Το δημοσίευμα του «Ρ» στις 15 Ιούλη 1986

Η πλήρης απελευθέρωση του ωραρίου, η δυνατότητα δηλαδή να ανοίγουν και να κλείνουν τα καταστήματα σύμφωνα με τις ορέξεις των αφεντικών τους, είναι στόχος των ισχυρότερων ομάδων του κεφαλαίου που δραστηριοποιούνται στο χώρο του εμπορίου και των υπηρεσιών. Συνδέεται με ανακατατάξεις που ωριμάζουν στην αγορά και στον επιχειρηματικό ανταγωνισμό και σε κάθε περίπτωση συνδυάζεται με την υπονόμευση της θέσης των εργαζομένων και την αμφισβήτηση του δικαιώματός τους για πλήρη απασχόληση, πλήρη αμοιβή, πλήρη κοινωνικοασφαλιστική κάλυψη.

Το ΚΚΕ έγκαιρα αποκάλυψε τα σχέδια της πλουτοκρατίας και του μεγάλου κεφαλαίου και στο ειδικό θέμα που αφορά το ωράριο των καταστημάτων. Σταθερά και με συνέπεια ενημέρωσε και ενημερώνει τους εργαζόμενους και τους μικρούς εμπόρους για τις συνέπειες και τις συνακόλουθες επιπτώσεις που πάνε «πακέτο» με τις αλλαγές του ωραρίου των καταστημάτων. Επιπλέον ξεσκέπασε την παγίδα που κατά καιρούς επιχείρησαν να στήσουν από κοινού κυβερνώντες και μεγαλέμποροι - μεγαλοεπιχειρηματίες, ότι δήθεν με την επιμήκυνση του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων ευνοούνται οι καταναλωτές και είναι μια κίνηση που γίνεται για την εξυπηρέτηση των εργαζομένων που υποτίθεται πως δε βρίσκουν χρόνο να κάνουν τα ψώνια τους.

Οι κομμουνιστές δε σηκώνουν σήμερα το θέμα. Το έκαναν και στα μέσα της δεκαετίας του '80, όταν με κυβέρνηση το ΠΑΣΟΚ καταστρώθηκαν τα πρώτα σχέδια ανατροπής του τρόπου λειτουργίας της αγοράς, το έκαναν και στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, όταν με κυβέρνηση τη ΝΔ κλιμακώθηκε η επίθεση στο όνομα της Συνθήκης του Μάαστριχτ, στην οποία υποκλίθηκαν και το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΝ.

Βεβαίως μεταπολιτευτικά, η πρώτη σοβαρή απόπειρα για την αποδέσμευση - όπως λέγαμε τότε - του ωραρίου των καταστημάτων έγινε στα μέσα της δεκαετίας του '80, όταν τα κόμματα του δικομματισμού, μαζί με τους ουραγούς της καπιταλιστικής ολοκλήρωσης στη Δυτική Ευρώπη, είχαν αναγάγει σε εθνικό στόχο την προσαρμογή της χώρας για την - όπως την ονομάτιζαν - «ενιαία εσωτερική αγορά» της ΕΟΚ, που σύμφωνα με τους σχεδιασμούς θα επερχόταν το 1992.

Το καλοκαίρι του 1985, με υπουργό Εθνικής Οικονομίας τον Κ. Σημίτη, η άρχουσα τάξη είχε εξαπολύσει μια ολομέτωπη επίθεση σε βάρος των εργαζομένων και των λαϊκών στρωμάτων της χώρας συνολικά. Η επίθεση αυτή είχε εκφραστεί με το λεγόμενο «διετές πρόγραμμα σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας». Ενα πρόγραμμα που προέβλεπε την - με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου - απαγόρευση αυξήσεων στα μεροκάματα, τους μισθούς και τις συντάξεις, ενώ παράλληλα επιδίωκε να προωθήσει μια σειρά ρυθμίσεις, ώστε να υπάρξουν ακόμα ευνοϊκότερες προϋποθέσεις και συνθήκες για την προσοδοφόρα εισαγωγή ξένων κεφαλαίων και ολόκληρων επιχειρηματικών μονάδων. Αυτή ήταν η συμφωνία με τις Βρυξέλλες, ενόψει του 1992, αυτό έκανε και η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με την πλέρια υποστήριξη της ΝΔ. Μία απο τις αλλαγές που κρίθηκε ότι έπρεπε να παρωθηθούν ήταν και το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων.

