Ενα λαϊκό ζευγάρι με δυο παιδιά. Ο πατέρας σε κάποια φάση της σκληρής ζωής του καταφεύγει στον τζόγο, ελπίζοντας να «του βγει» και να απελευθερωθεί από τα αβάσταχτα βάρη. Το λούκι, ωστόσο, μέσα στο οποίο μπήκε, αντί να τον ανακουφίσει, όπως ήλπιζε, τον φόρτωσε, όπως είναι φυσικό, με μεγαλύτερο άγχος και τον οδήγησε σε μεγαλύτερο αδιέξοδο. Μια μέρα, μην έχοντας, πια, άλλες ελπίδες, έχοντας ολοκληρωτικά ηττηθεί, τους εγκαταλείπει όλους και φεύγει?.

Η μάνα, μια θαυμάσια μάνα (Α΄ βραβείο ερμηνείας), ούτε διανοείται να φύγει (παρότι όλα την οδηγούν στο δρόμο που χάραξε ο άντρας της). Οχι μόνο θα μείνει, αλλά θα αγωνιστεί για να μη λείψει τίποτα από τα παιδιά της. Το μεγαλύτερο (15 χρόνων) θέλει να δουλέψει για να βοηθήσει. Εκείνη του απαγορεύει κάθε σκέψη. Ξέρει πως τα γράμματα είναι, ίσως, κάποια απάντηση. Διατάζει, λοιπόν: Εσύ σχολείο και το μικρότερο αδερφό σου, και εγώ τα υπόλοιπα!

Τα υπόλοιπα, όμως, σε μια άγρια ταξικά κοινωνία, στα σύνορα ανάμεσα στη Νέα Υόρκη και στον Καναδά, στην άθλια αμερικάνικη επαρχία, όπου κυριαρχεί και βασιλεύει το καπιταλιστικό «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», όπου οι διάφορες «κρίσεις» φορτώνονται άδικα πάνω στους εργαζόμενους, όπου η ανεργία και το φθηνό μεροκάματο επιβάλλεται με το ζόρι και με την αστυνομία, όπου ο συνδικαλισμός και η οργάνωση της εργατικής τάξης είναι παντελώς άγνωστα, είναι πάρα πολλά για έναν άνθρωπο και μάλιστα για μια γυναίκα! Και κάθε μέρα προστίθενται καινούρια. Η μάνα σαν τρελή δίνει τις μάχες της. Κάποια στιγμή, κυνηγημένη από θεούς και δαίμονες, χωρίς ούτε καν να το καταλάβει, βρίσκεται με ένα μικρό μάτσο λεφτά στα χέρια της. Λεφτά που, αμέσως, λύνουν άκρως επείγουσες ανάγκες (έσωσε το τροχόσπιτο στο οποίο ζούνε από κατάσχεση)!

Τα λεφτά, βέβαια, δεν πέφτουν ποτέ από τα δέντρα. Το μεροκάματο όταν - και αν το έχεις - μόλις και φτάνει για συντήρηση (δεν εξοφλείται το χρέος για το σπίτι). Η μάνα, η οποία δουλεύει ωρομίσθια και τα χρήματα είναι ελάχιστα, χωρίς καν να το καταλάβει βρίσκεται να μεταφέρει στο πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου της λαθρομετανάστες. Μόλις συνειδητοποιεί την πράξη της, υποχωρεί και θέλει να φύγει. Οι δανειστές και οι υποχρεώσεις ίδιες κάργιες και φίδια είναι έτοιμα να την κατασπαράξουν. Υπόσχεται στον εαυτό της να παραμείνει μέχρι να τους εξοφλήσει και να εξασφαλίσει στα παιδιά της ένα ανθρώπινο παρόν (για το μέλλον δεν τίθεται καν θέμα)! Και, χωρίς και αυτή να το καταλάβει, όπως και ο άντρας της, άλλωστε, πέφτει σε βαθύτερο λούκι. Αντί να σώσει τα παιδιά της τα βάζει σε μεγαλύτερες δοκιμασίες.

