Οι Ρώσοι επεκτείνονται ενεργειακά στην Ευρώπη, οι Αμερικανοί τρέχουν να τους προσπεράσουν, η ΕΕ ευνοεί και τους δύο προκειμένου να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα και μια σειρά από χώρες της ΝΑ Ευρώπης, αλλά και η Ελλάδα και η Τουρκία προσπαθούν να αναδειχτούν σε κύρια διαμετακομιστικά κέντρα για να ενισχύσουν τις δικές τους ενεργειακές εταιρείες, συγκρουόμενες όμως και μεταξύ τους, αν και με «αθόρυβο» τρόπο. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι το «προβληματάκι» μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας που σχετίζεται με την ελληνική ανάγκη εξασφάλισης επιπλέον 1 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου για το 2008, προκειμένου να καλύψει πιθανές ανάγκες της. Η κυβέρνηση απευθύνθηκε στο Αζερμπαϊτζάν το οποίο δέχτηκε να δώσει την επιπλέον ποσότητα. Ωστόσο, το καθεστώς προμήθειας δεν είναι δεδομένο, αν δηλαδή το αέριο θα μεταφερθεί απλά μέσω Τουρκίας ή αν θα το αγοράσει η Τουρκία ώστε να το μεταπωλήσει στην Ελλάδα! Για το θέμα έχει ήδη γίνει μια συζήτηση, αλλά δεν υπήρξε κατάληξη. Είναι κι αυτό ένα κριτήριο για όσα υποστηρίζει η κυβέρνηση σχετικά με τη σημασία και την ισχύ της χώρας ως διαμετακομιστικού κέντρου.

Ανάμεσα στην παραγωγή και στη ζήτηση, ανάμεσα στο περίσσευμα και στην ανάγκη για ενέργεια και ειδικότερα για φυσικό αέριο, που είναι άκρως επίκαιρο αυτό το διάστημα, λόγω και της συμμετοχής της Ελλάδας στον ρωσικό αγωγό «Σάουθ Στριμ», μεσολαβεί το μεγάλο κεφάλαιο στον κλάδο της ενέργειας, οι επιχειρηματικοί ανταγωνισμοί, οι επιδιώξεις διαφόρων ομάδων της πλουτοκρατίας. Οι νέοι αγωγοί σχεδιάζονται, συμφωνούνται και υλοποιούνται (στο βαθμό που υλοποιούνται), με βάση τα κριτήρια της αγοράς και της κερδοφορίας - κάτι που θεωρείται ορθό από όλους, Αμερικανούς, Ρώσους, Ελληνες καπιταλιστές - ωστόσο, τους εμφανίζουν ως καρπό της ...κοινωνικής ευαισθησίας των χωρών που τους διαχειρίζονται. Το πρόσχημα αυτό αρκεί για να εμφανίζονται οι αλλεπάλληλες συμφωνίες μέχρι και ως εγγύηση της επερχόμενης ...λαϊκής ευημερίας. Αλλά θα περιμένουν ανώφελα οι λαοί των χωρών, που στο έδαφός τους εξαπλώνονται αγωγοί, να δουν έμπρακτα οφέλη από αυτή τη διαδικασία. Αντίθετα, πολλές εταιρείες θα δουν τα υπερκέρδη τους να εκτοξεύονται, αφού αυτός είναι ο κύριος λόγος ανάπτυξης των αγωγών.

Χώρες της Κασπίας και της Κεντρικής Ασίας είναι έτοιμες αυτή την περίοδο να μπουν στο παιχνίδι της ανταγωνιστικής τροφοδότησης της Ευρώπης με πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Ανάμεσά τους Καζακστάν, Αζερμπαϊτζάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν, Γεωργία, Ιράκ, αλλά και το Ιράν. Ο ιμπεριαλισμός μυρίζει χρήμα και ξεγυμνώνει τα δόντια του. Εταιρείες των ΗΠΑ ελέγχουν την παραγωγή και αποζητούν δίοδο στην αγορά της Ευρώπης και τον παραγκωνισμό του κυρίαρχου τροφοδότη της σε φυσικό αέριο, της Ρωσίας. Εχει προηγηθεί ένα πολιτικό παιχνίδι διασφάλισης της «ανεξαρτητοποίησης» - της πρόσδεσης δηλαδή στα συμφέροντα των ΗΠΑ και της εξασφάλισης της επιρροής τους - των νέων κρατών που προέκυψαν μετά την ανατροπή στη Σοβιετική Ενωση. Δεν είναι τυχαίο ότι το ΝΑΤΟ «κάνει παιχνίδι» και στη βάση του χάρτη των αγωγών. Από την πλευρά της, η Ρωσία ανοίγει νέους αγωγούς, οι οποίοι υπερβαίνουν και την Ουκρανία, με την οποία είχε προβλήματα στο παρελθόν, και την Πολωνία. Επίσης συνεργάζεται με το Καζακστάν και δεν είναι μικρής σημασίας η συμφωνία μαζί του για τη διέλευση φυσικού αερίου από το Ουζμπεκιστάν, γεγονός που διεμβολίζει τους τουρκικούς σχεδιασμούς. Οι νέοι αγωγοί, οι νέοι δρόμοι της ενέργειας οριοθετούν τους νέους δρόμους της σύγκρουσης. Και είναι πολλοί και πολύμορφοι αυτοί οι δρόμοι, δεκάδες οι συμφωνίες που συνάπτονται τα τελευταία χρόνια, πολλές φορές και με πολλές αντιφάσεις σε «πρώτη ανάγνωση», ενώ η ρευστότητα είναι κυρίαρχη και οι ιμπεριαλιστικοί κίνδυνοι πληθαίνουν.

Εχει σημασία να καταγραφεί ότι οι αγωγοί φυσικού αερίου που χαράζονται από τα ανατολικά προς τα δυτικά δεν είναι οι μοναδικοί. Αυτή την περίοδο βρίσκονται σε εξέλιξη σχέδια και συμφωνίες για επιπρόσθετες συνδέσεις με την Ευρώπη και από τη Βόρεια Αφρική, ενώ ενισχύονται οι υποδομές για την αύξηση των θαλάσσιων μεταφορών υγροποιημένου φυσικού αερίου, μια μέθοδος που κερδίζει διαρκώς έδαφος. Ταυτόχρονα, εδώ και πολλά χρόνια η ΕΕ χρηματοδοτεί έργα που θα ενισχύσουν τη «συμβατική» εμπορική της διασύνδεση με χώρες της Κεντρικής Ασίας, δρόμους, λιμάνια, αεροδρόμια. Ανάλογα χρηματοδοτεί και πολλούς από τους αγωγούς φυσικού αερίου. Το πετρέλαιο και οι αγωγοί του, όπως ο Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης, διαμορφώνουν το δικό τους, εξαιρετικά σοβαρό και επίφοβο κεφάλαιο ακόμη μιας εκρηκτικής διαδικασίας οικονομικής και πολιτικής κυριαρχίας.

Στον τομέα του φυσικού αερίου το ενδιαφέρον εστιάζεται στην αλματώδη αύξηση της χρήσης του, καθώς το πετρέλαιο γίνεται όλο και πιο ακριβό την ίδια ώρα που πολλαπλασιάζεται η ανησυχία για τη μείωση των αποθεμάτων του. Στην ΕΕ χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για την ηλεκτροπαραγωγή και στη βιομηχανία, ενώ σε πολλές χώρες η οικιακή χρήση του είναι υπόθεση δεκαετιών. Η ΕΕ εκτιμά ότι μέχρι το 2030 οι εισαγωγές της θα φτάσουν στο 85% της κατανάλωσης από περίπου 50% που είναι σήμερα. Εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς φυσικού αερίου κάνουν λόγο για έλλειμμα αερίου στην Ευρώπη κατά το διάστημα 2015-2030 μεταξύ 50 και 240 εκατομμυρίων τόνων ισοδυνάμου πετρελαίου. Ακόμη και οι υπό σχεδίαση ή κατασκευή αγωγοί δε θα μπορέσουν να καλύψουν τη ζήτηση στην Ευρώπη, οπότε οι παραγωγοί και οι έμποροι βρίσκονται στο «στοιχείο» τους. Είναι η κατάλληλη ώρα, των μεγάλων αναγκών και των μεγάλων συμβολαίων, του μεγάλου χρήματος. Στο περιβάλλον αυτό εντάσσεται η ωμή αμερικανική παρέμβαση προς την Ελλάδα, που κορυφώθηκε μέσω του υφυπουργού Εξωτερικών Μ. Μπράιζα μετά τη συμφωνία συμμετοχής στον «Σάουθ Στριμ». Με την ευκαιρία, ο Αμερικανός διπλωμάτης τα έβγαλε «όλα στη φόρα». Εθεσε ζητήματα τιμών διάθεσης, συμφωνιών και εγγυήσεων, έως και χρονοδιαγραμμάτων. Απαίτησε - και έγινε δεκτό - ο «Σάουθ Στριμ» να ακολουθήσει του ITGI, όπως λέγεται ο αγωγός που θα συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με την Ιταλία μέσω Τουρκίας και Ελλάδας. Αποκάλυψε ότι παρενέβη «συμβουλευτικά» και ύστερα από «αίτημά τους» σε μια σειρά από χώρες όπου θα περάσει από το έδαφός τους ο «Σάουθ Στριμ».

