Ενα ακόμα βήμα, μάλλον το τελευταίο που απομένει, προς το καθεστώς πλήρους απαγόρευσης των αμβλώσεων, επιχειρείται στην Πολωνία. Οργανώσεις που αντιτίθενται στις εκτρώσεις υπέβαλαν τον προηγούμενο μήνα σχετικό σχέδιο νόμου και κινούν τις διαδικασίες προκειμένου αυτό να συζητηθεί στη Βουλή, έχοντας την υποστήριξη του κυβερνώντος κόμματος του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS).

Νομικές οργανώσεις, ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται με προμετωπίδα το «δικαίωμα στη ζωή», καθώς και κύκλοι της Καθολικής Εκκλησίας, έχουν επιδοθεί και στο παρελθόν σε αντίστοιχες καμπάνιες, συλλέγοντας υπογραφές υποστήριξης μέτρων που κινούνται στην κατεύθυνση της πλήρους απαγόρευσης των αμβλώσεων. Η προϋπόθεση που τίθεται για τη συγκέντρωση 100.000 υπογραφών υποστήριξης μέσα σ' ένα χρονικό διάστημα τριών μηνών, είναι μάλλον απίθανο να αποτελέσει εμπόδιο στην τρέχουσα προσπάθειά τους. Σε μια ανάλογη καμπάνια, το 2013 ο απαιτούμενος αριθμός υπογραφών είχε συγκεντρωθεί και μάλιστα με το παραπάνω. Κι ενώ το 2013 η ψηφοφορία στη Βουλή είχε καταλήξει στην απόρριψη της νομοθετικής πρότασης, το αποτέλεσμα αυτή τη φορά μπορεί να είναι διαφορετικό.

Παρά το γεγονός ότι το κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS), το οποίο βρίσκεται στην κυβέρνηση, δεν εισηγείται το ίδιο το νομοσχέδιο, είναι φανερό ότι διάκειται φιλικά προς τις οργανώσεις που υποστηρίζουν τη συγκεκριμένη νομοθετική ρύθμιση, έχει προφανείς ιδεολογικούς δεσμούς και συγγένειες μαζί τους. Ηδη, μια σειρά στελέχη του έχουν κάνει ξεκάθαρη την πρόθεσή τους να στηρίξουν το νομοθέτημα, ανάμεσά τους ο επικεφαλής του, Γιάροσλαβ Κατσίνσκι. Την υποστήριξή της στην πρωτοβουλία έχει εκφράσει και η πρωθυπουργός της χώρας, Μπεάτα Σίντλο.

Σήμερα, η Πολωνία είναι η μία από τις τρεις χώρες στην ΕΕ, μαζί με την Ιρλανδία και τη Μάλτα, όπου οι εκτρώσεις είναι παράνομες. Αποτέλεσμα των περιορισμών που ισχύουν, είναι οι γυναίκες που θέλουν να τερματίσουν μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη να πληρώνουν αδρά για να υποβληθούν παράνομα στη διαδικασία στη χώρα τους ή για να διασχίσουν τα σύνορά της και να απευθυνθούν σε γιατρούς και κλινικές γειτονικών χωρών.

Συγκεκριμένα, με βάση το ισχύον καθεστώς στη χώρα, η άμβλωση επιτρέπεται μόνο σε ορισμένες πολύ περιορισμένες περιπτώσεις. Συγκεκριμένα, μια κύηση είναι νόμιμο να διακοπεί: Πρώτον, όταν αποτελεί απειλή για τη ζωή ή την υγεία της γυναίκας. Δεύτερον, στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται ότι το έμβρυο νοσεί από σοβαρή, μη ιάσιμη ασθένεια. Τρίτον, αν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού της γυναίκας. Αυτές τις τρεις προϋποθέσεις θέτει υπό αίρεση το προτεινόμενο νομοσχέδιο, περιορίζοντας τη δυνατότητα για διακοπή μιας κύησης αποκλειστικά και μόνο στις περιπτώσεις που αυτή συνεπάγεται άμεση απειλή για τη ζωή της γυναίκας. Η πρόταση για καθολική πλέον απαγόρευση των αμβλώσεων συνοδεύεται από αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και αυστηρές ποινές ακόμα και πολυετούς φυλάκισης, για όσους εμπλέκονται στην πραγματοποίηση εκτρώσεων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι περιορισμοί που ισχύουν σήμερα και στην ουσία καθιστούν τις αμβλώσεις παράνομες, υιοθετήθηκαν από το νόμο που ψηφίστηκε το 1993. Σύμφωνα με την προηγούμενη νομοθετική ρύθμιση, του 1956, ήταν δυνατός ο τερματισμός μιας εγκυμοσύνης για κοινωνικούς λόγους. Η υπενθύμιση αυτή γύρω από το ιστορικό και την προέλευση των περιορισμών που επιβλήθηκαν στις αμβλώσεις στην Πολωνία έχει σημασία, καθώς από ορισμένα ρεπορτάζ με αφορμή τις πρόσφατες εξελίξεις δεν λείπουν τα σχόλια που σπεύδουν να εντοπίσουν την αφετηρία του προβλήματος στο σοσιαλιστικό παρελθόν της χώρας. Παρά τις προσπάθειες να παρουσιαστεί η απαγόρευση των εκτρώσεων ως κατάλοιπο του «ανελεύθερου καθεστώτος», στην πραγματικότητα αυτή είναι «απόκτημα» που συνόδευσε την επιστροφή της χώρας στον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης.