Ωμός ρεαλισμός, ωμή αλήθεια. Από μια πρωτοεμφανιζόμενη σκηνοθέτιδα. Η οποία, όμως, δυστυχώς, δεν άντεξε! Αντί να αφήσει την αλήθεια να ολοκληρώσει το έργο της παρενέβη η ίδια και έδωσε «αισιόδοξο» και «ελπιδοφόρο» φινάλε! Το οποίο θα μπορούσε να δικαιολογηθεί, κάτω, όμως, από προϋποθέσεις (που δεν υπήρχαν στην ταινία). Ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός με τους θετικούς ήρωες είναι μια? μέθοδος, η οποία στηρίζεται σε άλλες αναλύσεις. Δίπλα στη μάνα της ταινίας, εξαιρετική ερμηνεία της Μελίσα Λίο, δεν υπήρχε τίποτα που να συνηγορεί στη νίκη της. Τα «λαχεία» και οι «από μηχανής θεοί» δεν είναι πασπαρτού για να χωρούν σε όλες τις τραγωδίες. Εδώ, στη δική της περίπτωση, απαιτείτο η οριστική ρήξη. `Η ολοκληρωτική παράδοση στο έγκλημα ή επανάσταση?.

Παρ΄ όλα αυτά, η ταινία βογκάει! Ο θεατής βογκάει! Σε αυτήν την απελπισμένη συμφωνική κραυγή που βγαίνει στην οθόνη, πρώτο βιολί είναι η εξαιρετική σκηνοθεσία, δεύτερο η θαυμάσια κλειστοφοβική φωτογραφία, κρουστά είναι τα απέραντα χιονισμένα και κρύα (παγωμένα) τοπία, τσέλο οι άριστες πρώτες ερμηνείες, κορνέτες τα δεύτερα και τα τρίτα πρόσωπα, φλάουτα η μητρότητα (η οποία τονίζεται σε αρκετές περιπτώσεις στην ταινία)?.

Πηγαίνετε να τη δείτε! Τις όποιες ελλείψεις της συμπληρώστε τις εσείς. Ο θεατής δε είναι παθητικός δέκτης. Με τις γνώσεις του και τις ευαισθησίες του ολοκληρώνει τα κενά, που από ατολμία ή από άγνοια παρουσιάζονται. Εκεί που έχει δυσκολίες είναι όταν υπάρχουν σκοπιμότητες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, θέλω να πιστεύω, πως έχουμε πολιτικές και ιδεολογικές ελλείψεις και όχι σκοπιμότητες!

Παίζουν: Μελίσα Λίο, Μίστι Απχαμ, Τσάρλι ΜακΝτέρμοτ, Μαρκ Μπουν Τζούνιορ, Μίκαελ Ο΄Κιφ, κ.ά.

Οι Ιάπωνες, βέβαια, λαός πειθαρχημένος και τελετουργικός, λαός με σεβασμό στις παραδόσεις του, γεμάτος αξίες και λεπτές συμπεριφορές εκτός από περιόδους decadence (απολυταρχίες, φεουδαρχίες, φασισμούς, μονοπωλιακό καπιταλισμό, κ.λπ.), που επικράτησαν και επικρατούν άγρια ένστικτα, έδειξε και δείχνει μεγάλο σεβασμό στο νεκρό. Το ίδιο κάνει και η ταινία του πολύ καλού Γιαπωνέζου δημιουργού Γιοτζίρο Τακίτα. Ανάγει την ταφή (το κάψιμο της σορού για την ακρίβεια) σε μια εξαιρετικής αισθητικής μυσταγωγία.

Μια ορχήστρα διαλύεται (για οικονομικούς λόγους). Ενας νεαρός τσελίστας, παντρεμένος με μια τρυφερή νεαρή γυναίκα που τον υπεραγαπάει, βρίσκεται χωρίς δουλειά. Για να τα φέρουν βόλτα γυρίζουν στην επαρχία, όπου υπάρχει το πατρικό σπίτι (και δε θα πληρώνουν νοίκι). Εκεί ο νεαρός τσελίστας, που έρχεται σε επαφή με το παρελθόν του και ανακαλύπτει παλιές και νέες αξίες, βρίσκει μια δουλειά που «κανένας δε θέλει να κάνει». Προσλαμβάνεται να πλένει, να καθαρίζει σωστότερα, νεκρούς! Να τους ετοιμάζει για το «μεγάλο ταξίδι».

