Με το ξημέρωμα της νέας χιλιετηρίδας, η επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης (για ύφεση μιλούν οι αστοί οικονομολόγοι) που ταλανίζει την οικονομία της Ιαπωνίας από το Φθινόπωρο του 1997 μέχρι σήμερα, άρχισε να κάνει έντονη την παρουσία της και στις ΗΠΑ. Από το 2001 τα σημάδια της επιβράδυνσης άρχισαν να γίνονται πιο έντονα στις ΗΠΑ, την ΕΕ και κατά συνέπεια να αγκαλιάζουν στην παγκόσμια οικονομία, διαψεύδοντας όλους εκείνους που δήλωναν αισιόδοξοι για την πορεία και τη βιωσιμότητα της περιβόητης «παγκοσμιοποίησης». Καθώς το φάντασμα της ύφεσης, πλανιέται πάνω από τα 3 μεγάλα ιμπεριαλιστικά κέντρα (ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ενωση, Ιαπωνία), αρκετοί αστοί οικονομολόγοι, άρχισαν να αναρωτιούνται δημόσια για τη βιωσιμότητα της εφαρμοζόμενης οικονομικής πολιτικής, συστατικό στοιχείο της οποίας είναι το «λιγότερο κράτος» και η ενίσχυση της «ιδιωτικής πρωτοβουλίας». Της πολιτικής του νεοφιλελευθερισμού, που ξεχώρισε για το ξήλωμα του λεγόμενου «κράτους πρόνοιας» και την ενίσχυση της «ιδιωτικής πρωτοβουλίας», με το ξεπούλημα δημόσιων επιχειρήσεων και υπηρεσιών στα μονοπώλια και τις πολυεθνικές.

Δεν είναι τυχαίο ότι το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτέμβρη 2001 στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον, χαρακτηρίστηκε από ορισμένους σαν «μάννα εξ ουρανού» για την απομάκρυνση του κινδύνου μιας μακροχρόνιας ύφεσης που απειλούσε την αμερικάνικη οικονομία και όχι μόνο. Ανησυχίες για τον κίνδυνο να οδηγηθεί η παγκόσμια οικονομία σε ύφεση, άρχισαν να διατυπώνονται -με διπλωματικό τρόπο- και στις εκθέσεις πολλών διεθνών οργανισμών και ιδρυμάτων (ΔΝΤ, ΕΕ, ΟΟΣΑ κλπ). Στο ίδιο μήκος κύματος, κινείται και η τελευταία έκθεση της Διεύθυνσης Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων (Department of Economic & Social Affairs - ECOS C) του ΟΗΕ. Στην έκθεση αυτή, που είδε το φως της δημοσιότητας στις 12 Οκτώβρη, επισημαίνεται πως οι οικονομικές επιπτώσεις του τρομοκρατικού χτυπήματος της 11ης Σεπτεμβρίου θα πάρουν μεγάλη έκταση, επιβραδύνοντας ακόμη περισσότερο την παγκόσμια οικονομία, που παρουσιάζει τη χαμηλότερη ανάπτυξη της τελευταίας δεκαετίας. Σχετικά με την οικονομία των ΗΠΑ, η έκθεση του ΟΗΕ προβλέπει ότι μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτέμβρη, η επιδείνωση θα είναι μεγαλύτερη από την αναμενόμενη, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο οι αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής επιβράδυνσης, θα γίνουν ιδιαίτερα αισθητές στις αναπτυσσόμενες οικονομίες της Νοτιοανατολικής Ασίας (η αύξηση του ΑΕΠ από 4,1% θα κατέλθει στο 1,7%), στη Λατινική Αμερική (θα μειωθεί στο 0,8% από 3,1% που είχε υπολογιστεί αρχικά) στην Αφρική (έχει μειωθεί από 4,3% σε 3%) κλπ. Η ίδια έκθεση σημειώνει, πως μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών ο Καναδάς θα γνωρίσει τις μεγαλύτερες επιπτώσεις, αλλά οι επιδόσεις της Ιαπωνίας θα είναι οι χειρότερες με μείωση του ΑΕΠ της πάνω από 0,5% το 2001.

Αρπάζοντας την ευκαιρία, που τους έδωσε η 11η Σεπτέμβρη, η κυβέρνηση των ΗΠΑ -και στη συνέχεια η κυβερνήσεις των χωρών μελών της ΕΕ, της Ιαπωνίας και άλλων χωρών- μέσα στα πλαίσια της ακραιφνούς νεοφιλελεύθερης πολιτικής τους αναζητούν νέο...«μείγμα οικονομικής πολιτικής», για την επιβίωση του συστήματος. Στα πλαίσια αυτά -χωρίς βέβαια να εγκαταλείψουν την υλοποίηση των μέτρων και πολιτικών που έχουν ήδη δρομολογήσει- εξήγγειλαν ή και έθεσαν σε άμεση εφαρμογή μια σειρά μέτρων, που διαφοροποιούν την ως τώρα παρέμβαση του κράτους. Αν και οι κρατικές παρεμβάσεις που προωθούνται σ' αυτή τη φάση είναι διαφορετικού χαρακτήρα από εκείνες που είχαν εφαρμοστεί μετά τη μεγάλη κρίση του 1929, αλλά και μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με υπόδειξη του Κέυνς, ο σκοπός είναι ο ίδιος. Η σωτηρία του ταλανιζόμενου -από τις αντιφάσεις του και συνεχείς κρίσεις- καπιταλιστικού συστήματος.

