Κάτω από το γενικό τίτλο «Η νέα γενιά στην Ελλάδα σήμερα», η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς (ΓΓΝΓ) παρουσίασε πρόσφατα τα αποτελέσματα μιας έρευνας για τη νεολαία, την οποία πραγματοποίησε για λογαριασμό της μια επιστημονική ομάδα του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθήνας. Ο «Ρ» σήμερα παρουσιάζει τις βασικές πλευρές αυτής της έρευνας, μέσα από μια συζήτηση με τον Γραμματέα του ΚΣ της ΚΝΕ, Θέμη Γκιώνη.

Από την παρουσίαση των συμπερασμάτων της έρευνας φαίνεται ότι βασικός στόχος της ΓΓΝΓ ήταν να καταγράψει πώς «κινείται» η συνείδηση της νέας γενιάς σήμερα στην Ελλάδα και να ελέγξει τα αποτελέσματα της πολιτικής που υλοποιεί στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος «Νεολαία», ιδιαίτερα όσον αφορά στην προώθηση του νεανικού εθελοντισμού. Οπως σχολιάζει ο Θ. Γκιώνης, «η ΓΓΝΓ θέλει να αξιοποιήσει τα αποτελέσματα της έρευνας, για να προσαρμόσει το πρόγραμμα παρέμβασής της στη νεολαία. Με ορισμένες ερωτήσεις θέλουν να περιορίσουν τις απαντήσεις ώστε να "φτιάξουν" μια εικόνα για τη νεολαία και, από την άλλη, αυτή τους η προσπάθεια τούς οδηγεί σε αδιέξοδο από την πλευρά των απαντήσεων που παίρνουν, γι' αυτό και θεωρούν κάποιες απαντήσεις επιφανειακές και προχωρούν σε "συνεντεύξεις βάθους", με στόχο να πάρουν περισσότερα στοιχεία, αλλά και πάλι δεν παίρνουν τα αποτελέσματα που θέλουν».

«Τα στατιστικά στοιχεία και οι τάσεις πρέπει να ερμηνεύονται με βάση τους σκοπούς που έχει η έρευνα και οι χρηματοδότες της», τονίζει επίσης ο Θ. Γκιώνης, κι εξηγεί ότι οι εμπνευστές της «δείχνουν ανησυχία για ορισμένα συμπεράσματα. Παράδειγμα, το γεγονός ότι η νεολαία δεν έχει αποκτήσει "ευρωπαϊκή συνείδηση" παρ' όλες τις προσπάθειες που γίνονται από όλους τους μηχανισμούς: Σχολείο, πανεπιστήμιο, τηλεόραση, κόμματα, κτλ. Φαίνεται μεγάλο κομμάτι της νεολαίας να αμφισβητεί το ρόλο της ΕΕ, αυτό που ονομάζουν "ευρωσκεπτικισμό". Ακόμα πιο ανησυχητική για τους εμπνευστές της έρευνας είναι η τάση αυτή που δείχνει να αναγνωρίζει την ΕΕ ως ένα ιμπεριαλιστικό κέντρο που συνεργάζεται με το ΝΑΤΟ και δεν έχει καμιά διαφορά». Μόλις το 7,9% των νέων αισθάνονται εθνικά υπερήφανοι για τη συμμετοχή της χώρας μας στην ΕΕ, το 1,9% των νέων αισθάνονται «μόνο Ευρωπαίοι» και το 5,1% αισθάνονται «πρώτα Ευρωπαίοι και μετά Ελληνες». Διερευνώντας τις αιτίες της αρνητικής στάσης των νέων απέναντι στην ΕΕ, φαίνεται πως το 31% θεωρεί ότι σε διεθνή θέματα η ΕΕ συμπλέει με τις ΗΠΑ και το 29% θεωρεί ότι στο πλαίσιο της ΕΕ οι μεγάλες χώρες επιβάλλονται στις μικρές.