Και ο ίδιος στην αρχή αντιδρά. Κρύβει από τη γυναίκα του τι δουλειά κάνει. Δεν έχει, ακόμα, αποχτήσει συνείδηση της αποστολής του. Ντρέπεται! Ο άνθρωπος, όμως, που τον προσέλαβε, και τον μαθαίνει τη «δουλειά», είναι ένας καλλιτέχνης! Ενας φιλοσοφημένος καλλιτέχνης και άνθρωπος που σέβεται το έργο του. Το κοινωνικό έργο του. Ετσι η δουλειά του παίρνει άλλες διαστάσεις. Τα χέρια του χαϊδεύουν, αποδίδουν τιμές, βγάζουν συναισθήματα. Ο κόπος του είναι κοινωνικά ωφέλιμος. Οπως όλες οι εργασίες, άλλωστε. Ιδιαίτερα οι «δύσκολες» εργασίες. Αυτές που απαιτούν αφοσίωση.

Ο Τσελίστας σιγά - σιγά ανακαλύπτει το καινούριο ταλέντο του. Βλέπει ότι και εδώ έχει να κάνει με νότες, με κινήσεις που βγάζουν ήχους και μουσικές. Και εδώ είναι χρήσιμος και προσφέρει σεβασμό και συγκίνηση. Τα χέρια του, πια, χαϊδεύουν τα άψυχα κορμιά με την ίδια τρυφερότητα και ευαισθησία που χάιδευαν τις χορδές του τσέλου. Οι πράξεις του, το αποτέλεσμα της προσφοράς του, ο σεβασμός στο νεκρό είναι το ίδιο μεγάλος, όσο και οι μελωδίες που έπαιζε. Και τώρα παθιάζεται με αυτό που κάνει. Παθιάζεται τόσο πολύ που δε διστάζει να χωρίσει με τη γυναίκα, την οποία αγαπάει, αφού εκείνη δεν μπορεί να κατανοήσει την ευχαρίστηση που παίρνει και δίνει καθαρίζοντας νεκρούς, φτιάχνοντάς τους όμορφους, έτσι που να μην προκαλούν τρόμο και να μένουν, για πάντα, ελκυστικοί στη μνήμη των συγγενών.

Μπορεί να είναι και αλληγορική η ταινία (ο καθένας αρπάζει από την τέχνη ό,τι αυτός έχει ανάγκη)! Ομως, και ρεαλιστικά να δει κάποιος τις «Αναχωρήσεις», δεν είναι λίγα τα κέρδη που έχει να αποκομίσει. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες, όταν και αν αξιολογηθούν σωστά, χωρίς εμπορευματικά και άλλα παρόμοια κριτήρια, έχουν πάντα την αξία τους και το μέγεθός τους. Η προσφορά του καθένα, όταν είναι ανιδιοτελής και αποδίδει σεβασμό, είναι πάντα ένα έργο τέχνης.

Ομως, πέρα από το θέμα, το οποίο είναι πρωτότυπο και, σχεδόν, μοναδικό, η ταινία παραδίδει και μαθήματα υψηλής σκηνοθεσίας! Είναι τέτοια η ψιλοβελονιά του Ιάπωνα δημιουργού που ο θεατής, από κάποιο σημείο και μετά, παύει να σοκάρεται από την ιστορία που παρακολουθεί και αφοσιώνεται στην αφήγηση. Σοφές θέσεις μηχανής, εξαιρετικά κάδρα, σπάνιοι χρόνοι στις εναλλαγές των πλάνων, πολύ ευαίσθητες ερμηνείες, προπαντός του «δασκάλου», «ήσυχες» μουσικές, πολύ καλή φωτογραφία, μοναδική ατμόσφαιρα. Είναι υπερβολή, αλλά είναι αλήθεια, δεν υπάρχουν ψεγάδια στην αφήγηση.