Στο φυσικό αέριο η νέα κατάσταση στη ζήτηση προώθησε και τα νέα σχέδια των αγωγών που αναμένεται να είναι έτοιμοι μεταξύ 2012 και 2015. Στην Ελλάδα είναι πραγματικότητα ήδη η ελληνοτουρκική σύνδεση που αποτελεί μέρος του ITGI, του αγωγού που θα καταλήγει υποθαλάσσια στην Ιταλία από την Ελλάδα. Συγκεκριμένα:

• Ο ITGI στον οποίο συνεργάζονται οι BOTAS, ΔΕΠΑ και η ιταλική «EdisonSpA», με συνολικό μήκος πάνω από 1.000 χιλιόμετρα (τα 295 χλμ. είναι το κομμάτι Ελλάδας - Τουρκίας), έχει δυναμικότητα κάτι παραπάνω από 11 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου και αναμένεται να λειτουργήσει πλήρως το 2012, ενώ το κόστος του υπολογίζεται σε 1,2 δισ. ευρώ.
• Ο «Σάουθ Στριμ» αποτελεί κοινό σχέδιο της ιταλικής ENI και της ρωσικής GAZPROM. Θα ξεκινά από τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας και με υποθαλάσσιο μήκος 900 χλμ. θα φτάνει στη βουλγάρικη πόλη Βάρνα για να συνεχίσει προς Σερβία, Ουγγαρία και Αυστρία σε μήκος 1.200 χλμ. Ενα άλλο σκέλος θα διασχίζει την Ελλάδα (αυτό αφορά η ελληνορωσική συμφωνία) προς τη Νότια Ιταλία, είτε απευθείας, είτε μέσω Αλβανίας. Με δυναμικότητα 30 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως και εκτιμώμενο κόστος 10 δισ. ευρώ, κρίνεται από τους Αμερικανούς ως «μη εμπορικός» με προορισμό να πλήξει το δικό τους σχέδιο για τον «Ναμπούκο».
• Ο «Ναμπούκο» είναι το «καμάρι» των Αμερικανών. Προκειμένου να μεταφέρει αζέρικο φυσικό αέριο στην Ευρώπη «κάτω από τη μύτη» των Ρώσων, έξι εταιρείες, οι αυστριακή OMV, γερμανική RWE, Ουγγρική MOL, βουλγαρική Bulgargaz, τουρκική BOTA και ρουμανική Transgaz συνεργάζονται για έναν αγωγό 3.300 χλμ. με δυναμικότητα 31 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως.
• Ο ΤΑΠ (Trans Adriatic Pipeline) είναι σχέδιο της νορβηγικής «StatoilHydro ASA» και της ελβετικής EGL. Με υπολογιζόμενο μήκος 520 χλμ. θα ξεκινά από την Τουρκία και θα μεταφέρει αέριο μέσω Ελλάδας και Αλβανίας προς τη Νότια Ιταλία. Δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη η προμηθεύτρια χώρα, αλλά η πρόθεση της EGL να συνεργαστεί με το Ιράν είναι γνωστή, ενώ η Τουρκία προμηθεύεται ήδη ιρανικό φυσικό αέριο και έτσι μπορεί να γίνει η σύνδεση. Το υποθαλάσσιο τμήμα του θα είναι 115 χλμ. Η δυναμικότητά του θα είναι 10 δισ. κ.μ. ετησίως με δυνατότητα διπλασιασμού.