Ικανοποιητικά, παρά τις συνεχιζόμενες επιθέσεις, κρίνουν τα επίπεδα βίας στο Ιράκ ιθύνοντες των κατοχικών δυνάμεων, που αφήνουν να εννοηθεί ότι αν η κατάσταση παραμείνει η ίδια, τουλάχιστον οι επιπλέον στρατιώτες που αναπτύχθηκαν από τα τέλη του 2007 κυρίως στο Κεντρικό Ιράκ, θα έχουν όλοι επιστρέψει στις ΗΠΑ μέχρι τα τέλη Αυγούστου. Ως ιδιαίτερα ενθαρρυντικό φέρεται να αξιολογείται το γεγονός ότι έχουν μειωθεί σημαντικά οι συγκρούσεις μεταξύ των εθνοτικών και θρησκευτικών κοινοτήτων μετά από την αιματηρή έξαρση που παρατηρήθηκε από το Φλεβάρη του 2006 και μετά, οπότε καταστράφηκε σε βομβιστική επίθεση το Χρυσό Τέμενος της Σαμάρα.

Η επικράτηση, άλλωστε, αυτής της, έστω και εύθραυστης, σχετικής ηρεμίας είναι αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη δύο από τους βασικούς αρχικούς στόχους της εισβολής. Καταρχάς, την εκμετάλλευση του ιρακινού πετρελαϊκού πλούτου και το σταδιακό ξεπούλημά του, κάτι που φαίνεται να αρχίζει να υλοποιείται μετά την ανακοίνωση της ιρακινής κυβέρνησης στα τέλη Ιουνίου ότι αρχίζει η διαδικασία κατάθεσης «προσφορών» από μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες. Ενας δεύτερος στόχος, κατά πολλούς αναλυτές, της εισβολής ήταν η μετατροπή του πλούσιου πετρελαϊκά Ιράκ σε μια μεγάλη στρατιωτική αμερικανική βάση από όπου η Ουάσιγκτον θα εποπτεύει όλη τη γεωστρατηγικά πολύτιμη περιοχή και θα μπορεί να εξαπολύει «προειδοποιητικά πλήγματα», αν χρειαστεί, με μεγαλύτερη ταχύτητα και μικρότερο κόστος. Αν και διαψεύδεται κατηγορηματικά, στις, εν εξελίξει, συζητήσεις για το καθεστώς περαιτέρω παραμονής των αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ, μετά την εκπνοή της σχετικής απόφασης του ΟΗΕ, κυριαρχεί η εμβέλεια δράσης του αμερικανικού στρατού εντός και εκτός Ιράκ, αλλά και ο αριθμός των βάσεων που θα κατασκευαστούν για να τις φιλοξενήσουν, όταν σταδιακά θα αποσύρονται από τις ιρακινές πόλεις.

Ενας από τους παράγοντες, που συνέβαλαν στη μείωση της εσωτερικής έντασης, εκτός από την ανάπτυξη επιπλέον στρατιωτικών δυνάμεων και την πραγματοποίηση αλλεπάλληλων εκκαθαριστικών επιχειρήσεων, σύμφωνα με αναλυτές, φαίνεται ότι είναι και το πρόγραμμα «Συστήματα Ανθρώπινου Εδάφους» (Human Terrain Systems - HTS), το οποίο λειτουργεί εδώ και χρόνια υπό τη διεύθυνση της ιδιωτικής εταιρείας «BAE Systems».Το πρόγραμμα έχει ως στόχο την παροχή πληροφοριών στις εκάστοτε στρατιωτικές δυνάμεις που βρίσκονται σε μια «εχθρική χώρα» για τις συνήθειες, τα ήθη, τα έθιμα, τη νοοτροπία του ντόπιου πληθυσμού, έτσι ώστε να αποφεύγονται οι «προκλητικές» ενέργειες εκ μέρους των κατοχικών δυνάμεων, αλλά και ν' αντιμετωπίζονται εν τη γενέσει τους, αν είναι δυνατόν, οι συνθήκες εκείνες που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως κατάλληλο έδαφος για την ανάπτυξη αντάρτικου.