Είναι φανερό -όπως έχει βεβαιώσει και η ίδια η ζωή- πως τόσο η κεϋνσιανή πολιτική («έντονη κρατική επιχειρηματική παρέμβαση, αλλά και παρέμβαση για την τόνωση της ζήτησης») όσο και η φιλελεύθερη ή νεοφιλελεύθερη πολιτική («το λεγόμενο λιγότερο κράτος») αποτελούν στην ουσία τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ανάλογα με τις συνθήκες- αλλά και τους συσχετισμούς δυνάμεων- το κράτος άλλοτε υποβαθμίζει τον επιχειρηματικό ρόλο του προς όφελος του ιδιωτικού κεφαλαίου (με ιδιωτικοποιήσεις κερδοφόρων και στρατηγικής σημασίας επιχειρήσεων, σφαγιασμό των δαπανών κοινωνικού χαρακτήρα, υποβάθμιση του κοινωνικού ρόλου, ξήλωμα των λαϊκών κατακτήσεων, ενίσχυση της ασυδοσίας των μονοπωλίων κλπ.) και άλλοτε τον ενισχύει (με κρατικοποιήσεις ιδιωτικών επιχειρήσεων που είναι καταχρεωμένες και χρεοκοπημένες και στην ουσία ισοδυναμούν με την «κοινωνικοποίηση των χρεών τους, παραχωρήσεις στις διεκδικήσεις των εργαζομένων κλπ.).

Μετά την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην ΕΣΣΔ και τις άλλες χώρες της σοσιαλιστικής κοινότητας -και μέχρι τις 11 Σεπτέμβρη- οι κυβερνήτες των ισχυρών χωρών της Γης, κρατούσαν ψηλά τη σημαία του νεοφιλελευθερισμού, και καθόριζαν το μοντέλο οικονομικής πολιτικής που θα εφαρμοστεί στην παγκόσμια οικονομία. Ομως, μετά την 11η Σεπτέμβρη 2001 άρχισαν να υποστέλλουν σιγά- σιγά τη σημαία του άκρατου νεοφιλελευθερισμού και να εγκρίνουν οικονομικά μέτρα που προβλέπουν τη στήριξη (με κρατικές ενισχύσεις, κλπ.) των αεροπορικών και άλλων επιχειρήσεων, για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που τους προκάλεσε το τρομοκρατικό χτύπημα στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον και στη συνέχεια ο πόλεμος ενάντια στο Αφγανιστάν. Οι ισχυροί της Γης -που μέχρι πρόσφατα θεωρούσαν ασυμβίβαστη με τις νεοφιλελεύθερες αρχές τους την ανάμειξη του κράτους στη λειτουργία της αγοράς και προχωρούσαν ακάθεκτα στο ξήλωμα χρόνιων λαϊκών κατακτήσεων- έριξαν «νερό στο κρασί» τους.

Ανάμεσα στις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις αποφάσεων που πάρθηκαν στο διάστημα μετά τις 11 Σεπτέμβρη και έχουν χαρακτήρα κρατικομονοπωλιακής ρύθμισης, είναι και οι ακόλουθες:

