Γυναίκες Μαχήτριες, Γιάννης Θεοδωράκης και Πατρίς Λουμούμπα... Κινηματογραφική εβδομάδα με το 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης να βρίσκεται στο επίκεντρο μέχρι και τις 16 Μάρτη, τόσο σε φυσικούς χώρους όσο και διαδικτυακά. Το Φεστιβάλ διεξάγεται στις αίθουσες «Ολύμπιον» και «Παύλος Ζάννας», στις αίθουσες του λιμανιού «Φρίντα Λιάππα», «Τώνια Μαρκετάκη», «Τζον Κασσαβέτης» και Σταύρος Τορνές», καθώς και στον κινηματογράφο «Μακεδονικόν». Παράλληλα, παρακολουθούμε ταινίες και διαδικτυακά, μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας του Φεστιβάλ online.filmfestival.gr. Τα ντοκιμαντέρ που συμμετέχουν στο διευρυμένο τμήμα «Πλατφόρμα+» θα προβληθούν στην ψηφιακή πλατφόρμα του Φεστιβάλ και θα είναι διαθέσιμα μέχρι 21 Μάρτη.

Το αφιέρωμα της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, με τίτλο «Ο Ελληνικός Κινηματογράφος Ταξιδεύει - Ταξίδεψε Μαζί Του», συνεχίζεται μέχρι 20 Μάρτη στον κινηματογράφο «Ελλη», με διακεκριμένες ταινίες που έχουν βραβευτεί από την Ακαδημία τα τελευταία 15 χρόνια (2010 - 2024). Στο πλαίσιο των προβολών «Σινεμά με τον Φρόιντ», σε συνεργασία με τον κινηματογράφο «Τριανόν» θα προβληθεί η ταινία «Ο άνδρας που αγαπούσε τις γυναίκες» του Φρανσουά Τριφό (120', 1977) την Κυριακή 16 Mάρτη, στις 17.00. Επίσης, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας πραγματοποιείται από σήμερα και μέχρι 19 Μάρτη ένα αφιέρωμα αποτελούμενο από 24 ταινίες που δημιουργήθηκαν λίγο πριν ή μετά την πτώση των δικτατορικών καθεστώτων σε Ελλάδα, Ισπανία και Πορτογαλία.

Τούτη η βδομάδα έχει εξαιρετικά ντοκιμαντέρ και λιγότερο καλή μυθοπλασία. Επιφυλασσόμαστε για την ταινία «Σκιές στο Σκοτάδι» του Στίβεν Σόντερμπεργκ (δεύτερή του αυτήν τη χρονιά), γιατί δεν την είδαμε, λόγω του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Οι «Πικρές Αλήθειες» του Μάικ Λι μάς δίνουν μια εκπληκτική ερμηνεία της Μαριάν Ζαν - Μπατίστ, αλλά πέραν τούτου ουδέν. Ο Λι αρκείται στην ανάλυση ενός δύσκολου χαρακτήρα, χωρίς να μας δίνει και το υπόλοιπο πλαίσιο στο οποίο αυτός ο άνθρωπος κινείται, και δυστυχώς δεν φτάνει βαθιά στις αιτίες που τον διαμόρφωσαν... Οι «Αγριες Πληγές» του Ζία Ζανγκ - Κε, του Κινέζου ποιητή των θραυσμάτων της πραγματικότητας, είναι στην ουσία ένα οδοιπορικό στην τελευταία εικοσαετία μέσα από εικόνες και ήχους που παρατήρησε με την κάμερά του, με μια μικρή ερωτική ιστορία να υπάρχει στο περιθώριο, από την οποία όμως λείπουν τα κοινωνικά χαρακτηριστικά μιας χώρας που εξελίσσεται σε υπερδύναμη, χωρίς συγκεκριμένη ιστορία για να βοηθήσει τους θεατές να καταλάβουν τι θέλει πραγματικά να πει. Τα «Γράμματα από τη Σικελία» των Φάμπιο Γκρασαδόνια και Αντόνιο Πιάτσα είναι άλλο ένα κομμάτι στο τεράστιο ψηφιδωτό των ταινιών που ασχολούνται με την ιταλική μαφία, και εστιάζει στην αλληλογραφία δύο μαφιόζων που παρακολουθούνται από τις αρχές. Θα οδηγήσει πουθενά αυτή η καταδίωξη ή ο μηχανισμός του κράτους τελικά θα κάνει τα στραβά μάτια, μιας και είναι «νύχι - κρέας» με αυτόν τον κόσμο που διαπερνά όλα τα κοινωνικά στρώματα; Αξιόλογη μεν, αλλά όχι κάτι που δεν ξέραμε.