Το προσωπικό του προγράμματος, όπως είναι κατανοητό, δεν αποτελείται από στρατιωτικούς, αλλά από επιστήμονες, κυρίως ανθρωπολόγους και εθνολόγους που δελεάζονται από τις υψηλές αμοιβές, οι οποίες κυμαίνονται περί τα 400.000 δολάρια για κάθε χρόνο που ο επιστήμονας διεξάγει την «έρευνά του επί του πεδίου», δηλαδή επί της κατεχόμενης χώρας. Το θέμα επανέφερε στο φως της δημοσιότητας, πριν από λιγότερο από ένα χρόνο, το ειδησεογραφικό πρακτορείο BBC, με αφορμή την είδηση ότι το αμερικανικό Πεντάγωνο ενίσχυσε τη λειτουργία του συγκεκριμένου προγράμματος με 400 εκατομμύρια δολάρια, ζητώντας από την «BAE Systems» να προσλάβει δεκάδες ανθρωπολόγους και εθνολόγους και να τους αποστείλει στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, σε μια προσπάθεια να πετύχει εκεί που απέτυχε όλον αυτόν τον καιρό: Να κερδίσει «την καρδιά και το μυαλό» των κατεχομένων λαών.

Δεν είναι η πρώτη φορά που τέτοιου είδους «προγράμματα» χρησιμοποιούνται από τον αμερικανικό, και όχι μόνο, στρατό. Οι ιμπεριαλιστικοί στρατιωτικοί μηχανισμοί και κατά το παρελθόν στρατολογούσαν φιλόδοξους επιστήμονες, κυρίως ανθρωπολόγους και εθνολόγους, οι οποίοι, σε αντάλλαγμα για τις μεγάλες αμοιβές τους, αλλά και για την ευκαιρία που τους δινόταν να διεξάγουν έρευνες σε περιοχές που, υπό άλλες συνθήκες, ούτε θα πλησίαζαν, δέχονταν να «μοιραστούν» τα στοιχεία που συγκέντρωναν με τους εργοδότες τους, οι οποίοι, φυσικά, τα αξιοποιούσαν για τους δικούς τους σκοπούς. Το σχετικό άρθρο του BBC αναφέρει ως χαρακτηριστικότερα παραδείγματα χρήσης του συγκεκριμένου «προγράμματος», κατά το παρελθόν, την περίπτωση της Χιλής, όταν η CIA επιχειρούσε να μην καταλάβει την εξουσία ο Σαλβαδόρ Αλιέντε και την περίπτωση του Βιετνάμ, οπότε το «πρόγραμμα» είχε χρησιμοποιηθεί για να «εντοπιστούν» οι πολίτες εκείνοι που θα μπορούσαν να είναι φίλα προσκείμενοι ή ακόμη και συνεργαζόμενοι με τους Βιετκόνγκ.

Πολύ πριν τις ΗΠΑ, βέβαια, τη χρησιμότητα της παρατήρησης, της καταγραφής και της αξιοποίησης των συμπεριφορών, των αντιλήψεων, των ηθών και των εθίμων, των παραδόσεων, αλλά και των ιστορικών προστριβών μεταξύ των κοινοτήτων και των διαφορετικών ομάδων ενός λαού είχαν αξιοποιήσει τα μέγιστα οι μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις, με τη Γαλλία να δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε αυτού του είδους την «τακτική». Την τακτική της εδραίωσης μιας κατοχικής δύναμης μέσα από τρόπους εκτός της στρατιωτικής ισχύος.

Σε σχετικό άρθρο, με αφορμή το πρόγραμμα HTS, η εφημερίδα «Monde Diplomatique» αναφέρει ως χαρακτηριστικά παραδείγματα αξιοποίησης της συγκεκριμένης τακτικής, μέσα από τη συνεργασία λίγων ή περισσότερων επιστημόνων, τις περιπτώσεις της διοίκησης της Αλγερίας επί δεκαετίες από τον Γάλλο στρατηγό Μελχιόρ Ντομά, της Σενεγάλης από τον στρατηγό Λουί Φαιντέρμπ, της Μαδαγασκάρης από τον Λουί Ιμπέρ Γκονζάλβε Λιοτέι και του Τόνκιν (του βορειότερου μέρους του σημερινού Βιετνάμ) από τον στρατηγό Ζοζέφ Γκαλιένι. Μάλιστα, μεταφέρεται και ένα ενδεικτικό της «τακτικής» αυτής απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του Γκαλιένι.

«Κάθε διοικητής που καλείται να ελέγξει ένα ξένο έδαφος οφείλει καταρχάς να μελετήσει τις ντόπιες φυλές, τις διαφορές τους, τα μίση τους, τις αντιπαλότητές τους», αναφέρει ο Γάλλος στρατηγός. «Ενας διοικητής που θα καταφέρει να εκπονήσει έναν σχετικά ακριβή εθνολογικό χάρτη της περιοχής που καλείται να έχει υπό τον έλεγχό του, βρίσκεται πολύ κοντά στο να πετύχει την απόλυτη ηρεμία που θα του επιτρέψει να οργανώσει την κατάσταση ανάλογα με τα δικά του συμφέροντα». Και συμπεραίνει ότι «η οποιαδήποτε πολιτική δράση στην κατεχόμενη ζώνη θα πρέπει να στοχεύει στον εντοπισμό και στην αξιοποίηση προς όφελος της αποικιοκρατικής δύναμης των τοπικών στοιχείων που μπορούν να αξιοποιηθούν προς το συμφέρον της και στην εξουδετέρωση των στοιχείων εκείνων που δεν μπορούν ν' αξιοποιηθούν προς το συμφέρον της».

Οταν γνωστοποιήθηκε η πρόσληψη, ουσιαστικά, της «BAE Systems» και του επιστημονικού της προσωπικού από το Πεντάγωνο, πέρσι το Σεπτέμβρη, η ανθρωπολογική κοινότητα στις ΗΠΑ βρέθηκε διχασμένη. Η οργάνωση «Δίκτυο Σκεπτόμενων Ανθρωπολόγων» εξέδωσε ένα σχέδιο «δέσμευσης για μη συμμετοχή σε δραστηριότητες ενάντια στην οποιαδήποτε αντίσταση», καλώντας τους επιστήμονες να σεβαστούν τον κώδικα δεοντολογίας του επαγγέλματός τους.

Ενα μήνα αργότερα, το Εκτελεστικό Συμβούλιο της Αμερικανικής Ενωσης Ανθρωπολόγων δημοσιοποίησε ανακοίνωση όπου δεν απαγορευόταν ανοιχτά στα μέλη της να συνεργάζονται με το στρατό, αλλά προειδοποιούσε με μέτρα και κυρώσεις όποιον παρενέβαινε τον κώδικα δεοντολογίας. Στο συνέδριο της Ενωσης, στα τέλη του 2007, οι επιστήμονες βρέθηκαν στα «χαρακώματα», με τους μισούς να υποστηρίζουν ότι η συνεργασία με το στρατό στο πλαίσιο προγραμμάτων όπως το HTS «βοηθά» τον ντόπιο πληθυσμό της εκάστοτε χώρας, αφού μειώνει τις πιθανότητες βίαιων και αιματηρών αντιδράσεων εκ μέρους των κατοχικών δυνάμεων, ενώ ταυτόχρονα «ενισχύει την έρευνα», και τους άλλους μισούς να εξαπολύουν καταγγελίες για όλους εκείνους που είτε από αφέλεια είτε από φιλαργυρία γίνονται όργανα του στρατού και συμμετέχουν με τον τρόπο τους σε κατοχές και σε σωρεία παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που υποτίθεται ότι υπηρετούν μέσα από τις έρευνές τους.

Είναι κατανοητό ότι το ζήτημα δε διευθετήθηκε, ούτε οι διαφωνίες γεφυρώθηκαν και δε θα μπορούσε άλλωστε να γίνει αυτό, αφού είναι ξεκάθαρο ότι στο πλαίσιο του καπιταλισμού η επιστήμη και η έρευνα μετατρέπεται επίσης σε εμπόρευμα προς πώληση και εξυπηρετεί τα συμφέροντα όποιου τη «χρηματοδοτεί» και όχι της «ουδέτερης αντικειμενικής γνώσης» γενικώς και απροσδιορίστως. Το Πεντάγωνο, πάντως, από την πλευρά του διαρρέει ότι είναι ικανοποιημένο από τα αποτελέσματα του HTS και ότι μπορεί ακόμη να μην έχει κερδίσει «το μυαλό και την καρδιά» των Ιρακινών, αλλά τουλάχιστον θεωρεί ότι βρίσκεται «στο σωστό δρόμο»...