Το τελευταίο διάστημα με αφορμή την παραγωγή και κυκλοφορία ενός νέου εμβολίου, ήρθε στην επικαιρότητα και στη χώρα μας το μεγάλο πρόβλημα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας (ΚΤΜ). Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το 2005 υπήρξαν πάνω από 500.000 νέες περιπτώσεις γυναικών με ΚΤΜ, παγκοσμίως. Η κυριότερη αιτία ανάπτυξης αυτού του καρκίνου είναι η μόλυνση με έναν ή και παραπάνω υψηλού κινδύνου τύπους του ανθρώπινου ιού των θηλωμάτων (human papillomavirus- HPV), ενός κοινού σεξουαλικώς μεταδιδόμενου ιού.

Η ανάπτυξη και παραγωγή του νέου εμβολίου κατά των 4 υποτύπων του ιού HPV (18, 16, 11, 6) είναι μία πολύ σημαντική πρόοδος στην καταπολέμηση του ΚΤΜ. Προστίθεται ένα σοβαρό όπλο στη φαρέτρα, για την πρωτογενή πρόληψη του καρκίνου, δηλαδή την πάλη να μειωθούν - εξαλειφθούν οι πιθανότητες εμφάνισής του.

Η επικαιρότητα όμως δε χρησιμοποιήθηκε, από το υπουργείο Υγείας και τα ΜΜΕ, ως ευκαιρία για την ολοκληρωμένη ενημέρωση και προστασία του πληθυσμού. Στις συζητήσεις και στον Τύπο υπήρξε υποβιβασμός των άλλων μεθόδων που οι επιστήμες Υγείας έχουν αναδείξει και εφαρμόσει, έως τώρα, για την πρόληψη του ΚΤΜ. Ο συνδυασμός, όμως, όλων των επιστημονικά κατοχυρωμένων μεθόδων εγγυάται αποτελεσματικότερη και πιο ολοκληρωμένη προστασία και πρόληψη της νόσου.

Πιο συγκεκριμένα, για την πρωτογενή πρόληψη της νόσου, εκτός από τον εμβολιασμό με το νέο εμβόλιο, σημαντικό όπλο αποτελεί η ενημέρωση και εκπαίδευση σε ό,τι αφορά την αναπαραγωγική υγεία (αγωγή υγείας) σε όλους τους νέους και ενήλικες. Επειδή ο ιός HPV είναι σεξουαλικώς μεταδιδόμενος ιός, η συστηματική ενημέρωση και εκπαίδευση (κυρίως των νέων), από κατάλληλους επιστήμονες, για τους τρόπους προφύλαξης, τους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο μετάδοσης, μπορεί να βοηθήσει στον περιορισμό της μετάδοσης του ιού. Αλλωστε, με την αγωγή υγείας ενημερώνονται για τρόπους προφύλαξης, όχι μόνον από τον HPV, αλλά και από άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ηπατίτιδα, σύφιλη, aids κ.έ.). Επιπλέον καλύτερη εκπαίδευση χρειάζονται και οι ίδιοι οι επαγγελματίες υγείας, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.

Ακόμη, μεγάλη είναι η προσφορά μιας άλλης μεθόδου, του παπ τεστ, στη δευτερογενή πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Μάλιστα, με βάση στοιχεία που δημοσιεύτηκαν, δυστυχώς πολύ λίγες γυναίκες στη χώρα μας κάνουν συστηματικά παπ τεστ. Παράλληλα, προτείνονται αλλαγές στις οδηγίες που αφορούν την εφαρμογή του παπ τεστ. Συγκεκριμένα, ο ΠΟΥ, το 2006, ανακοίνωσε νέες οδηγίες που μεγαλώνουν κατά πολύ τα μεσοδιαστήματα μεταξύ των τεστ, σε σχέση με την εφαρμογή του έως τώρα. Συγκεκριμένα, ανάμεσα σε άλλα, αναφέρεται ότι το μεσοδιάστημα ανάμεσα στα τεστ μπορεί να είναι 3 χρόνια για τις γυναίκες 25-49 χρόνων και 5 χρόνια για τις γυναίκες άνω των 50 χρόνων. Για τις γυναίκες άνω των 65 χρόνων, δε χρειάζεται να το κάνουν αν τα δύο τελευταία τους τεστ είναι αρνητικά*. Χωρίς να αναφέρονται οι επιστημονικές αποδείξεις που οδηγούν σε αυτή την αναθεώρηση των οδηγιών, αναφέρεται συχνά η έλλειψη πόρων για τη διενέργεια του τεστ. Στην ουσία, πρόκειται για την πολιτική χρηματοδότησης των Δημόσιων Συστημάτων Υγείας και των Δομών Πρόνοιας. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι οι οδηγίες και στην ιατρική πρακτική όλο και περισσότερο δομούνται με βάση τη λογική του κόστους - οφέλους.

Τέλος, σε ό,τι αφορά την ένταξη του εμβολίου στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού, η κυβέρνηση της ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ έπαιξαν ένα παιχνίδι εντυπώσεων, στηριζόμενοι και στην ανησυχία των γονέων. Παρουσίασαν την ένταξη του εμβολιασμού στο εθνικό πρόγραμμα ως πρωτοπορία και πανάκεια. Το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού όμως ερμηνεύεται απλά στο ότι το ασφαλιστικό ταμείο χορηγεί (με ή χωρίς συμμετοχή και για συγκεκριμένες - περιορισμένες ηλικίες) το εμβόλιο στους γονείς που θα το ζητήσουν. Αυτή η μέθοδος δεν εγγυάται την πλήρη εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού. Επιπλέον, για τον αποτελεσματικότερο περιορισμό της μετάδοσης του ιού απαιτείται να εμβολιαστούν και τα αγόρια, αφού δεν αναφέρεται πουθενά ότι ο εμβολιασμός αντενδείκνυται σε αυτά. Είναι φανερό ότι κριτήριο για αυτή την «αποσιώπηση» είναι και εδώ η λογική του κόστους - οφέλους.