18 αγωνίστριες καταθέτουν αυτά που έζησαν από το 1944 έως το τέλος της δεκαετίας του '50, από τον Δεκέμβρη του 1944 και κατόπιν στον εμφύλιο πόλεμο, είτε ως μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας είτε ως φυλακισμένες και εξόριστες. Μετά τη συμμετοχή της στο 27o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ξεκινά τις προβολές της από σήμερα στον κινηματογράφο «Τριανόν» στην Αθήνα.

Τα ντοκιμαντέρ του Λεωνίδα Βαρδαρού είναι μια σταθερή πυξίδα για όλους εμάς, αλλά και για τους δημιουργούς τού σήμερα και του αύριο, προσανατολισμένα σταθερά στη σωστή πλευρά της Ιστορίας, με την εργατική τάξη και τους αγώνες της. Ο Βαρδαρός ακούραστα κινηματογραφεί ό,τι δεν πρέπει να χαθεί, ό,τι πρέπει να ειπωθεί και να γίνει κτήμα όλων μας για να πάμε παρακάτω με γνώση, για να κρατήσουμε το νήμα της Ιστορίας του λαού μας και να το παραδώσουμε στις επόμενες γενιές. Μέσα από τις αφηγήσεις των σπουδαίων γυναικών που κινηματογράφησε διδασκόμαστε, εμπνεόμαστε, συνειδητοποιούμε, και το κυριότερο όλων είναι ότι μας δείχνει πόσο μεγάλη σημασία έχει η αρχειακή δουλειά μυρμηγκιού στην οποία έχει αφιερώσει τη ζωή του. Αυτό το μέρος, όπως και το προηγούμενο, μας δείχνει τι σημαίνει γυναικεία απελευθέρωση και με πόσες θυσίες κατακτιέται, κόντρα στο ρεύμα και πάντα στην πρωτοπορία των αγώνων. Περιμένουμε την επόμενη δουλειά του ανυπόμονα, πριν ακόμα αυτή βγει στους κινηματογράφους. Στον «Ριζοσπάστη» του προηγούμενου Σαββατοκύριακου είχαμε συνέντευξη με τον αγαπημένο μας δημιουργό.

Η ταινία σκιαγραφεί την πολύπλευρη προσωπικότητα και το δημοσιογραφικό και ποιητικό έργο του Γιάννη Θεοδωράκη, μέσα από αρχειακό υλικό και αφηγήσεις ανθρώπων που τον γνώριζαν.

Η δουλειά των Αντώνη και Στέλιου Διαμαντή ήταν πραγματικά μια αποκάλυψη και ένα οφειλόμενο ντοκιμαντέρ σε αυτόν τον σπουδαίο ποιητή, δημοσιογράφο και αγωνιστή. Το ντοκιμαντέρ καταφέρνει να αναδείξει, εκτός από τις πτυχές της προσωπικότητας του Γ. Θεοδωράκη, τη μεγάλη του συνεισφορά στη δημοσιογραφία, με σοβαρές ιστορικές αποκαλύψεις, και τους αγώνες του στις κρισιμότερες περιόδους της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Μέσα από το ντοκιμαντέρ γνωρίζουμε τον Γιάννη Θεοδωράκη των «Λιποτακτών», της «Ομορφης Πόλης», της «Φαίδρας», των «Δακρυσμένων Ματιών», του «Χάθηκα». Γνωρίζουμε τον Γιάννη Θεοδωράκη των «Δρόμων της Ειρήνης», της προδικτατορικής «Αυγής» και του «Ριζοσπάστη». Η συγκεκριμένη δουλειά μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για να γνωρίσουμε καλύτερα το έργο του, την προσωπικότητά του, και να διδαχθούμε τι σημαίνει μαχόμενος δημοσιογράφος με όλη τη σημασία της λέξης.

Κλείνουμε με τον τίτλο του ντοκιμαντέρ. Στις 10 Νοέμβρη 1996, λίγο πριν «φύγει» από τη ζωή, έστειλε και δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» ένα τελευταίο κείμενό του, με αφορμή το βιβλίο του Β. Αποστολόπουλου για τον ΔΣΕ στη Ρούμελη. Τέλειωνε με τη φράση: «Ναι... Μπορούμε και πάλι να ελπίζουμε».

Το 1960 η εκπομπή «Jazz Hour» μεταδίδει Λούις Αρμστρονγκ και Ντίζι Γκιλέσμπι στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, ενώ τα κινήματα αποαποικιοποίησης μεσουρανούν στην Αφρική και ο αντιρατσιστικός αγώνας συνεχίζεται στις ΗΠΑ. Στο Κονγκό ο Πατρίς Λουμούμπα, ηγέτης των κινημάτων ανεξαρτησίας της χώρας, γίνεται ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός. Ομως, εταιρικά και αποικιακά συμφέροντα και μηχανορραφίες στα Ηνωμένα Εθνη συνωμοτούν για τη δολοφονία του.

Ενα από τα πιο ξεχωριστά και ιδιαίτερα ντοκιμαντέρ, τόσο σε μορφή όσο και σε περιεχόμενο, που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια. Ο σκηνοθέτης μέσα από τους ήχους της τζαζ μάς ξεναγεί στην πολιτιστική διπλωματία των ΗΠΑ την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Ταυτόχρονα, μέσα από πλούσιο ανέκδοτο αρχειακό υλικό φωτίζει όχι μόνο τον αντιαποικιακό αγώνα των χωρών της Αφρικής και το κίνημα των Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ, αλλά και τις διαβουλεύσεις στον ΟΗΕ και τον ρόλο που έπαιξαν σ' αυτόν τον αγώνα.

Κυριαρχεί η ιστορία του Κονγκό και του ηγέτη του, Πατρίς Λουμούμπα. Παράλληλα αναδεικνύεται η στήριξη της ΕΣΣΔ, αλλά και η υποκρισία του Βελγίου και των ΗΠΑ: Την ίδια στιγμή που στα λόγια, στις διεθνείς διασκέψεις αλλά και στον ΟΗΕ, συμφωνούσαν για την ανεξαρτησία του Κονγκό, έστελναν τους πληρωμένους μισθοφόρους τους όχι μόνο να σφαγιάσουν τους εξεγερμένους στο Κονγκό αλλά και να δολοφονήσουν τον Λουμούμπα, μια σημαίνουσα μορφή στην παγκόσμια Ιστορία. Μια ιστορία γραμμένη μέσα από τις αποκαλύψεις των ιμπεριαλιστών και των πρακτόρων τους, αλλά και σημαντικών μορφών του κινήματος, όπως ο Μάλκολμ Χ. Υπήρχε πραγματική πρόθεση να αφήσουν οι ιμπεριαλιστές, οι επιχειρηματικοί όμιλοι τα κέρδη τους, τα κοιτάσματα του Κονγκό να περάσουν στα χέρια του λαού της χώρας; Μπορείς να καθίσεις στο ίδιο τραπέζι με τους αιμοσταγείς ιμπεριαλιστές; Πώς ολοκληρώνεται ένας αντιαποικιακός αγώνας; Υπάρχει άλλος δρόμος από το να πάρει ο λαός την εξουσία, τα μέσα παραγωγής στα χέρια του; Μερικά μόνο από τα ερωτήματα που μπορούν να γεννηθούν βλέποντας το ντοκιμαντέρ. Ξεχωριστό ζήτημα, που δεν μπορεί να αναλυθεί στην παρούσα κριτική, είναι η στάση της ΕΣΣΔ όχι στο κομμάτι που αφορά τη στήριξη του αντιαποικιακού αγώνα, αλλά στο στο τι προοπτική έδωσε.

Επίσης, πώς χρησιμοποίησαν οι ΗΠΑ τη μουσική και την Τέχνη γενικότερα ως αντιπερισπασμό και ως πολιορκητικό κριό για την ενσωμάτωση του «ελεύθερου κόσμου» εκείνη την περίοδο; Ενα πολύ μικρό παράδειγμα φαίνεται από τις σχέσεις του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης με τη CIA...