Η λεία του πετρελαίου (εδώ το κοίτασμα Ρουμάιλα) βγαίνει πλέον στο προσκήνιο με τις συμφωνίες που κλείστηκαν από τη δοσίλογη αστική τάξη του Ιράκ

Αυτό τουλάχιστον αναδεικνύεται από το δεύτερο γύρο «δημοπρασιών» ιρακινών ενεργειακών κοιτασμάτων, πριν από λίγες μέρες. Αυτή τη φορά, 44 ενεργειακές πολυεθνικές διεκδίκησαν 15 κοιτάσματα. Η Βαγδάτη, διά του υπουργού Πετρελαίου, Χουσεΐν αλ Σαχριστάνι, έχει δηλώσει ότι επιδιώκει επενδύσεις ύψους τουλάχιστον 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην πετρελαϊκή της βιομηχανία μέσα στην επόμενη 6ετία. Επενδύσεις αναγκαίες για τις υποδομές της, που βρίσκονται σε εξαιρετικά άσχημη κατάσταση, λόγω της εισβολής, και λόγω του πολυετούς εμπάργκο μετά τον πόλεμο στον Κόλπο, το 1991.

Στόχος είναι μέχρι τα τέλη του 2015η ημερήσια παραγωγή αργού πετρελαίου να κυμαίνεται μεταξύ 6 και 12 εκατομμυρίων βαρελιών από 2,4 εκατομμύρια βαρέλια σήμερα. Επίσης, στόχος είναι να τριπλασιαστεί η δυναμικότητα της χώρας σε διύλιση μέχρι το 2017 φθάνοντας το 1,5 εκατομμύρια βαρέλια τη μέρα από 540.000 που είναι σήμερα.

Η Βαγδάτη αποσκοπεί μέσα στην 20ετία να έχει έσοδα 1,7 τρισεκατομμύρια δολάρια από τις ενεργειακές της πηγές, εκ των οποίων, όπως τουλάχιστον δηλώνει, μόνο τα 30 δισεκατομμύρια θα καρπωθούν οι ξένες εταιρείες που θα πραγματοποιήσουν επενδύσεις. Στόχος, που κρίνεται αναγκαίος, καθώς το 90% του προϋπολογισμού βασίζεται στα ενεργειακά της έσοδα.

Η νομοθεσία, με βάση την οποία, θεωρητικώς, θα έπρεπε να διεξαχθούν οι δημοπρασίες πετρελαϊκών κοιτασμάτων (μία τώρα και μία τον περασμένο Ιούνη), είναι αυτή που εκπονήθηκε υπό την εποπτεία των κατοχικών δυνάμεων, το 2007, και προβλέπει πώληση μεγάλου μέρους του ενεργειακού πλούτου της χώρας σε ξένες πολυεθνικές. Η νομοθεσία αυτή βρίσκει αντίθετους τους περισσότερους Ιρακινούς βουλευτές.

Οι μικροαλλαγές που έγιναν δεν οδήγησαν σε άρση του αδιεξόδου, με την κοινοβουλευτική πλειοψηφία να διαφωνεί με την ουσία του περιεχομένου του, αλλά και με την κουρδική επιμονή για ανεξάρτητη διαχείριση των κοιτασμάτων του βορρά. Τελικά και οι δύο γύροι κατάθεσης προσφορών οργανώθηκαν στη βάση ενός πλαισίου, εκτός της προαναφερόμενης νομοθεσίας.

Σύμφωνα με αυτό, οι ξένες εταιρείες καλούνται, κατ' αρχάς, να αυτοχρηματοδοτήσουν τις επενδύσεις τους και να μοιραστούν τη διαχείριση της εξαγωγής πετρελαίου με την ιρακινή πλευρά, διά της εθνικής Πετρελαϊκής Εταιρείας. Τέλος, οι απολαβές τους θα είναι η προμήθεια που προσφέρει η Βαγδάτη ανά βαρέλι που εξάγεται πάνω από το πλαφόν εξαγωγής που θέτει η Βαγδάτη για το εκάστοτε κοίτασμα. Ολα αυτά, βέβαια, μέχρι νεωτέρας, κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να αναπροσαρμοστούν οι υπάρχουσες συμφωνίες.

Στις αρχές Ιούλη κλείστηκε μία μόνο συμφωνία: Αφορούσε στο γιγάντιο πετρελαϊκό κοίτασμα Rumaila, στο νότιο Ιράκ, με διαπιστωμένα αποθέματα 17,8 δισεκατομμύρια βαρέλια. Η σύμπραξη του βρετανικού κολοσσού της BP και του κινεζικού κονσόρτιουμ «China National Petroleum Corporation» (CNPC) συμφώνησε, τελικά, με το ιρακινό υπουργείο Πετρελαίου σε 20ετή εκμετάλλευση της πετρελαιοπηγής, αποδεχόμενη σταθερή αμοιβή ανά βαρέλι 2 δολάρια. Η κοινοπραξία δεσμεύτηκε για αύξηση της ημερήσιας παραγωγής σε 2,8 εκατομμύρια βαρέλια.

Το Νοέμβρη, και εκτός διαδικασίας κατάθεσης προσφορών, η ιρακινή κυβέρνηση προχώρησε στη σύναψη δύο ακόμη συμφωνιών. Με κοινοπραξία των Shell (βρετανο-ολλανδική) - ExxonMobil (αμερικανική) συμφώνησε για το κοίτασμα West Qurna 1 με διαπιστωμένα αποθέματα 8,5 δισεκατομμύρια βαρέλια. Η κοινοπραξία δεσμεύτηκε για αύξηση της ημερήσιας παραγωγής 2,32 εκατομμύρια βαρέλια από 280.000 με αμοιβή 1,9 δολάρια το βαρέλι. Επίσης, με κοινοπραξία της ιταλικής Eni και της νοτιοκορεατικής KOGAS συμφώνησε για το κοίτασμα Zubair, με 4,1 διαπιστωμένα δισεκατομμύρια βαρέλια. Η κοινοπραξία δεσμεύτηκε να αυξήσει την ημερήσια παραγωγή σε 1,1 εκατομμύρια βαρέλια από 200.000 που είναι σήμερα, έναντι επίσης 1,9 δολαρίων.

Πριν από λίγες μέρες, στο δεύτερο γύρο προσφορών, κλείστηκαν και οι τελευταίες συμφωνίες. Η κοινοπραξία της βρετανο-ολλανδικής Shell με τη μαλαισιανή Petronas συμφώνησε για κατασκευή υποδομών και 20ετή ανάπτυξη του γιγαντιαίου πετρελαιοκοιτάσματος Majnoon, στην επαρχία της Βασόρας, με διαπιστωμένα αποθέματα 13 δισεκατομμύρια βαρέλια. Η κοινοπραξία δεσμεύτηκε ν' αναπτύξει την ημερήσια παραγωγή από 46.000 βαρέλια που είναι σήμερα σε 1,8 εκατομμύρια και δέχτηκε να λάβει ως αμοιβή 1,39 δολάρια ανά βαρέλι.

Η κοινοπραξία της κινεζικής CNPC, με τη γαλλική Total και τη μαλαισιανή Petronas, συμφώνησε επίσης για 20ετή ανάπτυξη του κοιτάσματος Halfaya, κοντά στη Βασόρα, με βεβαιωμένα αποθέματα 4,1 δισεκατομμυρίων βαρελιών. Δεσμεύτηκε να αυξήσει την ημερήσια παραγωγή, με ορίζοντα δεκαετίας, σε 535.000 βαρέλια έναντι 3.100 που είναι σήμερα και δέχτηκε να λάβει ως αμοιβή 1,40 δολάρια το βαρέλι.

Η κοινοπραξία της ρωσικής Lukoil με τη νορβηγική Statoil Hydro συμφώνησε για 20ετή ανάπτυξη του κοιτάσματος West Qurna 2, επίσης στην επαρχία της Βασόρας, με βεβαιωμένα αποθέματα 12,9 δισεκατομμύρια βαρέλια. Δεσμεύτηκε να αυξήσει την ημερήσια παραγωγή σε 1,8 εκατομμύρια βαρέλια από 45.900 που είναι σήμερα και δέχτηκε ως αμοιβή 1,15 δολάρια το βαρέλι.

Σε πρώτη συμφωνία κατέληξαν, επίσης, άλλες τρεις κοινοπραξίες: Η πρώτη που αποτελείται από τη μαλαισιανή Petronas και την ιαπωνική Japex φαίνεται ότι θα αναλάβει, επίσης με 20ετή συμφωνία, την εκμετάλλευση του κοιτάσματος Garraf, στην επαρχία Νασιρίγια, η κοινοπραξία της ρωσικής Gazprom, με τη νοτιοκορεάτικη KOGAS, τη μαλαισιανή Petronas και την κρατική τουρκική TPAO το κοίτασμα Badra, στην επίσης νότια επαρχία Ουασίτ, και η αγκολέζικη Sonangol τα κοιτάσματα Qaiyerah και Nazmah στη βόρεια επαρχία Νινεβέχ.

Με μια πρώτη ματιά αντιλαμβάνεται κανείς ότι από τις συμφωνίες, και ιδιαίτερα τις μεγάλες, λείπουν οι αμερικανικές ενεργειακές εταιρείες, με εξαίρεση μόνο την ExxonMobil. Κατά πολλούς αναλυτές, αυτό συμβαίνει γιατί οι, αμερικανικών κεφαλαίων, επιχειρήσεις δεν αποδέχτηκαν τους όρους που έθεσε η ιρακινή κυβέρνηση, προσβλέποντας στην κατοχική νομοθεσία. Επίσης, είναι σαφές ότι οι, αμερικανικών συμφερόντων, επιχειρήσεις θα ήταν πολύ πιο συχνοί στόχοι σε κάθε λογής επιθέσεις, αλλά και αντιδράσεις των ντόπιων πληθυσμών λόγω της συνεχιζόμενης αμερικανικής κατοχής.

Επιπλέον, ξεκάθαρο είναι ότι η έλλειψη σταθερότητας και ασφάλειας, όπως την εννοούν οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, επηρέασε, σημαντικά, την κατάθεση προσφορών. Με εξαίρεση την αγκολέζικη επιχείρηση, καμία άλλη εταιρεία δε διεκδίκησε ιδιαίτερα πλούσια κοιτάσματα στο κεντρικό και βόρειο Ιράκ. Κοινός παρονομαστής ο φόβος για τη βιωσιμότητα των επενδύσεων. Πόσο μάλλον, που για να υλοποιηθεί η οποιαδήποτε επένδυση, ακόμη και οι υπάρχουσες συμφωνίες, θα πρέπει να ληφθούν ισχυρότατα μέτρα ασφαλείας πιθανότατα μέσα από τη μίσθωση ιδιωτικών εταιρειών ασφαλείας.

Το σημαντικό, όμως, συμπέρασμα που φαίνεται να προκύπτει είναι ότι η επιλογή των κατοχικών δυνάμεων να προχωρήσουν σε διενέργεια εκλογών, προκειμένου να νομιμοποιήσουν την κατοχή, αποδείχτηκε δίκοπο μαχαίρι. Από τη μία αναδείχτηκαν δυνάμεις φίλα προσκείμενες στους κατακτητές, από την άλλη, όμως, αναδείχτηκαν και δυνάμεις που θέτουν εμπόδια στον τρόπο ανάπτυξης της ιρακινής οικονομίας που οι κατοχικοί προσπάθησαν να προωθήσουν μέσα από νόμους, σαν αυτόν για τη διαχείριση των πετρελαϊκών πόρων. Τα εμπόδια αυτά δεν έχουν απαραίτητα ως κίνητρο κάποια σαφή αντιιμπεριαλιστική ή αντικαπιταλιστική λογική, αλλά μάλλον μια λογική διασφάλισης ακόμη μεγαλύτερου κέρδους, όχι φυσικά για τον ιρακινό λαό.

Αυτές οι δυνάμεις τείνουν να αποτελέσουν μια αστική τάξη, που, αφού συνεργάστηκε με τον κατακτητή, πλέον νιώθει αρκετά ισχυρή, ώστε να διαπραγματεύεται σκληρά τα έσοδά της από τον ενεργειακό πλούτο της χώρας. Και δεν πρόκειται μόνο για τα κεφάλαια που θα εισρεύσουν στη χώρα είτε υπό τη μορφή επενδύσεων είτε ως αμοιβή για τις ενεργειακές εξαγωγές. Πρόκειται για τη θέση που η αναδυόμενη δοσίλογη αστική τάξη επιδιώκει να κατακτήσει στο παγκόσμιο πετρελαϊκό τοπίο, διεκδικώντας σταδιακά την ενεργή επαναφορά του Ιράκ στους κόλπους του ΟΠΕΚ.

Το Ιράκ έχει τα τρίτα, παγκοσμίως, μεγαλύτερα διαπιστωμένα πετρελαϊκά αποθέματα στον κόσμο, που εκτιμώνται στα 115 δισεκατομμύρια βαρέλια και αν οι συμφωνίες που κλείστηκαν αποφέρουν τα αναμενόμενα, στα επόμενα χρόνια, η Βαγδάτη θα είναι η δεύτερη στον κόσμο πετρελαιοπαραγωγός δύναμη μετά τη Σ. Αραβία. Σε αυτό θα πρέπει κανείς να προσθέσει ότι πρόκειται, όπως υποστηρίζουν ειδικοί, για καλής ποιότητας αποθέματα, εύκολα και φτηνά εξορυσσόμενα, λόγω του ότι βρίσκονται σε μικρό βάθος. Πληθαίνουν, δε, οι εκτιμήσεις ότι το ιρακινό υπέδαφος μπορεί να κρύβει και άλλα κοιτάσματα, που δεν έχουν ακόμη γίνει γνωστά, ενώ έχει και βεβαιωμένα κοιτάσματα φυσικού αερίου.

Η ευόδωση των φιλόδοξων αυτών σχεδίων εξαρτάται άμεσα από τη σταθερότητα της χώρας. Ολα θα μπορούσαν να καταρρεύσουν σε περίπτωση που οι ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας, με τη σταθερή, έστω και μειούμενη, αμερικανική κατοχική παρουσία δεν καταφέρουν να σταθεροποιήσουν τη χώρα και να «ασφαλίσουν» τις επενδύσεις. Και όλα, επίσης, θα μπορούσαν να καταρρεύσουν αν ο ιρακινός λαός, ξεπερνώντας τις εντεινόμενες από την κατοχή σεχταριστικές διαιρέσεις, συνειδητοποιήσει ότι οι συμφωνίες αυτές ούτε σηματοδοτούν, απαραίτητα, επάνοδο στην ηρεμία, ούτε κλείνονται προς όφελός του. Κλείνονται προς όφελος εκείνων που τον αιματοκύλισαν ή που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές, και στο βωμό του κέρδους και των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων είναι έτοιμοι, ανά πάσα στιγμή, να πράξουν ακριβώς το ίδιο.