Κυριότερος αντίπαλος του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ είναι ο Μιρ Χουσεϊν Μουσαβί, που, όπως και οι άλλοι υποψήφιοι, επικρίνουν το ύφος και τον τρόπο του νυν Προέδρου, αλλά όχι την ουσία της πολιτικής που, ούτως ή άλλως, καθορίζεται από τον Ανώτατο Θρησκευτικό Ηγέτη

Το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρχει και δεύτερος γύρος, στις 17 Ιούνη, μεταξύ των δύο επικρατέστερων αντιπάλων που φέρονται να είναι ο Αχμαντινετζάντ, που υποστηρίζεται από το «συντηρητικό ρεύμα» του θρησκευτικού καθεστώτος και ο παρουσιαζόμενος ως ισχυρότερος εκπρόσωπος του «μεταρρυθμιστικού ρεύματος» Μιρ Χοσεϊν Μουσαβί. Εκτός από τον Μουσαβί, που διετέλεσε πρωθυπουργός κατά τον ιρανο-ιρακινό πόλεμο μέχρι το 1989 οπότε καταργήθηκε η θέση, την προεδρία διεκδικούν ο, πρώην πρόεδρος του κοινοβουλίου, ιεροδιδάσκαλος Μεχντί Καρουμπί, που δηλώνει ανοιχτά «μεταρρυθμιστής», και ο Μοχσέν Ρεζάι, ένας από τους πλέον «τιμημένους» επικεφαλής των Φρουρών της Επανάστασης, οικονομολόγος, ο οποίος, παρά το ότι χαρακτηρίζεται «συντηρητικός», έχει εξαπολύσει σφοδρές επιθέσεις κατά της πολιτικής Αχμαντινετζάντ.

Το κατά πόσο για πρώτη φορά στην ιστορία της ισλαμικής δημοκρατίας, δε θα επανεκλεγεί Πρόεδρος για δεύτερη θητεία, και τελευταία με βάση το σύνταγμα της ισλαμικής δημοκρατίας, όπως όλα δείχνουν, θα κριθεί την τελευταία στιγμή, κυρίως από το ποσοστό συμμετοχής. Στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές του 2005, στον πρώτο γύρο η συμμετοχή δεν ξεπέρασε το 63% και στο δεύτερο έπεσε στο 59%.

Κατά τους αναλυτές, η πλειοψηφία όσων απέχουν, είναι κυρίως νεότεροι άνθρωποι που θεωρούν ότι δεν έχει κανένα νόημα η ψήφος εντός του πλαισίου ενός συστήματος που καθορίζεται από την Αρχή του Ανώτατου Ηγέτη. Και αυτό φάνηκε περίτρανα στις επιδόσεις του «μεταρρυθμιστή» Μουχάμαντ Χαταμί, κατά τη διάρκεια και των δύο θητειών του.

Η εκλογή Χαταμί, καθώς και η τότε προεκλογική εκστρατεία, χαρακτηρίστηκε από μεγάλη συμμετοχή και κινητοποίηση, κάτι που αντανακλούσε και τη διογκούμενη επιθυμία για αλλαγή της κατάστασης. Το αποτέλεσμα, όμως, αποδείχτηκε απογοητευτικό. Και αυτό ήταν μάλλον αναμενόμενο.

Οπως έχει επισημάνει το κόμμα Τουντέχ του Ιράν, όσο υφίσταται η «Αρχή του Ανώτατου Θρησκευτικού Ηγέτη», οι εκλογές, είτε προεδρικές είτε βουλευτικές, απλώς θα εναλλάσσουν πρόσωπα εντός του ίδιου καθεστώτος. Επί της ουσίας, τα περιθώρια κινήσεων τόσο του Προέδρου όσο και του κοινοβουλίου καθορίζονται από τον Ανώτατο Θρησκευτικό Ηγέτη, τον Αγιατολλάχ Αλί Χαμενεϊ, σήμερα, ο οποίος έχει τον τελευταίο λόγο σε όλα τα ζητήματα εσωτερικής ή εξωτερικής πολιτικής. Σε αυτόν υπάγονται, τελικά, όλα τα σώματα του στρατού, όλα τα δημόσια δίκτυα ενημέρωσης, όλες οι κομβικές κρατικές υπηρεσίες, ενώ διαθέτει και προσωπικά σώματα ασφαλείας, όπως είναι οι πανίσχυροι Φρουροί της Επανάστασης.