Παίζουν: Μασαχίρο Μοτόκι, Ριγιόκο Χιροσούι, Τσουτόμου Γιαμαζάκι, Κιμίκο Γιό, κ.ά.

Η ποίησή τους, όμως, η οποία δεν έχει γεωγραφικούς περιορισμούς και είναι απλωμένη στις θάλασσες και στις απέραντες εκτάσεις του ανθρώπινου μυαλού και των ανθρώπινων συναισθημάτων, και ερήμην των ίδιων των ποιητών, είχε ανταμώσει πολλές, μα πάρα πολλές φορές! Είναι τόσο οικείες και τόσο φιλικές (αισθητικά και θεματολογικά) μεταξύ τους.

Την παράλειψη της ιστορίας να γνωρίσει τον έναν ποιητή στον άλλον, ήρθε να διορθώσει ο δημιουργός του δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ, «Τη Νύχτα που ο Φερνάντο Πεσσόα Συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη», Στέλιος Χαραλαμπόπουλος. Ο καλός Ελληνας δημιουργός, «ψάχνοντας» μια άλλη ιστορία, την ιστορία του Βασίλη Καπόπουλου, συνάντησε στις σημειώσεις του λαϊκού αυτού Αρκάδα μετανάστη στην Αμερική, τα ονόματα των δυο μεγάλων ποιητών. Πάνω σε αυτή την «αναφορά» χτίστηκε η κινηματογραφική (ποιητική αδεία) συνάντηση.

Και οι τρεις (Καβάφης, Πεσσόα, Καπόπουλος) ταξίδευαν, δήθεν, με το υπερωκεάνιο «Σατούρνια» (Ποσειδών) για το Νέο Κόσμο (Αμερική). Ο Καπόπουλος, ο οποίος δεν ήξερε ποιους «διευκόλυνε» να γνωριστούνε, ήταν η αφορμή της συνάντησης. Από σύμπτωση γνώρισε ξεχωριστά τους δυο ποιητές. Σε κάποια φάση ανέλαβε τις συστάσεις (και κράταγε ημερολόγιο).

Μέχρις εδώ όλα ήταν και λειτούργησαν άψογα στην ταινία. Η αισθητική της, δεν είναι υπερβολή, αγγίζει την αισθητική των ποιητών. Η σκηνοθεσία είναι και αυτή εμπνευσμένη. Εκεί που πάσχει η ταινία, και πάσχει πράγματι, είναι στην ιδεολογία! Παραθέτει κάποια ποιήματα των ποιητών και με αυτές τις φτωχές αναφορές προσπαθεί να δώσει το στίγμα - και τις αγωνίες - των δυο μεγάλων τσουρουφλισμένων και, εν πολλοίς, τραγικών ποιητών. Ο κινηματογράφος δεν αρέσκεται στα λόγια. Η δική του γλώσσα είναι η εικόνα. Η οποία, στη συγκεκριμένη περίπτωση, έλειπε! Πουθενά ο θεατής δεν ήρθε σε επαφή με τις πηγές έμπνευσης. Πουθενά δεν υπήρχε εικόνα του χρόνου και του τόπου. Και ήταν τόσο γιομάτες από Εικόνες οι αρχές του περασμένου αιώνα. Και ήταν τόσο «κινηματογραφικές» οι πηγές των ποιητών.

Η συνάντηση, λοιπόν, ήταν πολύ κατώτερη της αξίας και των ενδιαφερόντων των δυο πονεμένων ποιητών! Οι κουβέντες τους, και η ρακή που ήπιανε χαριεντιζόμενοι, δε φτάνουν για να δημιουργηθεί ο πόνος που τους ενώνει! Δε φτάνει για να γνωρίσει ο θεατής, ακόμα και ο μυημένος, τη βαθιά σκέψη και το «ξεχωριστό» των δυο μεγάλων αντρών. Η συνάντηση ήταν τόσο πεζή, που, σε καμία περίπτωση, δεν αντανακλά την πνευματικότητα και τις αγωνίες των δυο μεγάλων δημιουργών.

Παίζουν: Μάκης Αρβανιτάκης (Καβάφης), Δημήτρης Οικονομίδης (Πεσσόα), Οθων Μεταξάς.