Οσο για τις αντιδράσεις που εκφράζονται στην επιχειρούμενη αλλαγή του νόμου, μέσα και από ορισμένες κινητοποιήσεις, οι αντιρρήσεις διατυπώνονται κυρίως στο πλαίσιο της υπεράσπισης της σημερινής ρύθμισης. Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσκοπικά ευρήματα της στατιστικής υπηρεσίας της Πολωνίας (CBOS), οι απόψεις των περισσότερων Πολωνών γύρω από τις αμβλώσεις βρίσκονται σε αντιστοιχία με τον ισχύοντα νόμο. Υπάρχει ευρεία συμφωνία όσον αφορά τον τερματισμό της εγκυμοσύνης στις περιπτώσεις απειλής για τη ζωή της μητέρας (80%), κινδύνου για την υγεία της (71%) και βιασμού (73%). Σε σαφώς χαμηλότερο ποσοστό (53%) καταγράφηκε συμφωνία στην έκτρωση που γίνεται για λόγους ασθένειας του εμβρύου. Τέλος, οι λόγοι που έχουν να κάνουν με την οικονομική κατάσταση, τα προσωπικά προβλήματα ή απλά την επιλογή της γυναίκας να μην αποκτήσει παιδιά, δεν θεωρήθηκαν από τους περισσότερους ερωτηθέντες βάσιμοι για να επιτραπεί η άμβλωση (σε ποσοστά 75%, 75% και 76% αντίστοιχα).

Ανεξάρτητα από την έκβαση της υπόθεσης, ανεξάρτητα δηλαδή από το αν ο πολωνικός νόμος θα αντικατασταθεί από μια συντηρητικότερη εκδοχή ή θα παραμείνει ως έχει, έχει αξία να εστιάσει κανείς στα «επιχειρήματα» που συνοδεύουν το εγχείρημα. Οι υποστηρικτές της πρότασης ισχυρίζονται πως «η έκτρωση ισοδυναμεί με φόνο» και διατείνονται πως προστατεύουν «τα δικαιώματα του αγέννητου παιδιού». Ακόμα και για την εγκυμοσύνη που είναι αποτέλεσμα βιασμού της γυναίκας, δεν λείπουν οι ισχυρισμοί που θεωρούν άδικο «να τιμωρείται το παιδί για κάτι κακό που συνέβη στη μητέρα». Παράλληλα, διαρκείς είναι οι επικλήσεις στο πρόβλημα της υπογεννητικότητας και της ανάγκης για ανάκαμψη των δημογραφικών δεικτών στη χώρα.

Απόψεις παρεμφερείς με τις παραπάνω εκφράζει στην Ελλάδα το ναζιστικό κόμμα της Χρυσής Αυγής, που υποστηρίζει επίσης στις θέσεις του την απαγόρευση των αμβλώσεων. Συνδέει, μάλιστα, με αντίστοιχο τρόπο, την πρότασή της με το «δημογραφικό μαρασμό του έθνους», την «υπογεννητικότητα», που σε συνδυασμό με τη «λαθρομετανάστευση» αποτελούν «κίνδυνο για τον ελληνισμό».

Η παραπάνω συζήτηση με επίκεντρο το ζήτημα των αμβλώσεων φέρει έντονα το στίγμα της αναζωπύρωσης αντιδραστικών και αναχρονιστικών απόψεων για τη θέση και το ρόλο των γυναικών, σύμφωνα με τις οποίες τα παιδιά και η οικογένεια πρέπει να αποτελούν τον αποκλειστικό προορισμό ή τουλάχιστον τη σημαντικότερη αποστολή τους. Η συντηρητικοποίηση δεν περιορίζεται, όμως, στο πλαίσιο αυτό, αλλά γίνεται παράλληλα «θερμοκήπιο» για την εκκόλαψη αντιδραστικών απόψεων και πολιτικών.

Δεν υπάρχει αμφιβολία για το αντιδραστικό πρόσημο της πολωνικής κυβέρνησης και τις απόψεις του κόμματος του Νόμου και της Δικαιοσύνης. Ωστόσο, το πρόσημο αυτό δεν μπορεί να εμφανίζεται ως μια «παραφωνία» στην ΕΕ. Ειδικά στο θέμα των αμβλώσεων, η ΕΕ έχει αναγνωρίσει τις κυβερνήσεις των κρατών - μελών ως τις μόνες αρμόδιες να αποφασίσουν αν θα επιτρέπουν ή θα απαγορεύουν την πραγματοποίησή τους.