Η ουσιαστική συμβολή των εμβολίων επιτυγχάνεται όταν ο εμβολιασμός παρέχει πλήρη κάλυψη όλου του πληθυσμού που το χρειάζεται, με βάση κάθε φορά τα νέα επιστημονικά δεδομένα, ως προς την ηλικία, το φύλο κλπ. Σε ό,τι αφορά ασθένειες που τα εμβόλια μπορεί και πρέπει να γίνουν σε σχολική ηλικία (και έχει αποδειχθεί η ασφάλειά τους), τα εμβόλια πρέπει να χορηγούνται δωρεάν και να εντάσσονται στα πλαίσια προγραμμάτων εκπαίδευσης - αγωγής υγείας και συστηματικής παρακολούθησης μέσα στο σχολείο, από δημόσιες υπηρεσίες σχολικής υγείας των Κέντρων Υγείας, πλήρως στελεχωμένες. Το ίδιο φυσικά πρέπει να ισχύει και στις σχολές, στην κοινότητα, σε πληθυσμούς σε κίνδυνο - Τσιγγάνοι κλπ.

Η ανάγκη αξιοποίησης όλων των μεθόδων πρόληψης σε συνδυασμό αναδεικνύεται και από τους περιορισμούς που παρουσιάζει κάθε μία. Η ενημέρωση μέσω της αγωγής υγείας, π.χ., για τη συμβολή της χρήσης προφυλακτικού, δεν εγγυάται ότι οι γνώσεις θα εφαρμοστούν. Το παπ τεστ αποτελεί μέθοδο έγκαιρης διάγνωσης της νόσου και όχι πρωτογενούς πρόληψής της. Τέλος, σε ό,τι αφορά το εμβόλιο, ο ΠΟΥ αναφέρει ότι θα περάσουν χρόνια, ίσως και δεκαετίες, έως ότου αποδειχθεί η επίδρασή του στη μείωση της επίπτωσης του ΚΤΜ, ενώ ακόμη αναμένονται περισσότερο ολοκληρωμένες μελέτες σε ό,τι αφορά την ασφάλειά του.

Η μονομερής παρουσίαση του θέματος δεν μπορεί παρά να εγείρει υποψίες ότι η πολιτική της πολυεθνικής φαρμάκου που προωθεί το συγκεκριμένο εμβόλιο, για όσο το δυνατόν μεγαλύτερη κερδοφορία από το εμβόλιο, επέβαλε να υποβαθμιστούν σε ένα βαθμό οι συμπληρωματικές μέθοδοι πρόληψης και όχι να προβληθούν και να αξιοποιηθούν σε συνδυασμό.

Το ΚΚΕ έγκαιρα πήρε θέση και με την Επίκαιρη Ερώτηση που έκανε στη Βουλή, τονίζοντας ότι αυτό το συγκεκριμένο εμβόλιο, αλλά και όλα τα εμβόλια που έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι είναι αποτελεσματικά πρέπει να χορηγούνται δωρεάν και αποκλειστικά από το κράτος και, ταυτόχρονα, να ενισχυθούν και να αναπτυχθούν παραπέρα οι δημόσιες υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ). Είναι απαραίτητο να αναδειχτεί η ανάγκη για δωρεάν, συστηματική παροχή του συνδυασμού όλων των επιστημονικά κατοχυρωμένων μεθόδων και προληπτικών μέτρων για την πρόληψη της συγκεκριμένης νόσου (εκπαίδευση - ενημέρωση, εμβόλιο, παπ τεστ, παρακολούθηση), αλλά και κάθε άλλης νόσου, χωρίς εκπτώσεις.

Οι δρομολογημένες αποφάσεις για παραπέρα εμπορευματοποίηση των υπηρεσιών ΠΦΥ, μέσω των ΟΤΑ, της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και των ΜΚΟ (είναι χαρακτηριστικό ότι το εμβόλιο «Gardasil» προωθείται παγκοσμίως από την εταιρεία παραγωγής «Merck's» μαζί με τους φιλάνθρωπους Bill & Melinda Gates) θα περιορίσουν ακόμη περισσότερο την παροχή των υπηρεσιών προληπτικής ιατρικής και ταυτόχρονα κάνουν ακόμη πιο εύκολη την παρέμβαση των μονοπωλίων στα επιστημονικά ζητήματα της αξιοπιστίας, αποτελεσματικότητας και ασφάλειας φαρμάκων, εμβολίων και υπηρεσιών υγείας. Οσο η έρευνα, τα φάρμακα και, γενικά, η υγεία είναι στα χέρια της επιχειρηματικής δράσης και των μονοπωλίων, τότε δεν υπάρχει εγγύηση ότι κάθε παλιά και νέα επιστημονική ανακάλυψη - τεχνολογική εφαρμογή, θα αξιοποιηθεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό, με κριτήριο την κάλυψη του συνδυασμού των λαϊκών αναγκών.

Γι' αυτό είναι αναγκαία η ένταση της πάλης από όλο το κίνημα (εργατικό, γυναικείο, νεολαιίστικο, αγροτιάς και ΕΒΕ) για αποκλειστικά Δημόσιο, Δωρεάν Σύστημα Υγείας, με προτεραιότητα στην πρόληψη και αναπτυγμένο σε όλες τις βαθμίδες του, με κατάργηση της επιχειρηματικής δράσης.

* WHO (2006) Comprehensive Cervical Cancer Control. A guide to essential Practice.