Υγειονομική βόμβα άφησε πίσω της η πλημμύρα

Οι 281 από τους 335 πλεονάζοντες θανάτους επήλθαν μετά την πρώτη βδομάδα της καταστροφικής πλημμύρας, επιβεβαιώνοντας προηγούμενες μελέτες σχετικά με τις σημαντικές μεσοπρόθεσμες (και όχι απλά άμεσες) αρνητικές επιπτώσεις των πλημμυρών στην υγεία των πληγέντων πληθυσμών.

Ηχηρό ράπισμα στην εικονική πραγματικότητα που επιχείρησαν να στήσουν η κυβέρνηση και οι φορείς της, αποτελούν τα παραπάνω αποκαλυπτικά ευρήματα της Εκθεσης του ΚΕΠΥ (Κέντρο Ερευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτικής Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας).

Η Εκθεση αποκαλύπτει την προσπάθεια συγκάλυψης ενός παρατεταμένου εγκλήματος, με αντιεπιστημονικές καταγραφές των κυβερνητικών φορέων (ΕΟΔΥ, Πολιτική Προστασία) που συνειδητά και συστηματικά υποεκτιμούσαν τη σοβαρότητα της κατάστασης και τις πραγματικές επιπτώσεις των πλημμυρών στην υγεία των πληγέντων στη Θεσσαλία, παρουσιάζοντας δε τις επεμβάσεις της κυβέρνησης ως «σωτήριες» για την υγεία των τοπικών πληθυσμών.

Η Ερευνητική Ομάδα του ΚΕΠΥ* υπογραμμίζει πως η κατανομή της πλεονάζουσας θνησιμότητας δεν υπήρξε ομοιόμορφη στους πληγέντες πληθυσμούς, καθώς τα χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα στη Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα πλήρωσαν δυσανάλογο τίμημα στην υγεία τους μετά από την πλημμύρα.

Το μεγαλύτερο μέρος της πλεονάζουσας θνησιμότητας προήλθε από καρδιαγγειακά ή/και αναπνευστικά νοσήματα κύρια λόγω της γενικευμένης επιδείνωσης των κοινωνικοοικονομικών καθοριστών της υγείας στους πληγέντες πληθυσμούς ή/και της διατάραξης της πρόσβασής τους σε υπηρεσίες Υγείας.

Η μελέτη της ερευνητικής ομάδας αξιολόγησε την επίδραση του κυκλώνα «Ντάνιελ» στη συνολική θνησιμότητα στους νομούς Καρδίτσας/Τρικάλων, Μαγνησίας και Φθιώτιδας κατά τη διάρκεια των τριών μηνών (5 Σεπτεμβρίου - 3 Δεκεμβρίου 2023) μετά τα πλημμυρικά φαινόμενα.

Βάσει της ανάλυσης προκύπτει:

Κατά τη διάρκεια της πρώτης βδομάδας της κακοκαιρίας και των επακόλουθων πλημμυρικών φαινομένων:

• Παρατηρήθηκε αύξηση της ολικής θνησιμότητας πάνω από την αναμενόμενη, στη Μαγνησία κατά 39%, σε Καρδίτσα/Τρίκαλα κατά 40% και στη Φθιώτιδα κατά 57%.
• Καταγράφηκαν πλεονάζοντες θάνατοι, στη Μαγνησία 15, σε Καρδίτσα/Τρίκαλα 21 και στη Φθιώτιδα 18. Συνολικά, ο αριθμός των πλεοναζόντων θανάτων στους τρεις πληγέντες νομούς ανήλθε στους 54.

Κατά τη διάρκεια των τριών μηνών μετά τις πλημμύρες (5 Σεπτεμβρίου 2023 - 3 Δεκεμβρίου 2023):

• Καταγράφηκαν πλεονάζοντες θάνατοι στη Μαγνησία 78, σε Καρδίτσα/Τρίκαλα 155 και στη Φθιώτιδα 102 (95% ΔΕ: 60 - 144) (Διάγραμμα 4). Συνολικά, ο αριθμός των πλεοναζόντων θανάτων στους τρεις πληγέντες νομούς ανήλθε στους 335.
• Στη Λάρισα, κατά τη διάρκεια της πρώτης βδομάδας της κακοκαιρίας, δεν σημειώθηκε πλεονάζουσα θνησιμότητα. Σε βάθος τριμήνου καταγράφηκαν 57 πλεονάζοντες θάνατοι.

«Οι 17 άμεσοι θάνατοι κατά τις πρώτες μέρες της πλημμύρας και οι εξάρσεις λοιμώξεων από λεπτοσπείρωση, σαλμονέλλωση, κολοβακτηρίδιο και από τον ιό του Δυτικού Νείλου κατά το πρώτο τετράμηνο μετά τις πλημμύρες, αποτελούν κατά πάσα πιθανότητα την κορυφή του παγόβουνου του φορτίου νοσηρότητας και θνησιμότητας που δέχτηκαν οι πληθυσμοί στις πληγείσες περιοχές μετά την καταστροφική πλημμύρα του "Ντάνιελ"», υπογραμμίζεται στην Εκθεση.