Το θέμα της απαγόρευσης των αμβλώσεων, μαζί με άλλα νομοθετικά μέτρα της πολωνικής κυβέρνησης, έχει γίνει αφορμή για ζυμώσεις και παρεμβάσεις στο πλαίσιο του λεγόμενου ρεύματος του «ευρωσκεπτικισμού». Ενδεικτικό είναι το editorial του «Guardian» την Κυριακή 10 Απρίλη (http://www.theguardian.com/commentisfree/2016/apr/10/poland-new-government-future-of-eu). «Το κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης υποστηρίζει πως μια κοσμική, φιλελεύθερη ΕΕ και μια πολυεθνική Ευρώπη αποτελούν απειλή για τις Καθολικές αξίες και την εθνική κυριαρχία» υποστηρίζει το άρθρο, το οποίο επιδιώκει να θέσει στο επίκεντρο τον προβληματισμό γύρω από «το μέλλον της Ευρώπης», προφανώς υπό το πρίσμα των επιδιώξεων της βρετανικής αστικής τάξης.

Σε αυτό το μήκος κύματος, επισημαίνει πως «σήμερα η Ευρώπη αντιμετωπίζει τις μεγαλύτερες προκλήσεις εδώ και 60 χρόνια: Την οικονομική κρίση και την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας, μαζί με τη μαζική μετακίνηση ανθρώπων που εγκαταλείπουν περιοχές που μαστίζονται από τις ένοπλες συγκρούσεις και τη φτώχεια στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή». Απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις, όπως διαπιστώνει, η ΕΕ δεν είναι αρκετά ευέλικτη ώστε να ανταποκριθεί. Και να τι εννοεί: «Οι Βρυξέλλες εξακολουθούν να εστιάζουν πάρα πολύ στην πολιτική ενοποίηση που απαιτείται για να μπορεί ένα ενιαίο νόμισμα να δουλέψει, παρά το γεγονός ότι οι θεσμοί της ΕΕ δεν έχουν τη δημοκρατική νομιμοποίηση για να υποστηρίξουν κάτι τέτοιο. (...) Την ίδια στιγμή, δίνεται πολύ λίγη προσοχή στις τεράστιες προκλήσεις που συνεπάγεται η επέκταση της Ενωσης προς τη Δύση, συμπεριλαμβάνοντας χώρες στις οποίες η δέσμευση στη φιλελεύθερη δημοκρατία - την οποία έχουν υιοθετήσει σχετικά πρόσφατα - ενδεχομένως δεν είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στην ψυχοσύνθεση κάθε έθνους». Ετσι, συνιστά στην ΕΕ «να προσαρμοστεί στην αυξανόμενη πολυμορφία της, όχι μόνο από την άποψη του ΑΕΠ, αλλά και όσον αφορά τις αξίες και τον πολιτισμό».

Η αντιπαράθεση γύρω από τις αμβλώσεις γίνεται μέσα στο βολικό πλαίσιο της αστικής αντίληψης. Οι πολιτικές δυνάμεις που υποστηρίζουν την απαγόρευσή τους, είναι φορείς σκοταδιστικών απόψεων που εξομοιώνουν την έκτρωση με φόνο και επιδιώκουν την ποινική δίωξή της. Οι αστικές πολιτικές δυνάμεις που αντιτίθενται στις σχετικές απαγορεύσεις, επικαλούνται επιχειρήματα γύρω από την ελευθερία των γυναικών για την «αυτοδιάθεση» του σώματός τους. Παρά τις διαφορές τους, που είναι σίγουρα υπαρκτές, τα δύο «αντίπαλα στρατόπεδα» βαδίζουν στα ίδια χνάρια όσον αφορά τα συλλογικά κοινωνικά δικαιώματα των γυναικών. Γιατί και για τους μεν και για τους δε, η αναπαραγωγική υγεία των γυναικών αποτελεί ένα πεδίο επενδύσεων για το κεφάλαιο και όχι ένα δικαίωμα που πρέπει να διασφαλίζεται για όλες τις γυναίκες χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Να διασφαλίζεται όχι μόνο από ένα νομικό πλαίσιο χωρίς απαγορεύσεις και περιορισμούς στο θέμα των αμβλώσεων, αλλά κυρίως από ένα αποκλειστικά δημόσιο και δωρεάν σύστημα Υγείας, με υπηρεσίες που δεν περιορίζονται στην άμβλωση, αλλά αφορούν τον οικογενειακό προγραμματισμό, τον προγεννητικό έλεγχο, την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, την εγκυμοσύνη και τον τοκετό.