Οι εκδόσεις "Γκούντεμπεργκ", συνεχίζοντας το έργο τους για γνωριμία του ελληνικού αναγνωστικού κοινού με το διαχρονικής αξίας ξένο βιβλίο, κυκλοφόρησαν το "Γουάιτ - Τζάκετ" του Χέρμαν Μέλβιλ (1819 - 1891), του κορυφαίου των αμερικανικών γραμμάτων, πασίγνωστο από το μυθιστόρημά του "Μόμπι - Ντικ".

Ειρηνιστής, ανθρωπιστής, δημοκράτης ως το κόκαλο, παθιασμένος εραστής της θάλασσας, στα μέσα του 19ου αιώνα, ο Μέλβιλ παραδίδει στην ανθρωπότητα όλες τις λεπτομέρειες της δράσης ενός αμερικανικού πλοίου, σε καιρό ειρήνης, μιας μεγάλης ναυαρχίδας με το όνομα Απόντιστη. Γιατί το έκανες αυτό; "Δεν άφησα τίποτε να μου ξεφύγει, το οσοδήποτε μικρό. Νιώθω να με υποκινεί η ίδια αρχή που οδήγησε πολλούς παλιούς άξιους χρονικογράφους να καταγράψουν ακόμα και τις πιο ασήμαντες λεπτομέρειες γύρω από πράγματα καταδικασμένα να εξαφανιστούν από προσώπου Γης, τα οποία, αν δεν προλάβουμε να τα διασώσουμε, θα χαθούν οπωσδήποτε από τις μνήμες των ανθρώπων. Ποιος ξέρει - μπορεί όταν δε θα υπάρχουν πια πολεμικά, να παραπέμπουν τους ανθρώπους της χιλιετίας στον Ασπροφόρη, για να τους δείξουν τι ήταν τα πολεμικά. Ας δώσει ο Θεός να 'ρθει γρήγορα αυτή η εποχή! Κοιτάξτε, χρόνοι, να μας τη φέρετε, και ν' αξιωθούν τα μάτια μας να τη δουν προτού κλείσουν".Τόσα χρόνια γραμμένο αυτό το έργο κι όμως έχει ανεξίτηλη τη σφραγίδα του διαχρονικού. Οι μαρτυρίες του Μέλβιν - υπηρετούσε τη θητεία του ως ναύτης - συντάχθηκαν για να διατυπώσουν κραυγές στεντόρειας διαμαρτυρίας για απάνθρωπους νόμους, που εφαρμόζονταν κατά των ναυτών, για τη σκυλίσια ζωή τους κι όπου, στην πλωτή αυτή πόλη του πολεμικού ναυτικού, φέρονταν οι ανώτεροι στους κατώτερους σαν ανθρώπους τρίτης κατηγορίας ή έγχρωμους, όπως δεν παραλείπει να επαναλαμβάνει.

Ξεπερνώντας τα όρια της εποχής του, στηλιτεύει τους μονάρχες, τους κυβερνήτες, ειρωνεύεται τους τότε βασιλιάδες του κόσμου, για να υπερασπιστεί με πάθος τους καταφρονημένους, προτείνοντας ευθαρσώς τολμηρές αλλαγές.

Η αφήγηση μιας τέτοιας υπόθεσης θα μπορούσε να ήταν ανιαρή, αδιάφορη. Κι όμως, η πυκνή γραφή, που τρέχει σαν κελαρυστό ρυάκι απρόσκοπτα - τονίζουμε εδώ την πολύ καλή μετάφραση της Εφης Καλλιφατίδη - διανθισμένη με πηγαίο χιούμορ, μόλις τελειώσεις αυτό το έργο τέχνης, το τοποθετείς στην ξεχωριστή γωνιά σου, όπου φωλιάζει ό,τι εκλεκτό γέμισε μ' ενθουσιασμό ψυχή και πνεύμα. "Πότε θα 'ρθει εκείνος ο καιρός, πόσο ακόμα θ' αναβάλλει ο Θεός τη μέρα όπου καμιά τάξη της ανθρωπότητας δε θα χαιρετίζει με χαρά τα σύννεφα, που μερικές φορές πυκνώνουν πάνω απ' τον ορίζοντα των εθνών, και κανείς δε θα τα καλεί να ξεσπάσουν σαν βόμβα;".

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ

Ποιος δε θα ένιωθε συγκίνηση, αντικρίζοντας μια αυθεντική χειρόγραφη επιστολή κάποιου από τους πρωταρχηγούς, τους λαϊκούς αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης; Του γιου της δούλας, λ.χ., του Καραϊσκάκη,που έγραφε στις 16/5/1823, από την Κερασιά Αγράφων, στον Μάρκο Μπότσαρη, που τότε ήταν στα Γουριά, για την τραγική κατάσταση των στερημένων τροφή και βόλια και περικυκλωμένων από παντού, αγωνιστών στα Αγραφα, στη Λάρισα, στα Τρίκαλα, στο Καρπενήσι, στο Μεσολόγγι, τονίζοντας: "Αδελφέ. Μη αμελήσεις τα γραφόμενά μου. Μηδέ βάλεις καιρόν εις το μέσον, ότι οι χριστιανοί χάνονται (...). Να μας προμηθεύσετε από μερικόν χαρτί διά γράψιμον και ολίγα μπολίμια, ότι το παζάρι μας εχάλασεν (...)".

Πολλά ανάλογα ντοκουμέντα - που ιστορούν την πορεία αγωνιστών και σφαιρικά όλες τις πτυχές και την καθημερινότητα του απελευθερωτικού αγώνα και της θεμελίωσης του ελληνικού κράτους - περιλαμβάνουν οι δύο τόμοι (16ος, 17ος), με τίτλο "ΑΡΧΕΙΑ της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 1821 - 1832 ("ΛΥΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ" Α και Β Βουλευτικής Περιόδου"), που παρουσίασαν χτες στη Βουλή ο πρόεδρός της Απόστολος Κακλαμάνης,ο ακαδημαϊκός Μ. Ι. Μανούσακας(πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής για την έκδοση αυτών των Αρχείων) και ο φιλόλογος - παλαιογράφος Αγαμέμνων Τσελίκας (επιμελητής των δύο τόμων). Σημειώνουμε ότι ο 16ος περιλαμβάνει τα Λυτά έγγραφα των μηνών Ιανουαρίου - Μαϊου και ο 17ος των μηνών Ιουνίου - Δεκεμβρίου 1823.

Η έκδοση αυτών των Αρχείων που αφορούν στην Εθνική Παλιγγενεσία άρχισε πριν από 140 χρόνια, από τον Γεώργιο Τερτσέτη.Εκτοτε κατά αραιά διαστήματα εκδίδονταν οι επόμενοι τόμοι. Ουσιαστικά, η έκδοση αυτών των Αρχείων προχώρησε μετά τη μεταπολίτευση και, όπως υποσχέθηκε ο Απ. Κακλαμάνης, θα ολοκληρωθεί φέτος με την έκδοση δύο ακόμα τόμων.