«Επιβεβαιώνουν την πραγματικότητα οι νέοι, καθώς η ΕΕ δεν μπορεί να είναι το αντίπαλο δέος στην Αμερική και στο ΝΑΤΟ», επισημαίνει ο Θ. Γκιώνης, και προσθέτει: «Αυτή η αμφισβήτηση, που μπορεί να πει κανείς ότι έχει ψήγματα ανωριμότητας, δεν είναι ακόμα ολοκληρωμένη, πλησιάζει πάρα πολύ την ουσία του ρόλου της ΕΕ. Επίσης, ένα μεγάλο κομμάτι θεωρεί ότι στην ΕΕ υπάρχει ανισομετρία, υπάρχουν ισχυρά οικονομικά συμφέροντα και κέντρα, δεν υπάρχει ισοτιμία όπως μας λένε, υπάρχουν μονοπώλια που κυριαρχούν».

«Υγιές στοιχείο» χαρακτηρίζει ο Γραμματέας της ΚΝΕ το ότι «υπάρχει αποστροφή σε μια σειρά από θεσμούς της αστικής εξουσίας, της εξουσίας της σημερινής». Κανένας θεσμός δε βαθμολογείται παραπάνω από 6,7 (με «άριστα» το δέκα, αυτός είναι ο βαθμός εμπιστοσύνης που δείχνουν οι νέοι στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας). Κυβέρνηση, Βουλή, συνδικάτα, δημόσια διοίκηση και κόμματα πέφτουν «κάτω από τη βάση» στην κλίμακα εμπιστοσύνης των νέων, ενώ επίσης χαμηλά (γύρω στο 6) βαθμολογούνται η Δικαιοσύνη, ο στρατός, η μέση εκπαίδευση, οι εφημερίδες, η ΕΕ. Με τη φράση «οι κυβερνήσεις της χώρας δε φροντίζουν για το γενικό καλό, αλλά για ορισμένα συμφέροντα» συμφωνεί το 75,8% των ερωτώμενων, ενώ ένα αντίστοιχα μεγάλο ποσοστό πιστεύει ότι τα κόμματα ενδιαφέρονται μόνο για την ψήφο των πολιτών και όχι για τη γνώμη και τα προβλήματά τους.

«Αυτό δείχνει ότι όσο και να προσπαθούν να παγιδέψουν, να ενσωματώσουν τη νεολαία, δεν έχει γίνει ακόμα κατορθωτό. Γι' αυτό και μεγάλο κομμάτι της νέας γενιάς λέει ότι οι κυβερνήσεις της χώρας μας (ΝΔ και ΠΑΣΟΚ) δε νοιάζονται για τη γενική ευημερία, αλλά για ορισμένα μεγάλα συμφέροντα, τα μονοπωλιακά συμφέροντα στη χώρα μας», τονίζει ο Θ. Γκιώνης, και επισημαίνει ότι οι απαντήσεις των νέων για τα κόμματα προκύπτουν «από την εικόνα που έχουν ο νέοι από την κυρίαρχη πολιτική και, κατά τη γνώμη μας, αυτό που απορρίπτουν είναι η κυρίαρχη πολιτική, αυτή που εφαρμόζεται, με τα αποτελέσματα που αυτή έχει στο παρόν και στο μέλλον τους».

Σύμφωνα με την έρευνα, οι νέοι θεωρούν τα ΜΜΕ ως «"εργαλείο" ικανοποίησης συμφερόντων (κυρίως οικονομικών)» και ιδιαίτερα στην τηλεόραση προσάπτουν «αναξιοπιστία» και «προσπάθεια αποπροσανατολισμού από σημαντικά ζητήματα». Στοιχείο που μπορεί επίσης να θεωρηθεί θετικό.

Η ανεργία ιεραρχείται για τους νέους ως το βασικότερο πρόβλημα της χώρας, αλλά και το βασικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι. Από αυτό προκύπτει και ένα γενικευμένο αίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας, που φαίνεται να κυριαρχεί τους νέους. «Επιβεβαιώνεται ότι το εργασιακό αποτελεί το πρώτο θέμα για τη νεολαία», σχολιάζει ο Θ. Γκιώνης, και προσθέτει: «Οι ερευνητές φαίνεται να προβληματίζονται για το γεγονός ότι δεν υπάρχουν "εργαλεία" που να γεννούν σιγουριά και ασφάλεια στη νεολαία, όχι όμως στο επίπεδο των οικονομικοκοινωνικών αλλαγών, αλλά σ' ένα επίπεδο αυταπατών, ψευδαισθήσεων ή ψυχολογικής τόνωσης. Η νεολαία τόσο μέσα από το οικογενειακό της περιβάλλον, όσο και μέσα από την πείρα της (με την έννοια ότι ένα μεγάλο κομμάτι της βρίσκεται ήδη στην παραγωγή ή σπουδάζει και εργάζεται ταυτόχρονα) διαπιστώνει ότι το δικαίωμα στη δουλιά δεν υπάρχει. Διαπιστώνει, επίσης, ότι η εργασιακή περιπλάνηση παίρνει στοιχεία μόνιμου χαρακτήρα και ότι οι μισθοί δε φτάνουν. Γι' αυτό δε νιώθουν σίγουροι οι νέοι για το μέλλον».

Σημειώνουμε ότι το 68% των νέων ζουν με τους γονείς τους και σ' αυτή την κατηγορία εντάσσεται και το 30% των έγγαμων νέων. «Είναι οι οικονομικοί και κοινωνικοί όροι που ουσιαστικά δεν αφήνουν σήμερα ένα νέο ζευγάρι να φτιάξει οικογένεια. Οταν ο βασικός μισθός είναι κάτι παραπάνω από 500 ευρώ και τα ενοίκια, συνολικά τα έξοδα είναι πολύ υψηλά, ακόμα και όταν δουλεύουν και οι δυο σ' ένα σπίτι, είναι σχεδόν απαγορευτικό να δημιουργήσουν και να συντηρήσουν τη δική τους οικογένεια», υπογραμμίζει ο Θ. Γκιώνης.

«Η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια - συνεχίζει - δεν είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο, όπως θέλουν να το παρουσιάζουν, αλλά οφείλεται στις πολιτικές που ακολουθούνται και οξύνουν τα προβλήματα για τη νεολαία. Είτε λέγεται οικονομικό, μόρφωση, εργασία, η πολιτική αυτή οξύνει τα προβλήματα μέρα με τη μέρα. Αποτέλεσμα αυτής της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας είναι η μεγαλύτερη εμπιστοσύνη που δείχνουν οι νέοι στην οικογένεια, στη φιλία, έννοιες που συνδέονται με την ανάγκη της αλληλεγγύης. Δίνουν απάντηση και από αυτή την πλευρά, ότι κανείς δεν μπορεί να σταθεί σήμερα σ' αυτές τις συνθήκες όταν είναι μόνος του.

Επειδή είναι εμφανής η έλλειψη κοινωνικής πρόνοιας, κοινωνικής ασφάλειας κτλ. εκφράζεται από τους νέους έλλειψη εμπιστοσύνης στο "κοινωνικό κεφάλαιο", το κοινωνικό σύνολο. Ο νέος σήμερα ζει σε μια κοινωνία όπου κυριαρχεί το "ο σώζων εαυτόν σωθήτω", βουτάει στα βαθιά χωρίς να ξέρει αν θα εργαστεί, με τι όρους, αν θα έχει ασφάλεια στη δουλιά του, αν θα σπουδάσει κτλ. Αυτή η κατάσταση, σε συνδυασμό με την προβολή από την κυρίαρχη πολιτική προτύπων ζωής που σπρώχνουν στην "ατομική λύση", συμβάλλει στη διαμόρφωση ατομικών προτύπων στη νεολαία».

«Το γεγονός ότι η νεολαία δεν έχει εμπιστοσύνη στη συλλογική πολιτική δράση είναι φυσικό αποτέλεσμα της κατάστασης που υπάρχει στο νεολαιίστικο κίνημα σήμερα. Υπάρχει κρίση στο νεολαιίστικο κίνημα, στο φοιτητικό κίνημα ειδικότερα, το ίδιο στο εργατικό-συνδικαλιστικό κίνημα με τις συμβιβασμένες, ξεπουλημένες ηγεσίες, με αποτέλεσμα να μην έχει καμιά εμπιστοσύνη η νεολαία σ' αυτή την εικόνα συλλογικής πολιτικής δράσης. Αυτό δε σημαίνει ότι έχει υιοθετήσει τα πρότυπα της ατομικής λύσης. Ψάχνει, αλλά δε βρίσκει εκφράσεις συλλογικής δράσης», λέει ο Γραμματέας της ΚΝΕ.

Συμπερασματικά, καταλήγει στο ότι: «Παρ' όλες τις προσπάθειες που κάνει η άρχουσα τάξη και μέσα από προγράμματα όπως αυτά που υλοποιεί η ΓΓΝΓ (για την επιχειρηματικότητα, τον εθελοντισμό, την "άνοιξη της Ευρώπης" κτλ.) να "καλουπάρει" τη νεολαία, δεν το έχει καταφέρει ακόμα. Δηλαδή, δεν έχει γίνει κατορθωτό να λειτουργεί η νεολαία ως μαχητικός υποστηρικτής της πολιτικής που εφαρμόζεται. Προφανώς αυτό που κυριαρχεί και στη νεανική συνείδηση σε μεγάλο βαθμό είναι η κυρίαρχη ιδεολογία. Την ίδια όμως στιγμή υπάρχουν και "αντισώματα", που έχουν να κάνουν με την επίδραση του κινήματος, με τη δράση μιας πρωτοπορίας που υπάρχει σήμερα στο κίνημα της νεολαίας, της παρέμβασης του ΚΚΕ, της ΚΝΕ και με αγωνιστικές παραδόσεις που έχει το νεολαιίστικο κίνημα στη χώρα μας και γενικότερα ο λαός μας.

Επιβεβαιώνεται από τις απαντήσεις των νέων - με δεδομένη την αντιφατικότητα που παρουσιάζουν - ότι υπάρχουν σοβαρές δυνατότητες, που αναδεικνύουν την ανάγκη να παρέμβει η ΚΝΕ ακόμα πιο δυναμικά και μαχητικά στη νεολαία, δίνοντας όραμα, διέξοδο στους προβληματισμούς της, συλλογική πρόταση για το παρόν και τη ζωή της. Η πολιτική πρόταση του ΚΚΕ για τη λαϊκή εξουσία, τη λαϊκή οικονομία, το σοσιαλισμό είναι αυτή που μπορεί, στο βαθμό που και η δική μας δράση είναι στο ύψος των απαιτήσεων, να επηρεάζει ακόμα πιο συστηματικά ένα κομμάτι της νεολαίας, το πιο πρωτοπόρο, αυτό που προέρχεται κυρίως από τα φτωχά λαϊκά στρώματα, από την εργατική τάξη, που βιώνει είτε λόγω καταγωγής είτε λόγω θέσης τα μεγάλα προβλήματα αυτής της κατάστασης. Μ' αυτή την έννοια, υπάρχουν στην έρευνα και τάσεις ενσωμάτωσης (που εξηγούνται γιατί η νεολαία κινείται σε ένα κυρίαρχο σύστημα) αλλά υπάρχουν και αντιφατικές τάσεις αμφισβήτησης αυτού του συστήματος, κάτι που είναι θετικό και διαμορφώνει έδαφος και υπόβαθρο για να ριζοσπαστικοποιηθεί, να πολιτικοποιηθεί περισσότερο η νεολαία».