Από αυτή την άποψη δεν είναι τυχαία, η τοποθέτηση από τον πρωθυπουργό στη θέση του υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, του «συμβούλου» Τ. Γιαννίτση, ο οποίος ήταν ένας από τους συντάκτες της περιβόητης έκθεσης Σπράου. Η επιλογή αυτή δίνει το στίγμα της επιτάχυνσης στην υλοποίηση των προαποφασισμένων ανατροπών στο ασφαλιστικό. Οπως προηγούμενα η τοποθέτηση του άλλου «πρωθυπουργικού φίλου» Μ. Νεκτάριου, στη θέση του διοικητή του ΙΚΑ, ο οποίος ήδη έχει ξεκινήσει το αντιασφαλιστικό του «έργο».

Οι αποφάσεις και οι δεσμεύσεις έχουν ήδη ληφθεί και στοχεύουν όχι απλώς στην αφαίρεση δικαιωμάτων, αλλά στα ίδια τα θεμέλια της κοινωνικής ασφάλισης. Ολοι, ΟΟΣΑ, ΔΝΤ, Κομισιόν, ΣΕΒ και ευρωπαϊκές πολυεθνικές, έχουν διατυπώσει ξεκάθαρα τις επιδιώξεις τους και οι οποίες είναι το λιγότερο τρομακτικές. Το νέο σύστημα που «οραματίζονται», βασίζεται στους λεγόμενους «τρεις πυλώνες» και έχει σαν πρότυπο το αντιασφαλιστικό μοντέλο που εφάρμοσε πρώτος στη Χιλή, ο δικτάτορας Πινοτσέτ.

Διάφορες παραλλαγές έχουν διατυπωθεί όσον αφορά το σύστημα των «τριών πυλώνων», οι οποίες συγκλίνουν στις κατευθυντήριες γραμμές, με πιο αποκαλυπτική την έκθεση Σπράου, στην κατάρτιση της οποίας συνέβαλε ο νέος υπουργός. Οι «τρεις πυλώνες» αφορούν:

• Ο πρώτος, μια «εθνική σύνταξη», που θα έχει τη μορφή προνοιακού βοηθήματος τύπου ΕΚΑΣ και θα είναι με συμμετοχή του κρατικού προϋπολογισμού. Αυτός ο άξονας προδιαγράφει κατάργηση του θεσμού των κατώτερων συντάξεων, που είναι από τους θεμέλιους λίθους της κοινωνικής ασφάλισης. Το «ροκάνισμα» του θεσμού έχει ξεκινήσει με τους τρεις αντιασφαλιστικούς νόμους της ΝΔ, που εφάρμοσε το ΠΑΣΟΚ, με τους οποίους έγινε η αποσύνδεση των κατώτερων συντάξεων από τα 20 ημερομίσθια ανειδίκευτου εργάτη. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο πρωθυπουργός αρνήθηκε επίμονα την επανασύνδεση των κατώτερων συντάξεων, που πρακτικά σήμερα θα σήμαινε αναπροσαρμογή τους στις 135.000 δρχ., ενώ ταυτόχρονα μοίραζε προεκλογικές υποσχέσεις για κατώτερες συντάξεις πάνω από 150.000 δρχ.
• Ο δεύτερος άξονας θα αποτελείται από την «κύρια σύνταξη» - στην έκθεση Σπράου χαρακτηρίζεται ξεπερασμένο σύστημα - σε ανταποδοτική βάση και δραστικά μειωμένη. Η μείωση κατά 40% (σύμφωνα με Σπράου) ή 50% (σύμφωνα με Νεκτάριο), θα επιτευχθεί με την αλλαγή του τρόπου υπολογισμού της σύνταξης. Σήμερα υπολογίζεται με βάση τις αποδοχές της τελευταίας πενταετίας πριν τη συνταξιοδότηση και σχεδιάζεται να αυξηθεί στη δεκαετία ή δεκαπενταετία ή και σε ολόκληρο τον ασφαλιστικό βίο. Επίσης σχεδιάζεται αύξηση του ορίου ηλικίας για συνταξιοδότηση στα 65 χρόνια για όλους και κατάργηση του θεσμού των βαρέων και ανθυγιεινών, που θα σημάνει για εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους αύξηση του ορίου μέχρι και οκτώ χρόνια. Επιπλέον αυστηροποίηση των αναπηρικών συντάξεων, κατάργηση ή παραπέρα δραστική μείωση των συντάξεων χηρείας και κυρίως μείωση των εργοδοτικών εισφορών.Το σύστημα της «κύριας σύνταξης» θα βασίζεται πλήρως ή εν μέρει στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Εδώ ο Μ. Νεκτάριος έχει επιδείξει «έργο» με το παίξιμο όλων των αποθεματικών του ΙΚΑ στο Χρηματιστήριο. Με τη δημιουργία ανώνυμης εταιρίας που διαχειρίζεται όλη την κινητή περιουσία του Ιδρύματος, παράδειγμα, που ακολουθήθηκε και από άλλα Ταμεία. Επίσης με την εκχώρηση των απαιτήσεων από ασφαλιστικές εισφορές σε ιδιωτική εταιρία (ήδη έχει ολοκληρωθεί ο σχετικός διαγωνισμός και είναι σε εξέλιξη η διαδικασία).
• Ο τρίτος πυλώνας αποτελείται από πλήρως κεφαλαιοποιητικό σύστημα επικουρικής σύνταξης, δηλαδή η χορήγηση της σύνταξης θα εξαρτάται από τις διακυμάνσεις του Χρηματιστηρίου. Αυτός ο... πυλώνας θα βασίζεται άμεσα ή έμμεσα στην ιδιωτική ασφάλιση.