• Από τον "Αρμό" κυκλοφόρησαν: Κώστα Γανωτή "Γωνιά του Παραδείσου (Μια ευλαβική ανάγνωση του Παπαδιαμάντη)" (τέσσερα διηγήματα του Παπαδιαμάντη, πλαισιωμένα από τα "ερμηνευτικά" κείμενα του Κώστα Γανωτή για την ταινία του "Γωνιά του Παραδείσου", διάρκειας 97. Το βιβλίο εικονογραφείται με τα προσχέδια του Γιώργου Γεωργίου για τα κοστούμια της ταινίας. Μαρία Στεφανοπούλου "Το ταξίδι των ψυχών" (νουβέλες, 1ο μέρος της δίτομης συλλογής με τίτλο "Ιστορίες μαθητείας μέσα στο χρόνο). Ντάνιελ Β. Τόμσον "Οι τεχνικές και τα υλικά της μεσαιωνικής ζωγραφικής" (διαχρονικής αξίας μελέτη, χρήσιμη για ειδικούς - καλλιτέχνες και συντηρητές. Μετάφραση Α. Σ. Σπανού).
• Από το "Θεμέλιο" εκδόθηκε η μελέτη του καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Κωνσταντίνου Τσουκαλά "Η εξουσία ως λαός και ως έθνος (περιπέτειες σημασιών)" (το βιβλίο, 602 σελ., χωρίζεται σε τέσσερα μέρη με πολλές σημειώσεις και σε επίμετρο, με τίτλο "Η κατάρα της Βαβέλ").
• Από τον "Γκοβόστη" κυκλοφόρησε η ενδιαφέρουσα μελέτη του Νίκου Ταμπάκη "Από την ποίηση στη Λογική",η οποία εξετάζει το χάσμα ανάμεσα στις δυο "κουλτούρες" της εποχής μας, την κουλτούρα και τη "γλώσσα" των ανθρωπιστικών σπουδών και εκείνη των μαθηματικών.
• Από τον "Ολκό" κυκλοφόρησε η μελέτη της Ρένας Σταυρίδη - Πατρικίου "Γλώσσα, Εκπαίδευση και Πολιτική".
• Από την "Εκάτη" κυκλοφόρησαν: Ιωνας Κον "Πρωτοπόροι Φιλόσοφοι (Ιστορική εισαγωγή στη Φιλοσοφία)" (Ο νεοκαντιανός Γερμανός φιλόσοφος Ι. Κον αναφέρεται στους: Σωκράτη, Πλάτωνα, Ντεκάρτ, Σπινόζα, Καντ, Φίχτε. Μετάφραση Γ. Καραγιάννης). Στυλιανός Μωυσείδης "Οταν ξυπνήσουν οι Τιτάνες" (μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας). Ρενέ ντε Κόστα "Η μαγειρική του εργένη" (ένα βιβλίο με γνώση και χιούμορ για τη μαγειρική. Μετάφραση Ρήγας Καππάτος).
• Από τον "Ινδικτο" κυκλοφόρησε το λεύκωμα μαυρόασπρων καλλιτεχνικών φωτογραφιών του Κώστα Ορδολη "Αττική - Αγγελικό και μαύρο φως",οι οποίες εκτέθηκαν το Μάρτη στο Μουσείο Μπενάκη.
• Από τον "Ιωλκό" κυκλοφόρησε το βιβλίο του Αλέκου Κουτσούκαλη "Το χρονικό μιας τραγωδίας (1945 - 1949)",το οποίο αναφέρεται στον Εμφύλιο.
• Τζον Απντάικ "Μέσ' στην ομορφιά των κρίνων (μυθιστόρημα, μετάφραση Λίλη Ιωαννίδου, εκδόσεις "Bell").
• Από το "Λωτό" κυκλοφόρησε το πολύ αξιόλογο βιβλίο της Γεωργίας Κακούρου - Χρόνη "Το αινιγματικό χαμόγελο της Ελένης".Πρόκειται για ένα "τετράδιο" εργασίας μιας εκπαιδευτικού μαζί με μαθητές της, στα πλαίσια ενός προγράμματος ανταλλαγής μαθητών ανάμεσα στη Σπάρτη και την πόλη της Νότιας Γαλλίας Αρλ. Ενα βιβλίο που εισάγει δημιουργικά τα παιδιά στους αρχαίους μύθους και τα μνημεία μας.
• Τόνια Κοβαλένκο "Γιούρι" (ποιήματα, εκδόσεις "Χατζηνικολή".
• Τα "Ελληνικά Γράμματα" επανεκδίδουν όλο το μεταφραστικό έργο του Κώστα Βάρναλη για τους αρχαίους ποιητές. Μετά τις εφτά αριστοφανικές μεταφράσεις του, κυκλοφόρησαν οι μεταφράσεις του στις τραγωδίες του Ευριπίδη "Ιππόλυτος" και "Τρωαδίτισσες".Οι εκδόσεις συνοδεύονται με τους προλογικούς σχολιασμούς του Κ. Βάρναλη.
• Γεωργίου Δημοσθένη Μυλωνά (επίτιμου δικηγόρου, οικονομολόγου, πρώην γεν. γραμματέα υπουργείου Συντονισμού) "Α Εθνικά - Οικονομικά και Κοινωνικά Προβλήματα. Β Τα αίτια της κακοδαιμονίας. Γ Δημοσιογραφικά σχόλια. Δ Κρίσεις και συγχαρητήρια" (Αθήνα 1999).
• "Αφιέρωμα - Βιβλιογραφική παρουσίαση του συγγραφικού έργου του Σταύρου Καλφιώτη (για την περίοδο 1950 - '80)" (εκδόσεις Θ. Τυροβόλα).
• Πάνου Καζόλη "Νύχτες του Cosmos Club" (διηγήματα, Ανοιξη 1998).
• Κωνσταντίνου Αμπαζή "Παίξε κάτι δικό σου, μωρό μου" (μυθιστόρημα, εκδόσεις "Αστάρτη".
• Από τις εκδόσεις "Μιχ. Τουμπής ΑΕ" κυκλοφόρησε ένας πλουσιότατα και όμορφα εικονογραφημένος τόμος - οδηγός, με τίτλο "ΚΥΠΡΟΣ. Το νησί της Αφροδίτης. (Μύθος, Ιστορία, Πολιτισμός, παράδοση, μνημεία, αξιοθέατα, περιήγηση στο νησί)".Το βιβλίο περιέχει 28 έγχρωμες φωτογραφίες, 9 χάρτες και σχεδιαγράμματα (τηλ. εκδότη 99.23.876).
• "Θέματα Λογοτεχνίας" (τετράμηνη Επιθεώρηση Λογοτεχνίας, Θεωρίας της Λογοτεχνίας και Κριτικής. Τεύχος 9. Εκδόσεις "Γκοβόστη".
• "Πόρφυρας" (περιοδικό Λογοτεχνίας και Τέχνης. Κέρκυρα. Τεύχος 89).
• "Ιβυκος" (τρίμηνη επιθεώρηση για τον ποιητικό λόγο, με αφιέρωμα στον Τάκη Αντωνίου. Τεύχος 2, 9 - 12/1998).
• "Διαβάζω" (μηνιαία επιθεώρηση του βιβλίου. Τεύχος 393, με αφιέρωμα στον Νίκο Καρούζο).
• "Πνευματική Ζωή" (φιλολογικό και πολιτιστικό περιοδικό. Τεύχος 125).

Ποιητική φωνή που φτάνει κοντά μας πρώτη φορά. Ο Σ. Τ. αρχιτέκτονας, γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη, ζει στην Αθήνα από το 1975. Ζώντας σ' αυτή την ασφυκτική πόλη, απαισιόδοξος, με θλίψη ξεσπάει σε ποιητικά σχήματα. Γνωρίζει καλά τους σχεδιασμούς και τις αναστυλώσεις, στοιχεία που χρησιμοποιεί στο ποιητικό του οικοδόμημα. Χτίζει τους στίχους του με συμπυκνωμένο λόγο και εικόνες που εκφράζουν άλλοτε το πονεμένο παρελθόν κι άλλοτε ελπίδες γι' ένα παρόν πιο φωτεινό κι αισιόδοξο. Μέσα από τις λέξεις που διαλέγει προσεκτικά, σκιαγραφήσαμε τον ποιητή που ονειρεύεται με μια μόνιμη πίκρα, στο βλέμμα και τη γεύση. Τελικά ο πόνος είναι αστείρευτη πηγή έμπνευσης, αφού η χαρά και η ευτυχία συχνά γλιστρούν σαν το νερό μέσα από τις χούφτες μας.

Κι αυτό το αποδεικνύει ο Σ. Τ. με τα "6+1 σχέδια" στην κλειστή του θάλασσα. Κάπου όμως αφήνει ανοίγματα, ώστε η ποίηση να κυλάει αβίαστη, είτε γίνεται προσωπική, είτε διαχρονική και οικουμενική. "Πολέμησα να αναστυλώσω/ με έντονες πράξεις τις αναμνήσεις μου/ αλλά θρυμματίστηκαν". Κι αλλού θα πει: "Πονούσαν και ίδρωναν οι δούλοι για να εφαρμόσουν/ τα σχέδια του Ικτίνου, θάταν παράλογη μέσα/ στον ορθολογισμό της μια Αθήνα δίχως τον/ Παρθενώνα".

Διαπιστώσεις σωστές ενός νέου ποιητή που αγγίζει τον ταξικό, αιώνιο αγώνα.

Και σ' ένα στίχο φωνάζει: "Κρέμομαι από τις λέξεις για να μη χαθώ στο άπειρο".

Καλή συνέχεια. Εμείς θα περιμένουμε με "Τα νούφαρα της δεξαμενής" που επέλεξε για υπότιτλο.

(Εκδοση του Συνδέσμου των εν Αθήναις Μεγαλοσχολιτών,Δ. Σούτσου 46).

Φαίδρα ΖΑΜΠΑΘΑ - ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΥ