οποίο ο κάθε φοιτητής θα επιλέγει τι θέλει να μάθει και από ποια αντικείμενα, έξω από ένα συστηματικά οργανωμένο εκπαιδευτικό σύστημα. Γι' αυτό και σημασία έχει το αποτέλεσμα και όχι το αν τη μάθηση την απέκτησε ο απόφοιτος στο πανεπιστήμιο, στο σεμινάριο, στην επιχείρηση...

Ακόμα, επισημαίνεται η σημασία «οι αλλαγές στα προγράμματα να οδηγούν σε προσόντα τα οποία θα αρμόζουν καλύτερα τόσο στις ανάγκες της αγοράς όσο και στη συνέχιση των σπουδών». Δηλαδή, οι μεταρρυθμίσεις στην ανώτατη εκπαίδευση να είναι προσανατολισμένες στην «παραγωγή» δυναμικού στα μέτρα των επιχειρήσεων (σ.σ. φτηνού, ευέλικτου, χωρίς δικαιώματα, διαρκώς επανακαταρτιζόμενου) και στη συνέχιση των σπουδών εκείνων που έχει ανάγκη το κεφάλαιο.

Το πώς θέλει η ΕΕ και οι κυβερνήσεις των κρατών που έχουν υιοθετήσει την Μπολόνια τα πανεπιστήμια είναι ξεκάθαρο. Στο ανακοινωθέν του Λονδίνου σημειώνουν: «Υπογραμμίζουμε τη σημασία των ισχυρών ιδρυμάτων τα οποία είναι διαφοροποιημένα, επαρκώς χρηματοδοτούμενα, αυτόνομα και υπόλογα». Δηλαδή ιδρύματα διαφοροποιημένα μεταξύ τους, χωρίς ίχνος παροχής ενιαίας εκπαίδευσης. Ιδρύματα αυτόνομα, δηλαδή χωρίς καμία υποχρέωση από το κράτος για τη χρηματοδότησή τους. Πανεπιστήμια που θα κυνηγούν με το τουφέκι τη χορηγία και τις επενδύσεις των «κοινωνικών εταίρων» προκειμένου να είναι επαρκώς χρηματοδοτούμενα. Ιδρύματα «υπόλογα», που κάθε χρόνο θα καταθέτουν τις αναφορές τους για τις επιδόσεις τους, για το βαθμό στον οποίο υιοθετούν και υλοποιούν τις κατευθύνσεις που τους θέτει η Διαδικασία της Μπολόνια...

Οι αντιδραστικές αναδιαρθρώσεις στην Παιδεία δε σταματούν. Ηδη οι υπουργοί Παιδείας καθόρισαν το επόμενο ραντεβού ελέγχου για τον Απρίλη του 2009. Παράλληλα, επειδή οι αναδιαρθρώσεις στον τομέα της Παιδείας είναι κομβικές, δεν μπαίνει τελεία ούτε με τη δημιουργία του ΕΧΑΕ του 2010. Οπως σημειώνεται χαρακτηριστικά στο ανακοινωθέν του Λονδίνου, «καθώς ο ΕΧΑΕ θα συνεχίσει να αναπτύσσεται και να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, προσδοκούμε ότι η ανάγκη για συνεργασία θα συνεχιστεί και μετά το 2010»...