Εντούτοις, παρά το αντιδραστικό και αυταρχικό αυτό πλαίσιο, το κόμμα Τουντέχ του Ιράν υπογραμμίζει ότι η εκλογή «συντηρητικού» ή «μεταρρυθμιστή» Προέδρου έχει μία σημασία για τον ιρανικό λαό, κυρίως στην καθημερινότητά του. Δηλαδή, ένας «μεταρρυθμιστής» Πρόεδρος θα μειώσει ή και θα καταργήσει, π.χ., τις περιπολίες της «αστυνομίας ηθών», κάτι που σημαίνει ότι χιλιάδες άνθρωποι, κυρίως γυναίκες, θα κυκλοφορούν πιο άνετα στους δρόμους χωρίς το φόβο της σύλληψης και της διαπόμπευσης. Η παροχή τέτοιων μικρών ελευθεριών δημιουργεί ένα μικρό, έστω, περιθώριο για περαιτέρω σταδιακές διεκδικήσεις, π.χ. για μεγαλύτερη δυνατότητα οργάνωσης εκτός των ελεγχόμενων από το καθεστώς συνδικάτων που ασχολούνται περισσότερο με την εφαρμογή του ισλαμικού νόμου παρά με τα εργασιακά δικαιώματα, κ.ο.κ.

Οδεύοντας προς τη λήξη, οι τόνοι της προεκλογικής εκστρατείας έχουν κλιμακωθεί. Ο Αχμαντινετζάντ κατηγορείται και από τους τρεις αντιπάλους του ότι ακολούθησε καταστροφική πολιτική στην οικονομία, σε αντίθεση με τις δεσμεύσεις του. Ρωτάται τι έγιναν τα 198 δισεκατομμύρια δολάρια που εισπράχθηκαν από τις πωλήσεις πετρελαίου από το 2005, όταν στα κρατικά ταμεία βρίσκονται μόνο 16 δισ. Ρωτάται, επίσης, τι έκανε για την ανεργία που αυξήθηκε πάνω από το 18% με το ποσοστό στη νεολαία να ξεπερνά, ανεπισήμως, το 35%, για τον πληθωρισμό που «τρέχει» με 24,3%, για το 18% του πληθυσμού που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας σε μια χώρα με 70.049.262 κατοίκους.

Του προσάπτουν ότι, τις τελευταίες εβδομάδες, μοίρασε με κρατικό χρήμα πατάτες και άλλα τρόφιμα πρώτης ανάγκης σε προσεκτικά επιλεγμένες φτωχές οικογένειες κυρίως στην επαρχία για να «εξαγοράσει τις ψήφους τους». Τέλος, τον κατηγορούν ότι έχει ντροπιάσει και απομονώσει το Ιράν στην εξωτερική του πολιτική με το ύφος και την ρητορική του, συμφωνώντας όλοι, όμως, ότι το πυρηνικό πρόγραμμα θα συνεχιστεί κανονικά. Ο ίδιος αρκείται ν' αντεπιτίθεται μιλώντας για «ψέματα και προσωπικές βεντέτες» και να επαναλαμβάνει τις δεσμεύσεις του ότι «θα φέρει τα χρήματα του πετρελαίου στο τραπέζι των φτωχών».

Για τα φλέγοντα ζητήματα, πάντως, οι τέσσερις δε συζητούν. Και γιατί να το κάνουν άλλωστε, αφού συμφωνούν. Το 2005, με τις «ευλογίες» του Αγιατολάχ, υιοθετήθηκε 5ετές σχέδιο ανάπτυξης, που προβλέπει ιδιωτικοποιήσεις κρατικών υπηρεσιών, «προσεκτικό» ξεπούλημα πετρελαϊκών εργασιών, ενίσχυση των ιδιωτικο-οικονομικών κριτηρίων λειτουργίας των καθεστωτικών ιδρυμάτων που δραστηριοποιούνται σε ποικίλους οικονομικούς τομείς (βαριά βιομηχανία, ενέργεια, υφαντουργία). Το πρόγραμμα, κοινώς, ακολουθεί τις σχετικές οδηγίες ΔΝΤ και Παγκόσμιας Τράπεζας, όπως υπογραμμίζει το κόμμα Τουντέχ. Μάλιστα, ο Αγιατολάχ έχει ζητήσει επιτάχυνση των «μεταρρυθμίσεων» και οι υποψήφιοι διαγκωνίζονται ποιος θα τις υλοποιήσει καλύτερα.

Η νέα τακτική προσέγγισης της Προεδρίας Ομπάμα προς την Τεχεράνη, με ανοίγματα διαλόγου, με ανοιχτή παραδοχή του δικαιώματος οποιασδήποτε χώρας στην ειρηνική πυρηνική ενέργεια και με τελευταίο περιστατικό την πρόσκληση των Ιρανών διπλωματών στις αμερικανικές πρεσβείες για την 4η Ιουλίου, επηρεάζει αναμφισβήτητα τις ιρανικές κάλπες, γιατί επηρεάζει, καταρχάς, την περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην περιοχή του Κόλπου. Ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ως κύριος εκφραστής του θρησκευτικού καθεστώτος, αν και επιμένει ότι «χρειάζονται πράξεις», έχει χαμηλώσει τους τόνους απέναντι στις ΗΠΑ και αφήνει μισάνοιχτη την πόρτα.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι και οι τρεις αντίπαλοι του Αχμαντινετζάντ, ακόμη και ο «συντηρητικότατος» Ρεζάι, τον επικρίνουν ακριβώς επειδή μοιάζει να ναρκοθετεί, με τη ρητορική του, κάθε προοπτική «ισότιμου και άνευ προϋποθέσεων διαλόγου», όπως οι ίδιοι διατείνονται, με την Ουάσιγκτον. Ενώ παράλληλα, εμπλουτίζει την αντι-ιρανική επιχειρηματολογία όλων όσοι νιώθουν ν' απειλούνται από μια ενισχυμένη περιφερειακή παρουσία της Τεχεράνης.