Το «όραμα» είναι η επιβολή ενός κοινωνικού εφιάλτη. Ωστόσο, ούτε νομοτελειακή είναι η υλοποίησή του, ούτε παντοδύναμοι κεφάλαιο, Ευρωπαϊκή Ενωση και κυβέρνηση. Το πόσο εύκολα ή δύσκολα, το αν θα προχωρήσουν όλα ή ένα μέρος τους, θα εξαρτηθεί από την αντίδραση, την αντίσταση, τους αγώνες που θα αναπτύξουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι και τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα που είναι οι αποδέκτες. Η συσπείρωση γύρω από τα ταξικά συνδικάτα, από το Πανεργατικό Αγωνιστικό Μέτωπο, η δημιουργία ενός πλατιού μετώπου αντίστασης, προβάλλουν σήμερα περισσότερο αναγκαία από ποτέ.

Οι ανατροπές που αναμένονται στο ασφαλιστικό, παίρνουν υπόψη τους τις αρνητικές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, συνδυάζονται και στο μέλλον θα συλλειτουργήσουν σε ένα νέο, βαθιά αντικοινωνικό και αντεργατικό, κοινό πλαίσιο. Ο νέος υπουργός Εργασίας, έχοντας συμβάλει σημαντικά στα αρνητικά για τους εργαζόμενους Εθνικά Σχέδια Δράσης για την Απασχόληση και έχοντας συμμετάσχει σε όλες τις διαδικασίες επεξεργασίας των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, γνωρίζει καλά και το στόχο της κυβερνητικής πολιτικής.

Η τελευταία Σύνοδος της Λισαβόνας διατύπωσε για άλλη μια φορά με σαφήνεια τους στόχους της ΕΕ, στόχους που παραπέμπουν ευθέως στον εργασιακό μεσαίωνα. Οι στόχοι αυτοί επιβεβαιώθηκαν - αν και δεν μπαίνει θέμα αμφισβήτησής τους από την κυβέρνηση - και με την έκθεση της Κομισιόν, που πρόσφατα δημοσιοποιήθηκε, σχετικά με την πορεία της χώρας μας σε μια σειρά ζητήματα.

Οι μισθοί, οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας, το είδος και η διάρκεια της απασχόλησης, η επαγγελματική κατάρτιση των εργαζομένων και το μέλλον των ανέργων είναι τα βασικά σημεία στα οποία εστιάζει η Ευρωπαϊκή Ενωση. Με πρόσχημα την ενίσχυση της απασχόλησης, νέα μέτρα έρχονται να προστεθούν στα προηγούμενα που έχουν πλήξει καθοριστικά τα εργασιακά δικαιώματα.

Οι αναφορές της Επιτρόπου Κοινωνικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης Α. Διαμαντοπούλου, λίγες μέρες πριν τις εκλογές, σχετικά με τον ορισμό της «πλήρους απασχόλησης», το 8ωρο και τη σταθερή δουλιά, είναι ενδεικτικές για το τι αναμένεται.