• Στις 14 Σεπτέμβρη, η αμερικανική Γερουσία εγκρίνει την παροχή επείγουσας βοήθειας 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να αντιμετωπιστεί η κρίση που ξέσπασε μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον των ΗΠΑ. Ενα μεγάλο μέρος αυτών των χρημάτων, θα δοθεί στο μεγάλο κεφάλαιο (όπως η ιδιωτική αεροπορική εταιρία «Αμέρικαν Αιρλάινς» και άλλες πολυεθνικές επιχειρήσεις που στεγάζονταν στους δίδυμους πύργους, στα ιδιωτικά αεροδρόμια για την ενίσχυση της ασφάλειας κλπ.).
• Στις 22 Σεπτέμβρη, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζ. Μπους, υπογράφει νομοσχέδιο που προβλέπει οικονομική ενίσχυση ύψους 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις αεροπορικές εταιρίες, προκειμένου να ξεπεράσουν τις οικονομικές δυσκολίες που προκάλεσαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον.
• Στις 27 Σεπτέμβρη, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ ανακοινώνει ότι θα χορηγήσει 500 εκατομμύρια δολάρια στις αεροπορικές εταιρίες για την ενίσχυση της ασφάλειας των πιλοτηρίων, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου.
• Στις 12 Οκτώβρη, η αρμόδια επίτροπος της ΕΕ Λογιόλα ντε Παλάθιο υιοθετεί σχετικό αίτημα των εκπροσώπων της Ενωσης Ευρωπαϊκών Αερογραμμών και προτείνει να μεγαλώσει η κρατική υποστήριξη στον τομέα των αερομεταφορών, που αντιμετωπίζει κρίση. Η πρότασή της εγκρίθηκε λίγες μέρες αργότερα, οπότε και άρχισαν οι κυβερνήσεις των χωρών - μελών της ΕΕ να ενισχύουν με κρατικό χρήμα τις ιδιωτικές ή προς ιδιωτικοποίηση (όπως η «Ολυμπιακή») αεροπορικές επιχειρήσεις.
• Στις 17 Οκτώβρη αρχίζει στη Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ η συζήτηση νομοσχεδίου που προβλέπει τον περιορισμό της φορολογίας κατά 100 δισεκ. δολάρια για το έτος 2002, το οποίο και ψηφίστηκε την επόμενη μέρα. Οπως σχολίασαν οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» και τα πρακτορεία «Bloomberg» και «Ρόιτερ» «το μεγαλύτερο μέρος των φοροαπαλλαγών θα ευνοήσει κυρίως τις επιχειρήσεις».
• Στις 18 Οκτώβρη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε το «πράσινο φως» για ένα κρατικό δάνειο ύψους 125 εκατομ. ευρώ στη βελγική αεροπορική εταιρία SABENA, προκειμένου να αποφύγει τη χρεοκοπία.
• Στις 22 Οκτώβρη, η ελβετική κυβέρνηση αποφάσισε να επιδοτήσει με το ποσό του ενός δισεκατομμυρίου ελβετικών φράγκων την εταιρία "Swissair", με σκοπό να διασφαλιστούν οι πτήσεις της εταιρίας τους χειμερινούς μήνες, ανακοινώθηκε από τον Ελβετό υπουργό Οικονομικών Κάσπαρ Βίλιγκερ σε συνέντευξη Τύπου στη Βέρνη.
• Στις 23 Οκτώβρη, οι εφοπλιστές της Ευρωπαϊκής Ενωσης- ζηλεύοντας τον μποναμά που απέσπασαν οι αεροπορικές εταιρίες των ΗΠΑ και της ΕΕ- ζητούν αντίστοιχη ενίσχυση με αυτή που απέσπασαν οι εκπρόσωποι των αεροπορικών εταιριών της κοινότητας.
• Πριν λίγες μέρες η «αριστερή» κυβέρνηση της Βρετανίας του Τ. Μπλερ -ένθερμος υποστηρικτής της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς- έκανε την «ιστορική» κίνηση να επανεθνικοποιήσει την Railtrack, την εταιρία σιδηροδρομικών υποδομών, που είχε ιδιωτικοποιήσει η συντηρητική κυβέρνηση της Μ. Θάτσερ.

Αυτά είναι μερικά από τα φανερά μέτρα κρατικών παρεμβάσεων, που εγκρίθηκαν από τις κυβερνήσεις των πλουσιότερων χωρών της Γης και, φυσικά, επεκτάθηκαν και στις υπόλοιπες, λιγότερο αναπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες χώρες. Οι κρατικές παρεμβάσεις, που έγιναν ιδιαίτερα αισθητές σε όλα τα πλάτη και μήκη της Γης και βρίσκονται σε εξέλιξη, είναι αυτές που προωθήθηκαν αμέσως μετά την 11η Σεπτέμβρη και αποσκοπούσαν στην ενίσχυση της πολεμικής βιομηχανίας, (ΗΠΑ), των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους, τον περιορισμό των δημοκρατικών ελευθεριών, ατομικών δικαιωμάτων και άλλων λαϊκών κατακτήσεων.

Η νέα επίθεση στους λαούς της Γης, που βρίσκεται σε εξέλιξη μετά τις 11 Σεπτέμβρη -με πρωταγωνιστές την κυβέρνηση των ΗΠΑ και κομπάρσους τις κυβερνήσεις της ΕΕ, της Ιαπωνίας και των άλλων ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών- δεν αυξάνει μόνο την πείνα και την εξαθλίωση στους λαούς. Εκτός από την πείνα, αφήνει πίσω της (σήμερα στο Αφγανιστάν, αύριο ίσως κάπου αλλού) χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες (μεταξύ αυτών μικρά παιδιά και άμαχους), μια σειρά νέες ασθένειες, ερείπια και όλα τα δεινά που προκαλούν οι πόλεμοι. Είναι, λοιπόν, η ώρα της δυστυχίας εκείνη, που ο άνθρωπος βλέπει την αλήθεια. Οσο όμως κι αν οι δυνατοί -και οι κάθε είδους κολαούζοι τους- δεν αφήνουν να τριγυρίζουν ελεύθεροι εκείνοι που γνωρίζουν την αλήθεια για τα μεγάλα και φρικαλέα εγκλήματα των ιμπεριαλιστών, η αλήθεια θα λάμψει και, τότε, η θεία υπομονή των φτωχών και καταπιεσμένων θα μετατραπεί σε θεία οργή ενάντια στους ιμπεριαλιστές.