Γιατί αυτός είναι ο στόχος. Μέσα από την ανάληψη ενεργότερου ρόλου στις εξελίξεις στην περιοχή, από την ανοιχτή υποστήριξη των «Χαμάς» στην Παλαιστίνη και «Χεζμπολάχ» στο Λίβανο, μέχρι την ενεργή ανάμειξή της στη σιιτική πλειοψηφία του Ιράκ, είναι σαφές ότι η Τεχεράνη, τα τελευταία χρόνια, έχει καταφέρει ν' αναδυθεί σε περιφερειακή δύναμη. Είναι, επίσης, σαφές ότι αν η Ουάσιγκτον της αναγνωρίσει αυτόν το ρόλο, τότε ο δρόμος μιας σταδιακής εξομάλυνσης των αμερικανο-ιρανικών σχέσεων ανοίγει για τα καλά.

Η προοπτική αυτή αρχίζει να διαγράφεται ως πιθανή ολοένα και περισσότερο, γεγονός που ερμηνεύει την κλιμάκωση της αντι-ιρανικής ισραηλινής ρητορικής και την εντονότατη ανησυχία που έχει καταλάβει τους Αραβες συμμάχους της Ουάσιγκτον. Υπό αυτό το πρίσμα, πρέπει κανείς να εξηγήσει τις αλλεπάλληλες ενδελεχείς επιθέσεις του συνόλου, σχεδόν, των αραβικών ΜΜΕ όλους τους τελευταίους μήνες κατά του Ιράν.

Η αγωνία για την κατάταξη στα ιμπεριαλιστικά σχέδια καλύπτεται πίσω από κραυγές για «θρησκευτικές βεντέτες των σιιτών κατά των σουνιτών» και για προσπάθεια «ιρανικής εκδίκησης των αραβικών ηγεσιών επειδή υποστήριξαν το Ιράκ στον 8ετή ιρανο-ιρακινό πόλεμο». Αποκρύπτουν, φυσικά, ότι ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός προκάλεσε τον πόλεμο και, στη συνέχεια, υποστήριξε άμεσα και έμμεσα και τα δύο εμπλεκόμενα μέρη (σκάνδαλο Ιράνγκεϊτ).

Σε αυτό πρέπει να προστεθεί και το ότι η Τεχεράνη διεκδικεί το ρόλο του υπερασπιστή του παλαιστινιακού αγώνα. Ρόλο που οι φιλο-αμερικανικές αραβικές ηγεσίες χρησιμοποιούν διαχρονικά ως μέσο εκτόνωσης της λαϊκής δυσαρέσκειας εναντίον τους, με αποτέλεσμα το ενδεχόμενο απώλειάς του να προκαλεί ακόμη περισσότερη ανησυχία για τη διατήρησή τους στην εξουσία. Στο διαγκωνισμό για θέση στα ιμπεριαλιστικά σχέδια θα πρέπει να ενταχθεί και η υπόθεση της αποκάλυψης «πυρήνα» της φιλο-ιρανικής «Χεζμπολάχ» στην Αίγυπτο, αποκάλυψη που συμπλήρωσε την αντι-ιρανική επιχειρηματολογία με την κατηγορία ότι η Τεχεράνη «καλλιεργεί» την αστάθεια και απεργάζεται ακόμη και σενάρια ανατροπών για τις αραβικές ηγεσίες.

Αν κάτι γίνεται σαφές, ασχέτως το ποιος θα είναι ο νέος Πρόεδρος του Ιράν, είναι ότι η νέα τακτική του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην Μέση Ανατολή και ευρύτερα στον μουσουλμανικό κόσμο μπορεί να έχει πάντα ως στόχο την καλύτερη δυνατή διαφύλαξη των συμφερόντων του αλλά προκαλεί αναταράξεις στην, μέχρι σήμερα, ισορροπία περιφερειακών δυνάμεων, με κάποιες από αυτές να νιώθουν ότι απειλούνται με «ψαλίδισμα» της επιρροής και της ισχύος τους. Το αν αυτή η ισορροπία θ' αλλάξει ή όχι, και το πώς θα γίνεται αυτό, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Μία πρώτη γεύση θα δώσει το αποτέλεσμα των ιρανικών εκλογών.