Μόνο το εμπορικό ελεύθερο θέατρο έλκυσε στο παρελθόν το αστυνομο-θριλερικό έργο του Ρομπέρ Τομά «Οκτώ γυναίκες κατηγορούνται», ουδέποτε ποιοτικά ανήσυχους θιάσους. Κι όμως, μ' αυτό το έργο, από μια ομάδα ανήσυχων και ταλαντούχων καλλιτεχνών, προέκυψε μια πολύ ενδιαφέρουσα και απολαυστική παράσταση (στο Φεστιβάλ Αθηνών), ακριβώς επειδή τόλμησαν μια σαρκαστική ανατροπή του θεματολογικού και δραματουργικού ήθους του. Η υπόθεση του έργου αφορά στην αιφνίδια «δολοφονία» του μόνου άνδρα μιας μεγαλοαστικής οικογένειας. Αλληλοϋποψιαζόμενες για το φόνο - λόγω των αλληλοαποκαλυπτόμενων οικονομικών συμφερόντων, των κρυφών ή και ανταγωνιστικών ερώτων τους - είναι οκτώ γυναίκες: Η πεθερά, η σύζυγος, η γεροντοκόρη κουνιάδα, οι δυο υπηρέτριες, οι δυο κόρες και η αδελφή του «νεκρού». Τελικώς, η «δολοφονία» αποδείχνεται πλαστή. Τη σχεδίασαν η μικρή κόρη και ο πατέρας, για να γλιτώσει από το γυναικομάνι. Στο εικαστικά καλαίσθητο, ενδιαφέρον και τολμηρό, ως σκηνοθετική και ερμηνευτική σύλληψη, εγχείρημα, έσμιξαν και συνδημιούργησαν με ομόθυμο καλλιτεχνικό κέφι ταλαντούχοι άνθρωποι. Η Ελλη Παπαδημητρίου - σουρεαλιστικά αφαιρετικό σκηνικό και όμοιο και για τα οκτώ πρόσωπα κοστούμι. Ο Λευτέρης Παυλόπουλος - θαυμάσιοι φωτισμοί. Η Φωτεινή Μπαξεβάνη - περιπαικτικά «τζαζ» μουσική. Η Αμαλία Μπέννετ - εναρμονισμένη με τη σκηνοθεσία κινησιολογία. Η Λένα Κιτσοπούλου - στίχοι. Η επιτυχία του εγχειρήματος πρωτίστως οφείλεται: Στην ειρωνικά «παιγνιώδη» σύλληψη του ηθοποιού Νίκου Καραθάνου να σκηνοθετήσει ένα -χαρακτηρολογικά και ψυχογραφικά - χιουμοριστικότατο θεατρικό «παιχνίδι» ανδρών ηθοποιών σε γυναικείους ρόλους, δίχως διόλου γυναικωτό παίξιμο (φωνητικά, κινησιολογικά, κλπ.). Στη μεταφραστική προσαρμογή του Κοσμά Φουντούκη. Στην ευφρόσυνη, απολαυστική, συλλογικά κεφάτη, ερμηνευτική άμιλλα και των οκτώ ηθοποιών. Δύσκολη η ιεράρχησή τους. Γι' αυτό τους αναφέρουμε αλφαβητικά: Γιώργος Γάλλος, Νίκος Καραθάνος, Γιάννης Κότσιφας, Χρήστος Λούλης, Αργύρης Ξάφης, Χρήστος Στέργιογλου, Κοσμάς Φουντούκης, Αιμίλιος Χειλάκης.

Το «Θεατρικό Εργαστήρι» του φημισμένου στη Ρωσία σκηνοθέτη Πιοτρ Φομένκο παρουσίασε (στο Φεστιβάλ Αθηνών) μια υψηλής αισθητικής ποιότητας (σκηνοθετικά, σκηνογραφικά, ερμηνευτικά) παράσταση, με θεατρικά διασκευασμένο το πρώτο, εισαγωγικό μέρος του αριστουργηματικού τολστοϊκού μυθιστορήματος «Πόλεμος και ειρήνη». Μια εξαιρετική διασκευαστική σύνθεση του σκηνοθέτη και τριών συνεργατών του, με αφήγηση, ανάγνωση σπαραγμάτων του πρωτοτύπου και κυρίως διαλόγους. Ο χώρος δεν επιτρέπει αναφορά στη μυθοπλοκή και στους χαρακτήρες των προσώπων, παρά μόνο την επισήμανση ότι στο πρώτο μέρος διεκτραγωδεί το διχασμό της ρωσικής κοινωνίας απέναντι στις εισβολές του - «επαναστάτη» όπως τον θεωρούσαν οι αφελείς - Ναπολέοντα σε ευρωπαϊκές χώρες (λ.χ., Αυστρία), άλλοι μη συνειδητοποιώντας τις επεκτατικές βλέψεις του κατά της Ρωσίας κι άλλοι θέλοντας, χάριν του τσάρου, να τον πολεμήσουν στο αυστριακό μέτωπο, διαβλέποντας ότι έπεται η εισβολή του στη Ρωσία, όπου ήταν, ήδη, έκδηλες οι ολέθριες συνέπειες του πολέμου, οι νεκροί στο μέτωπο και η οικονομική δυσπραγία, ακόμα και της ανέμελης αριστοκρατίας. Με απέριττο, λειτουργικό για την πολυεπίπεδη χωρο-χρονικά δράση, σκηνικό και καλαίσθητα κοστούμια, αρμόζοντα στους χαρακτήρες των προσώπων, με εξαίρετους και όλους τους άλλους συντελεστές (μουσική, κινησιολογία-χορογραφία, φωτισμοί), με ευφάνταστα σκηνοθετικά και σκηνογραφικά ευρήματα (λ.χ., δυο ξύλινα πλαίσια που χρησιμοποιούνται σαν κάδρα πορτρέτων του τσάρου και του Ναπολέοντα αλλά και σαν πόρτες σπιτιών και δωματίων, και δυο ξύλινες σκάλες που λειτουργούν σαν δωμάτια σε ορόφους σπιτιών), ο σκηνοθέτης καθοδήγησε τα υπερασκημένα, εκπληκτικά μεταμορφώσιμα (σε διάφορες ηλικίες και χαρακτήρες) φωνητικά, κινησιολογικά, υποκριτικά μέσα των ταλαντούχων ηθοποιών του θιάσου, ιδιαίτερα των γυναικών.

Η «Μικρή Πόρτα» της Ξένιας Καλογεροπούλου, ενταγμένη στο Φεστιβάλ Αθηνών, ανέβασε ένα θεατρικό «διαμαντάκι» για παιδιά, απολαυστικό για κάθε ηλικία, χορταστικά γελαστικό. Το - έμμεσου αντιπολεμικού μηνύματος - έργο για παιδιά των Νίνο ντ' Ιντρόνα - Τζιάκομο Ραβίτσιο «Ο Ροβινσώνας και ο Κρούσος», που μετέφρασε η ίδια, σοφά, ψυχ-αγωγικά, εύληπτα από νήπια και όσον αφορά στα ελληνικά που μιλά ο Ελληνας αεροπόρος Ροβινσώνας και όσον αφορά στην υποτιθέμενη «ινδική διάλεκτο» που μιλά ο Ινδός αεροπόρος Κρούσος. Η απλή, αλλά ευφάνταστα «παίζουσα» σκηνοθεσία είναι της Ιταλίδας, ειδικευμένης στο θέατρο για παιδιά, Λίλο Μπάουρ. Το σκηνικό και τα κοστούμια, ταιριαστά με τη μυθοπλοκή, της Χριστίνας Κωστέα. Οι φωτισμοί του Νίκου Βλασσόπουλου. Η ελκυστική μουσική του Στέφανου Κωνσταντινίδη. Η εκφραστικότατη και καλοδιδαγμένη κινησιολογία της Ολιας Λυδάκη. Η μυθοπλοκή του έργου παρουσιάζει δυο αεροπόρους, από διαφορετικές, ίσως εμπόλεμες χώρες, μάλλον μετά από αερομαχία, να πέφτουν με αλεξίπτωτα και «ναυαγοί» από μια πλημμύρα να σκαρφαλώνουν, τυχαία, στην ίδια στέγη. Από γλωσσική ασυνεννοησία και ανάγκη επιβίωσης οδηγούνται σε «συγκρούσεις». Καταλαβαίνουν, όμως, ότι μόνο με τη συμφιλίωση και την αλληλοβοήθεια θα σωθούν. Η παράσταση ευτυχεί με τις εξαιρετικές ερμηνείες, του Γιώργου Συμεωνίδη και ιδιαίτερα του Κώστα Φιλίππογλου (Κρούσος).

Τα τσιρκολάνικα θεάματα ποικιλιών που, προπολεμικά και μεταπολεμικά, έβλεπε σε δρόμους και πλατείες πόλεων και χωριών η ιταλική - και η ελληνική - φτωχολογιά, ενέπνευσαν την έξοχη φελινική ταινία «Λα στράντα», με κεντρικά πρόσωπα την Τζεσολμίνα, μια απονήρευτη, άμοιρη κι έρημη κοπέλα, που ψωμοζεί σαν τσιράκι-βοηθός του τσιρκολάνου Τσαμπανό. Μια ελληνοποιημένη, μετονομασμένη σε Σπυριδούλα, «Τζεσολμίνα» παρουσίασε το Φεστιβάλ Αθηνών στο «Τροχόσπιτο» (μια σκηνή από πλεξιγκλάς, συρόμενη σαν τροχόσπιτο), σε μετάφραση Ν. Π., διασκευαστική προσαρμογή από την Ολια Λαζαρίδου και σκηνοθεσία της απλής αλλά γλυκιάς παράστασης από τον Βασίλη Μαυρογεώργου, με μουσικούς ήχους του Κ. Βήτα και φωτισμούς της Ελευθερίας Ντεκώ. Η Ολια Λαζαρίδου, ηθοποιός ανήσυχη, διανοούμενη, σκηνικά ευφυής, με εύπλαστα εκφραστικά μέσα κι έκδηλη - από το ξεκίνημά της στο θέατρο - προδιάθεση για κλοουνερίστικους ρόλους, αξιοποιώντας αυτή την υποκριτική της έφεση, έπλασε έναν συμπαθέστατο, αθώο, παρορμητικά καλόψυχο, διψασμένο για αγάπη, θηλυκό κλόουν. Μία μόνο η αδυναμία της: Καθώς η υποκριτική της στόφα δεν είναι λαϊκή, ψεύτιζε όπου «χωριάτιζε» ο λόγος της.

Φέτος, για πρώτη φορά στα φεστιβαλικά μας χρονικά, φιλοξενήθηκε παράσταση αρχαίου δράματος από αλβανικό θίασο. Επρόκειτο για την παράσταση της ευριπιδικής «Μήδειας» από τον αλβανικό θίασο «Ατελιέ 31», σε συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο Αλβανίας, σε σκηνοθεσία του Μικέλ Καλέμι, ο οποίος, αν και 26χρονος ακόμη, είναι ο πρώτος και ο μόνος, μέχρι τώρα, στη χώρα του που «ανακάλυψε» και ασχολήθηκε με αρχαίο δράμα (η «Μήδεια» είναι η δεύτερη σκηνοθεσία του με αρχαίο δράμα). Το γενικά αξιόλογο σκηνοθετικό του αποτέλεσμα, παρά τις εγγενείς - λόγω της νεαρής ηλικίας αλλά και απειρίας του σκηνοθέτη στο αρχαίο δράμα - αδυναμίες, είναι ελπιδοφόρο για το μέλλον. Η παράστασή του «φανέρωσε» ότι έχει δει αρχαίο δράμα στην Ελλάδα ή σε άλλες χώρες και ότι ακόμα ψάχνει να βρει το δικό του αισθητικό στίγμα, κινούμενος μεταξύ μεγαλόστομων «ακαδημαϊκών» και πιο «νεοτερικών» επιρροών που έχει δεχτεί και προσπαθώντας να τις ισορροπήσει μεταξύ τους. Την εντύπωση μιας προσπάθειας εξισορρόπησης πεπερασμένων «ακαδημαϊκών» και αναφομοίωτων «νεοτερικών» έδωσαν, λ.χ., η κάπως ρητορική και μεγαλόσχημη ερμηνεία των ρόλων του Κρέοντα, του Ιάσονα, της Παραμάνας και η συνεκφώνηση των Χορικών, αφ' ενός, και, αφ' ετέρου, ο «μυστηριακά», υπερρεαλιστικά τελετουργικός Χορός και το νεοτερικών ακουσμάτων, διά μικροφώνου μάλιστα, τραγούδι από μέλος του Χορού. Το πιο αξιόλογο στοιχείο της παράστασης ήταν η σκηνική ομορφιά, ακτινοβολία και υποκριτική ικανότητα της Εμα Αντρέα (Μήδεια).