Η αγορά, μέχρι τότε, με βάση κυρίως τα κλιματολογικά δεδομένα της ελληνικής κοινωνίας, λειτουργούσε περί τις 48 ώρες τη βδομάδα. Με διακοπτόμενο το μεσημέρι ωράριο Τρίτη - Πέμπτη -Παρασκευή και μέχρι τις 3 το μεσημέρι Δευτέρα - Τετάρτη - Σάββατο. Ενα ωράριο, που στις συνθήκες της Ελλάδας, όπου πάντα υπήρχε ένα πολύ μεγάλο δίκτυο εμπορικών καταστημάτων με μεγάλη διασπορά στο κέντρο, αλλά και στις συνοικίες των πόλεων, εξυπηρετούσε μια χαρά όλους όσοι ήθελαν να βρουν χρόνο για τις αγορές τους. Αλλωστε και τότε, όπως και σήμερα, αυτό που δε φτάνει δεν είναι οι ώρες λειτουργίας των καταστημάτων, αλλά τα πενιχρά εισοδήματα των λαϊκών στρωμάτων. Αυτός ο τρόπος όμως λειτουργίας της αγοράς δεν εξυπηρετούσε τις μεγάλες αλυσίδες και τις πολυεθνικές που σχεδίαζαν να εγκατασταθούν στη χώρα και οι εκπρόσωποι των οποίων πόνταραν να δημιουργήσουν - όπως και έκαναν στην πορεία - μεγάλα εμπορικά κέντρα και πολυκαταστήματα σε ορισμένα μόνο σημεία των πόλεων. Για να αποτελέσουν τέτοιες εμπορικές μονάδες πόλο έλξης για μεγάλο μέρος του πληθυσμού, πράγματι απαιτείται να «προσφερθεί» περισσότερος χρόνος στους εργαζόμενους - καταναλωτές, ώστε να μπορέσουν να ταιριάξουν τις αγορές, που έχουν ανάγκη να κάνουν, με το χρόνο πρόσβασης σε αυτά τα εμπορικά κέντρα. Γιατί, πράγματι, είναι διαφορετικό να συνεχίζεις να ψωνίζεις στο μαγαζί της γειτονιάς σου ή της διπλανής συνοικίας και άλλο πράγμα να κάνεις το απαιτούμενο ταξίδι που χρειάζεται για να φτάσεις στα διάφορα πολυκαταστήματα και εμπορικά μεγαθήρια.

Το σύνθημα που έριξε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, διά του Κ. Σημίτη, ήταν η απρόσκοπτη εξυπηρέτηση του κοινού με τρόπο ώστε να μπορεί να ψωνίζει όποτε επιθυμούσε. Το καλοκαίρι του 1986 έστησαν ένα από τα γνωστά θέατρα «διαλόγου των παραγωγικών τάξεων» που θα εξέταζαν το θέμα του ωραρίου των καταστημάτων, διάλογος ο οποίος προσέκρουσε στην ομόθυμη αντίδραση του συνόλου των εργαζομένων, αλλά και της μεγάλης πλειοψηφίας των οργανώσεων, κυρίως των μικρών αυτοαπασχολούμενων επαγγελματιών και εμπόρων, αλλά και μεσαίων επιχειρήσεων. Ο μόνος φορέας που τάχθηκε αναφανδόν υπέρ της επιμήκυνσης του ωραρίου ήταν οι εκπρόσωποι των μεγάλων καταστημάτων της Αθήνας.

Οι συζητήσεις και οι αντιπαραθέσεις εκείνης της χρονιάς έδωσαν την ευκαιρία στο ΚΚΕ και το «Ρ» όχι μόνο να αποκαλύψουν στους εργαζόμενους τα γενικότερα σχέδια του κεφαλαίου, αλλά να παρουσιάσουν και να αναλύσπουν την κατάσταση και τα δεδομένα που θα δημιουργούνταν για την εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα, σε περίπτωση που περνούσαν αυτοί οι σχεδιασμοί. Απόλυτα αποδεικτικό γι' αυτό είναι και το σχετικό κείμενο που δημοσίευσε ο «Ρ» στις 15 του Ιούλη του 1986 και στο οποίο είκοσι τόσα χρόνια πριν σκιαγραφούνταν οι μεσαιωνικού τύπου εργασιακές σχέσεις που επιφύλασσαν ...για τις μέρες μας η οικονομική ολιγαρχία και το κεφάλαιο.

«Η αποδέσμευση του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων δεν πάει μόνη της. Είναι ο προθάλαμος για την εφαρμογή του ωρομισθίου. Για να λειτουργούν τα καταστήματα πολύ περισσότερες ώρες, θα πρέπει ουσιαστικά να μειώσουν το προσωπικό τους επειδή θα γίνει μεγαλύτερη διασπορά της αγοραστικής κίνησης και μετατόπιση των ωρών αιχμής. Για να εξυπηρετείται όμως το κοινό, θα πρέπει να υπάρχει πρόσθετο προσωπικό τις ώρες αιχμής, προσωπικό που θα είναι "άχρηστο" στον εργοδότη τις υπόλοιπες ώρες. Και ο μηχανισμός από εδώ και πέρα είναι πολύ συγκεκριμένος: Οι μεγαλοεπιχειρηματίες θα προσπαθούν να καλύπτουν όλο και περισσότερο τις ανάγκες σε προσωπικό με ωρομίσθιους φοιτητές, νοικοκυρές και ανέργους, αφού έτσι μ' ένα σμπάρο χτυπούν πολλά τρυγόνια. Ωρομίσθιο σημαίνει ξήλωμα του κατακτημένου δικαιώματος των εργαζομένων για πλήρη απασχόληση. Κατάργηση στην πράξη του μεροκάματου. Αδρανοποίηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Εντατικοποίηση της εργασίας, κατάργηση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων. Ελάχιστη ή καθόλου ασφαλιστική και συνταξιοδοτική κάλυψη κλπ. κλπ. Και, βέβαια, μπορεί σήμερα να γίνεται λόγος για αποδέσμευση του ωραρίου στον τομέα του εμπορίου, όμως (...) επιδιώκεται να γίνει αρχή από το εμπόριο, αλλά απώτερος στόχος - όπως επιτάσσει η ΕΟΚ και το ΔΝΤ - είναι η επιβολή της λεγόμενης ελαστικότητας ή "απελευθέρωσης" στην αγορά εργασίας. Δηλαδή, η σταδιακή επιβολή του ωρομισθίου σε όλο και περισσότερους κλάδους της οικονομίας. Και αυτό, όπως έδειξε και η πείρα άλλων καπιταλιστικών χωρών, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε ακόμα μεγαλύτερη ανεργία (για να εξασφαλιστούν μεγαλύτερα κέρδη στο κεφάλαιο) και το κλείσιμο δεκάδων χιλιάδων μικρομεσαίων επιχειρήσεων».

Τα σχέδια του ΠΑΣΟΚ εκείνης της περιόδου σκόνταψαν στη μαζική και αποφασιστική παρέμβαση των εργαζομένων και των οργανώσεων των ΕΒΕ. Βέβαια, η κυβέρνηση της ΝΔ στις αρχές της δεκαετίας του '90, στην προσπάθειά της να ικανοποιήσει τις αλυσίδες των πολυεθνικών, που ήδη άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους, κατάφερε να αυξήσει τις ώρες λειτουργίας, με το σύνθημα της «απελευθέρωσης» του ωραρίου, που υποτίθεται πως έδινε δικαίωμα σε όσους ήθελαν να κλείνουν τα μεσημέρια και σε όσους επιθυμούσαν να ακολουθούν συνεχές ωράριο. Αργότερα, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 1997, σε συμπαιγνία με τις εργοδοτικές οργανώσεις και με την υπογραφή της πλειοψηφίας της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων, προώθησε την υπόθεση της απελευθέρωσης ακόμα περισσότερο, για έρθει και πάλι η ΝΔ που, με υπουργό τον Δ. Σιούφα, έδωσε το νέο στίγμα των απαιτήσεων των πολυεθνικών στο χώρο του εμπορίου, ρίχνοντας το πυροτέχνημα ότι αποτελεί «πρόοδο» η 24ωρη λειτουργία των καταστημάτων. Προς το παρόν το μέτωπο που επιχείρησαν να ανοίξουν οι κυβερνώντες είναι αυτό της κυριακάτικης αργίας, με τις γνωστές μεθοδεύσεις που έγιναν την προηγούμενη Κυριακή.

Ολα τα παραπάνω, δυστυχώς, έχουν ήδη επαληθευτεί μέχρι κεραίας. Το κακό είναι ότι και οι εκτιμήσεις που κάνει σήμερα το ΚΚΕ, για τα όσα σχεδιάζει η πλουτοκρατία σε βάρος του λαού, θα επαληθεύονται και θα επιβεβαιώνονται, μέχρι να φτάσει η στιγμή που οι εργαζόμενοι και τα άλλα λαϊκά στρώματα συνειδητοποιήσουν πως αυτοί και μόνο αυτοί διαθέτουν την πραγματική δύναμη, ώστε να επιβάλουν λύσεις προς όφελος του λαού και της κοινωνίας. Οχι μόνο και απλά για το ωράριο των καταστημάτων. Αλλά για το κύριο ζήτημα του καιρού μας, που είναι ότι οι εργαζόμενοι, που είναι ο κύριος συντελεστής της παραγωγής του πλούτου της κοινωνίας, πρέπει επιτέλους να γίνουν και το αφεντικό αυτού του πλούτου!