Συνοπτικά, μέσα από την ανάγνωση των ντοκουμέντων της ΕΕ, την εκφρασμένη πολιτική της κυβέρνησης και τη λειτουργία των υπηρεσιών, οι βασικοί στόχοι είναι οι εξής:

• Σύνδεση της κατάρτισης με την απασχόληση, ενίσχυση των «ενεργητικών» μέτρων. Η αύξηση της ανεργίας σε όλες τις χώρες της ΕΕ - στην Ελλάδα εκτιμάται ότι φτάνει το 13% - αποτελεί μια καλή ευκαιρία για νέες παροχές προς τους εργοδότες και μεγαλύτερες επιδόσεις στη διαμόρφωση του νέου εργασιακού μοντέλου. Ειδικά στη χώρα μας, οι δαπάνες στήριξης των ανέργων είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ, ωστόσο τεράστια ποσά διοχετεύονται στους εργοδότες, είτε για δημιουργία «νέων θέσεων εργασίας», είτε για την πρακτική άσκηση ανέργων. Οι άνεργοι δουλεύουν δωρεάν, παίρνοντας μια επιδότηση. Ταυτόχρονα, επιδοτείται και η μερική απασχόληση, ακόμη και η καταστρατήγηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, όπως γίνεται στις επιδοτούμενες επιχειρηματικές δραστηριότητες, στα πλαίσια των Τοπικών Συμφώνων Απασχόλησης. Μέσα από τη λεγόμενη εξατομικευμένη δράση υπέρ των ανέργων, η «κατάρτιση» αντικαθιστά όλο και περισσότερο τη μόρφωση, υπάρχει απόλυτος έλεγχος στις «ειδικότητες» που παρέχονται στους άνεργους και παγιώνεται η δυνατότητα συχνών εναλλαγών των ανέργων σε μια θέση εργασίας.
• Ενίσχυση της μερικής απασχόλησης. Βασική ιδέα είναι το χτύπημα της πλήρους απασχόλησης με την έννοια του σταθερού ωραρίου εργασίας - κατά προτίμηση 8ωρου ή 7ωρου - και του σταθερού εργοδότη και επαγγέλματος. Η «ελαστικοποίηση» και η «απασχολησιμότητα» είναι δυο κύριες επιδιώξεις. Στο νέο εργασιακό περιβάλλον, ο εργαζόμενος θα αλλάζει συχνά επάγγελμα ή εργοδότη και ο χρόνος εργασίας του θα εξαρτάται μόνο από τις εκάστοτε ανάγκες του εργοδότη. Μια θέση εργασίας θα μοιράζεται σε δυο ή και τρεις εργαζόμενους ή άνεργους και έτσι η ...«απασχόληση» θα αυξηθεί.
• Κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Τα πρώτα χτυπήματα έχουν δοθεί και στη χώρα μας. Αυτό που πριν μερικά χρόνια θα θεωρούνταν αδιανόητο, έγινε με το Ν.2639, σύμφωνα με τον οποίο οι κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας δεν ισχύουν για «δράσεις» στα πλαίσια των Τοπικών Συμφώνων Απασχόλησης. Ετσι, ο εργαζόμενος που θα προσληφθεί - ήδη έχει προχωρήσει σε διάφορες περιοχές της χώρας το μέτρο - από επιχειρήσεις που στήθηκαν στα πλαίσια των ΤΣΑ, αμείβεται με το κατώτερο μεροκάματο, ανεξάρτητα από το χρόνο προϋπηρεσίας του και την ειδικότητά του! Νέες πιέσεις δέχεται το εισόδημα των εργαζομένων με τις κατευθύνσεις για τη δημοσιονομική πολιτική και τη συγκράτηση των αυξήσεων. Η εξαγγελία του «δεκαχίλιαρου» συνδέεται άμεσα με το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων για την υπογραφή της νέας ΕΓΣΣΕ.

Οι ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις έχουν ήδη δρομολογηθεί στη χώρα μας, μένει όμως να κυριαρχήσουν και να θεωρηθούν δεδομένες και «φυσιολογικές». Καθώς θα συνδέονται και με το νέο μοντέλο ασφάλισης, σύντομα θα υπάρξουν εκείνα τα μέτρα που θα ενισχύουν και θα βελτιώνουν τις ρυθμίσεις που έχουν ήδη νομοθετηθεί.