Μετά την εκδήλωση της πλημμύρας (Σεπτέμβριος έως και Δεκέμβριος 2023) στην Περιφέρεια Θεσσαλίας σημειώθηκε:

• Εξαρση των κρουσμάτων λεπτοσπείρωσης, με συνολικά 45 περιστατικά αποδιδόμενα σε έκθεση στις πλημμύρες, εκ των οποίων τα δύο κατέληξαν. Το 85% των κρουσμάτων οφείλεται σε επαφή των κατοίκων με μολυσμένα ύδατα κατά τη διαδικασία καθαρισμού των σπιτιών τους και 15% αφορά εργαζόμενους που ενεπλάκησαν στην αποκατάσταση ζημιών μετά τις πλημμύρες. Ο μέσος ετήσιος αριθμός κρουσμάτων λεπτοσπείρωσης στη Θεσσαλία την περίοδο 2004-'22, πριν τις πλημμύρες, δεν ξεπερνούσε τα 3 κρούσματα ετησίως.
• Εξαρση των κρουσμάτων σαλμονέλλωσης (με συνολικά 46 περιστατικά) και των κρουσμάτων λοίμωξης από καμπυλοβακτηρίδιο (με συνολικά 64 δηλωμένα κρούσματα), προφανώς σχετιζόμενη με την έκθεση σε μολυσμένο νερό ή σε μολυσμένα τρόφιμα από τους κατοίκους.
• Εξαρση των λοιμώξεων από τον ιό του Δυτικού Νείλου (με συνολικά 61 δηλωμένα κρούσματα, εκ των οποίων τα 46 με εκδηλώσεις από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα). Στη Θεσσαλία το 2023 καταγράφηκε εξαπλάσια επίπτωση της λοίμωξης από ιό του Δυτικού Νείλου με εκδηλώσεις νευρο-διεισδυτικής νόσου, σε σχέση με το σύνολο της χώρας, αλλά και η υψηλότερη επίπτωσή της σε σχέση με τα προηγούμενα έτη.

Να σημειωθεί ότι δεν είναι ακόμη διαθέσιμα τα στοιχεία σχετικά με τις αιτίες θανάτων για τη χρονική περίοδο 2023-'24.

Συμπερασματικά η Ερευνητική Ομάδα καταλήγει:

«Οι "ανθρωπογενείς πλημμυρικές καταστροφές" κατά κανόνα αντιμετωπίζονται ως επείγουσες καταστάσεις, των οποίων μάλιστα η βαρύτητα αξιολογείται από το οικονομικό ύψος των ζημιών ή τον αριθμό των άμεσων θανάτων που αυτές προκαλούν. Αν δε κρίνει κανείς από τους ίδιους τους απολογισμούς δράσεων των επίσημων φορέων διαχείρισης αυτών των καταστροφών όπως είναι η Πολιτική Προστασία ή/και ο ΕΟΔΥ, οι παρεμβάσεις τους έχουν κατά κανόνα βραχύ χρονικό εύρος ολίγων εβδομάδων και μονομερή σχεδόν επικέντρωση στη διαχείριση των άμεσων επιπτώσεων υγείας (διαχείριση τραυματιών, έλεγχος λοιμωδών ή υδατογενών/τροφιμογενών νοσημάτων) των καταστροφών.

Η διεθνής εμπειρία αλλά και τα ευρήματα από την καταστροφή που επήλθε με τον κυκλώνα "Ντάνιελ" υποδεικνύουν ότι ο τρόπος αυτός αντιμετώπισης δεν είναι επαρκής. Οι πλημμύρες έχουν πολυεπίπεδες, άμεσες και μεσο-μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία των πληγέντων πληθυσμών και ιδίως των οικονομικά ασθενέστερων και ευάλωτων ομάδων. Απαιτούν μακρόπνοο σχεδιασμό, συνεχή επιδημιολογική επιτήρηση των πληγέντων κοινοτήτων, διαρκή παρακολούθηση της νοσηρότητας και θνησιμότητάς τους (από όλα τα νοσήματα και όχι μόνο από τα λοιμώδη), διαρκή επιτήρηση της πρόσβασής τους σε υπηρεσίες Υγείας και ενδυνάμωση των τοπικών δημόσιων συστημάτων Υγείας καθώς και γενικευμένες παρεμβάσεις για την ταχεία και πλήρη κοινωνικοοικονομική ανάταξη και αποκατάστασή τους».

Δηλαδή όλα εκείνα τα οποία διεκδικούσε ο λαός της περιοχής με τα σωματεία του, τις Ενώσεις Νοσοκομειακών Γιατρών, την ΟΕΝΓΕ, απαιτώντας να μη λογίζεται ως κόστος η ανθρώπινη ζωή.

Πρόκειται άλλωστε για όσα είχε επισημάνει από την πρώτη στιγμή και το ΚΚΕ, ενώ ο «Ριζοσπάστης» επανειλημμένα και με επιτόπια ρεπορτάζ και αποστολές προειδοποιούσε για τον κίνδυνο μετατροπής της περιοχής σε υγειονομική βόμβα. Μάλιστα, το ΚΚΕ σε Επίκαιρη Ερώτησή του προς την κυβέρνηση απαιτούσε «με ευθύνη του κράτους να παρακολουθούνται οι περιβαλλοντικές παράμετροι, η επιδημιολογική επιτήρηση και παρακολούθηση των επιπτώσεων των μεταδοτικών νοσημάτων στη δημόσια υγεία», κάτι που δεν έγινε ποτέ.

Σημείωση:

* Η Ερευνητική ομάδα του ΚΕΠΥ:

Ηλίας Κονδύλης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας - Πολιτικής Υγείας, Τμήμα Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Ευδοξία Βαλαβάνη, Υποψήφια Διδάκτωρ Δημόσιας Υγείας, Τμήμα Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Βασίλης Μπέλλος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Αλέξης Μπένος, Ομότιμος Καθηγητής Υγιεινής, Κοινωνικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Τμήμα Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης